Ετικέτα: Φρανσίσκο Γκόγια

Δεν ήταν ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος ζωγράφος που ζωγράφισε την ερωμένη του, αλλά ήταν απ’ τους λίγους που τόλμησε να προκαλέσει την οργή της πανίσχυρης Ιεράς Εξέτασης της Ισπανίας.

Πρόκειται για τον Φρανθίσκο Γκόγια, τον επίσημο ζωγράφο της ισπανικής βασιλικής οικογένειας, που εξόργισε τον κλήρο, απεικονίζοντας το γυμνό κορμί μιας γυναίκας. Ο τίτλος του πίνακα είναι «Η Γυμνή Μάχα».

Ο πίνακας αποτελεί μία από τις διασημότερες εικόνες της γυναικείας ομορφιάς. Η κοπέλα είναι ξαπλωμένη πάνω στο ντιβάνι από πράσινο βελούδο, με μεταξωτά μαξιλάρια και ένα κεντημένο σεντόνι, σχηματίζοντας μία διαγώνιο. Η πρωταγωνίστρια εκτίθεται χωρίς αιδώ. Με τα χέρια ανασηκωμένα πίσω από το κεφάλι κοιτάζει άμεσα τον θεατή και για να υπογραμμιστεί η απουσία οποιασδήποτε αλληγορικής πρόθεσης δεν κρύβει το αιδοίο, που μέχρι τότε απουσίαζε από τους πίνακες. Το φως “αγκαλιάζει” το σώμα, δημιουργεί κοιλοτητες σκιάς, διακλαδίζεται και γίνεται διάφανο.

Το πιο σημαντικό γυμνό στην ιστορία της ισπανικής τέχνης πριν από τη γυμνή μάχα ήταν η Αφροδίτη Rokeby του Βελάσκεθ. Ο Βελάσκεθ βάζοντας τον νεαρό ερωτιδέα να κρατάει τον καθρέφτη στον οποίο κοιτάζεται η Αφροδίτη, προσέδιδε στον πίνακα μυθολογική χροιά μειώνοντας έτσι την πιθανότητα αντιδράσεων εκ μέρους του εκκλησιαστικού κατεστημένου. 150 χρόνια αργότερα ο Γκόγια δεν αναζητεί πια μυθολογικά προσχήματα. Σε αντιδιαστολή με ό,τι συνέβαινε παλαιότερα με την Αφροδίτη, η οποία εικονιζόταν στη γνωστή ως “αιδήμονα στάση”, ή τουλάχιστον φρόντιζε να κοιτάει στο πλάι ή/και να έχει τα μάτια της κλειστά, η γυμνή μάχα παρατηρεί ερευνητικά αλλά και προκλητικά τον θεατή. Αυτή η δημιουργία είχε σίγουρα ως πηγή έμπνευσης διάσημα γυμνά του Τιτσιάνο και του Βελάσκεθ, αλλά κρυσταλλώνει το νέο πρότυπο της ατομικής ευαισθησίας και του οράματος του καλλιτέχνη, χωρίς προσχήματα και άμυνες, και γι’ αυτό θα εκτιμηθεί πολύ από τους καλλιτέχνες του επόμενου αιώνα όπως ο Εντουάρ Μανέ (χαρακτηριστικό παράδειγμα ο πίνακάς του Ολυμπία). Ο πίνακας Η γυμνή μάχα θεωρείται ως ο πρώτος πίνακας της Ευρωπαϊκής τέχνης στον οποίο απεικονίζεται η ηβική τρίχα.

Ο Γκόγια τη ζωγράφισε ξανά, αλλά ντυμένη με τα φανταχτερά ρούχα που φορούσαν οι «Μάχα», οι κατώτερες τάξεις στην Ισπανία, που αποτελούνταν κυρίως από τσιγγάνους και λαϊκούς και φημίζονταν για τα γλέντια και τους άξεστους τρόπους τους. Ο τίτλος του δεύτερου πίνακα είναι, τι άλλο, «Η Ντυμένη Μάχα».

