Ο Ηλίας Λάγιος γεννήθηκε στην Άρτα στις 5 Ιουλίου 1958 και έζησε εκεί ως την αρχή της εφηβείας του, οπότε η οικογένειά του μετακινήθηκε στο Ναύπλιο, για να εγκατασταθεί μετά από λίγα χρόνια στην Αθήνα. Εκεί σπούδασε στη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ταυτόχρονα ξεκίνησε το