Ο πινάκας ήταν παραγγελία του υπουργού Μανουέλ Γοδόι και όταν ολοκληρώθηκε, ο Γκόγια κλήθηκε να παρουσιαστεί μπροστά στην Ιερά Εξέταση και να απολογηθεί για το έργο του. Γλίτωσε την τιμωρία, επειδή παρενέβη ένας συγγενής του με πολιτική εξουσία.

Μέχρι και σήμερα, κανείς δεν έχει καταφέρει να εξακριβώσει την ταυτότητα της μυστηριώδους «γυμνής μάχας». Για πολλά χρόνια όμως, είχε επικρατήσει η θεωρία ότι μοντέλο του Γκόγια για τον πίνακα υπήρξε η θρυλική Δούκισσα της Άλμπα, μία αριστοκράτισσα που φημιζόταν για τη γοητευτική της προσωπικότητα και τους δεκάδες εραστές της.

Η Δούκισσα της Άλμπα ή Μαρία Τερέσα, όπως ήταν το μικρό όνομα της Δούκισσας, ήταν μία πάμπλουτη κληρονόμος που παντρεύτηκε έναν ακόμα πλουσιότερο αριστοκράτη, τον Μαρκήσιο της Βιγιαφράνκα. Σε αντίθεση με τις περισσότερες αριστοκράτισσες της εποχής, η Μαρία Τερέσα είχε δικαίωμα να κληρονομήσει την περιουσία του πατέρα της, ένα στοιχείο που της προσέφερε τεράστια δύναμη και ελευθερία. Ήταν νέα, πλούσια, όμορφη και παντρεμένη με έναν άντρα που αδιαφορούσε για την ύπαρξή της. Γι’ αυτό στράφηκε αλλού για να βρει τον έρωτα. Φήμες έλεγαν ότι η νεαρή Δούκισσα έβγαινε τα βράδια και γλεντούσε με «ταπεινούς μάχα» στις πλατείες, χορεύοντας και πίνοντας με τον απλό λαό. Έβρισκε εραστές από κάθε κοινωνικό στρώμα, φτωχούς εργάτες, μέχρι ισχυρούς πολιτικούς. Γνώρισε τον Γκόγια ως έφηβη και ανέπτυξε μια τρυφερή σχέση μαζί του. Το 1739 πέθανε ο σύζυγός της Μαρίας Τερέσα και η 34χρονη χήρα αποσύρθηκε σε μία από τις εξοχικές της επαύλεις, όπου κάλεσε και τον ζωγράφο. Ο Γκόγια έμεινε εκεί από τον Ιούλιο του 1739 μέχρι τον Μάρτιο του 1740.

Αν και πολλοί πίστευαν ότι ο ζωγράφος ήταν ερωτευμένος μαζί της, δεν έχουν βρεθεί στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι διατηρούσαν ερωτική σχέση. Η ερευνήτρια Μανουέλα Μένα υποστηρίζει ότι η Μαρία Τερέσα αντιμετώπιζε τον Γκόγια ως έναν αγαπημένο θείο και του φερόταν όπως και σε έναν πολύτιμο, καταξιωμένο υπηρέτη.

Πάντως, ο Γκόγια έκανε διάφορα σκίτσα με την όμορφη αριστοκράτισσα, πολλά από τα οποία κατέληξαν να γίνουν πίνακες. Ακόμη κι αν δεν είχαν ερωτική σχέση, σίγουρα ήταν στενοί φίλοι. Η Δούκισσα της Άλμπα πέθανε τον Ιούλιο του 1802 σε ηλικία 40 ετών. Αν και έχαιρε άκρας υγείας, αρρώστησε ξαφνικά και πέθανε μέσα σε λίγες μέρες. Ο αιφνίδιος θάνατος οδήγησε πολλούς στο συμπέρασμα ότι δηλητηριάστηκε από κάποια απατημένη σύζυγο ή κάποιον πολιτικό αντίπαλο, καθώς τα τελευταία χρόνια είχε εμπλακεί και στα πολιτικά.

Όσοι υποστηρίζουν ότι το μοντέλο της γυμνής Μάχα δεν ήταν η Δούκισσα της Άλμπα, βασίζονται στην ανομοιότητα των σωμάτων τους. Η Μαρία Τερέσα ήταν ψηλόλιγνη με πλούσιο στήθος, ενώ η γυμνή γυναίκα του Γκόγια φαίνεται πιο κοντή και με σχετικά μικρό στήθος. Βέβαια, η ομοιότητά στα πρόσωπά τους είναι έντονη. Μέχρι και σήμερα οι μελετητές δεν έχουν καταλήξει σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, και η “Γυμνή Μάχα” παραμένει μυστήριο πρόσωπο…

Το έργο βρίσκεται από το 1901 μέχρι και σήμερα στο Μουσείο ντελ Πράδο.

ΠΗΓΕΣ

http://www.mixanitouxronou.gr/gimni-macha-o-gimnos-pinakas-tou-gkogia-me-tin-katoteri-gineka-pou-prokalese-tin-orgi-tis-ieras-exetasis-pio-itan-to-mistiriodes-montelo-ke-o-erotas-tou-zografou-gia-tin-goiteftiki-doukissa/

https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%97_%CE%B3%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%AE_%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B1

Ο Φρανθίσκο Γκόγια θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους καθώς τα έργα του αντικατοπτρίζουν τις πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές στις οποίες ζούσε. Παρόλο που δεν είχε φανατικούς οπαδούς στην εποχή του, επηρέασε αργότερα βαθύτατα Γάλλους καλλιτέχνες του 19ου αιώνα, οι οποίοι ήταν οι ηγέτες των νέων ευρωπαϊκών κινημάτων και πέρασαν από το ρομαντισμό και το ρεαλισμό στον ιμπρεσιονισμό. Επιπλέον, τα έργα του μελετήθηκαν και επηρέασαν εξπρεσιονιστές και σουρεαλιστές τον 20o και 21O αιώνα.

Απεικονίζει τον ελληνικό μύθο σύμφωνα με τον οποίο ο Τιτάνας Κρόνος (στον τίτλο το όνομα του Τιτάνα έχει αντικατασταθεί από το Saturno, που προέρχεται από το ρωμαϊκό Saturn), φοβούμενος ότι τα παιδιά του θα τον ανέτρεπαν παίρνοντας αυτά την εξουσία, τα έτρωγε αμέσως μετά τη γέννησή τους. Το έργο είναι ένας από τους Μαύρους Πίνακες που ο Γκόγια ζωγράφισε απευθείας επάνω στους τοίχους του σπιτιού του κατά τη χρονική περίοδο 1819-1823. Μεταφέρθηκε σε καμβά (146×83 εκ.) μετά τον θάνατο του Γκόγια και από τότε βρίσκεται στο Μουσείο του Πράδο στη Μαδρίτη.

Ο Γκόγια απεικονίζει τον Κρόνο να τρώει έναν από τους γιούς του. Το κεφάλι του παιδιού και μέρος του αριστερού χεριού έχουν ήδη φαγωθεί. Το δεξί χέρι, πιθανώς έχει φαγωθεί επίσης, αν και θα μπορούσε να βρίσκεται μπροστά από το σώμα ενώ συγκρατείται από τη συνθλιπτική λαβή του Κρόνου. Ο Τιτάνας είναι έτοιμος να καταβροχθίσει ακόμη ένα τμήμα του αριστερού χεριού. Καθώς ξεπροβάλει από το σκοτάδι, το στόμα του ανοίγει και τα διαπεραστικά μάτια του είναι διεσταλμένα και λευκά, ενώ έχει μια έκφραση τρέλας. Τα λίγα άλλα φωτεινά σημεία του πίνακα, είναι η λευκή σάρκα και το κόκκινο αίμα της σορού, και τα λευκά σημεία στο χέρι του Κρόνου καθώς βυθίζει τα δάχτυλά του στην πλάτη του πτώματος. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι ο πίνακας ίσως απεικόνιζε τον Τιτάνα με το πέος του να βρίσκεται σε μερική στύση, αλλά, ακόμα κι αν αυτή η λεπτομέρεια υπήρξε, χάθηκε λόγω της φθοράς της τοιχογραφίας με τον καιρό, ή κατά τη μεταφορά στον καμβά. Σήμερα, στον πίνακα η περιοχή γύρω από τη βουβωνική χώρα του Κρόνου είναι δυσδιάκριτη. Μπορεί ακόμη να έχει επικαλυφθεί σκόπιμα με χρώμα πριν η εικόνα να τεθεί προς θέαση δημοσίως.

Έχουν προταθεί πολλές ερμηνείες του νοήματος του πίνακα: η μάχη μεταξύ νεότητας και γήρατος, ο χρόνος που καταβροχθίζει τα πάντα, η οργή του Θεού και μια αλληγορία της κατάστασης στην Ισπανία όπου η πατρίδα κατέτρωγε τα παιδιά της με τον πόλεμο και την επανάσταση. Υπάρχουν εξηγήσεις που σχετίζονται με τη σχέση του Γκόγια με το γιο του, Ξαβιέ, το μόνο από τα έξι παιδιά του που επέζησε έως και την ενηλικίωση, ή τη σχέση του με τη Λεοκάντια Βάις, οικονόμο του που έμενε στο σπίτι του, και πιθανώς ερωμένη του. Το φύλλο του σώματος που τρώγεται δεν μπορεί να προσδιοριστεί με βεβαιότητα. Αν ο Γκόγια έγραψε κάποιες σημειώσεις για τον πίνακα (όπως έκανε με άλλα έργα του), αυτές δεν έχουν διασωθεί. Καθώς το έργο δεν προοριζόταν σε καμιά περίπτωση για δημόσια έκθεση, δεν υπήρχε λόγος να εξηγήσει τη σημασία του πίνακα. Έχει λεχθεί πως αυτό το έργο είναι «καθοριστικής σημασίας για την κατανόηση της κατάστασης του ανθρώπου στη σύγχρονη εποχή, όπως ακριβώς και η οροφή της Καπέλα Σιξτίνα του Μικελάντζελο είναι σημαντική για την κατανόηση του 16ου αιώνα».

Ο Γκόγια ίσως εμπνεύστηκε από τον πίνακα (1636) του Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς που απεικόνιζε το ίδιο θέμα. Ο πίνακας του Ρούμπενς, που βρίσκεται επίσης στο Μουσείο ντελ Πράδο, είναι μια φωτεινότερη, πιο συμβατική αντιμετώπιση του μύθου: ο δικός του Κρόνος δεν αποπνέει την ίδια κανιβαλιστική αγριότητα με εκείνον στην απόδοση του Γκόγια. Η εκδοχή του Γκόγια απεικονίζει έναν άντρα που οδηγείται στην παράνοια από το γεγονός ότι καταβροχθίζει τον ίδιο τον γιο του. Επιπρόσθετα, στο έργο του Γκόγια, το σώμα του γιου είναι το πτώμα ενός άντρα και όχι το αβοήθητο μωρό που απεικονίζεται στον πίνακα του Ρούμπενς. Ο Γκόγια είχε κάνει με κιμωλία ένα έργο με το ίδιο θέμα (1796-7) που ήταν πιο κοντά σε αυτό του Ρούμπενς: ο Κρόνος, που μοιάζει με αυτόν του Ρούμπενς, δαγκώνει το πόδι ενός από τους γιους του ενώ κρατάει ένα άλλο σαν πόδι κοτόπουλου, χωρίς να υπάρχουν στην εικόνα το αίμα και η παράνοια του μεταγενέστερου έργου. Ο μελετητής του Γκόγια Fred Licht έχει εκφράσει αμφιβολίες σχετικά με το όνομα του πίνακα, σχολιάζοντας ότι τα τυπικά εικονογραφικά χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τον Κρόνο απουσιάζουν από το έργο, και το σώμα του θύματος δεν μοιάζει με σώμα παιδιού. Οι σφαιρικοί γλουτοί και οι πλατείς γοφοί του ακέφαλου πτώματος δημιουργούν αμφιβολίες σχετικά με τον χαρακτηρισμό αυτής της φιγούρας ως αρσενικής.

ΠΗΓΕΣ: https://umano.gr/oi-mavroi-pinakes-tou-megalou-ispanou-zografou-gkogia/ , https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F_%CE%9A%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%B2%CF%81%CE%BF%CF%87%CE%B8%CE%AF%CE%B6%CE%B5%CE%B9_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%B3%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85 , http://www.visual-arts-cork.com/paintings-analysis/saturn-devouring-his-son.htm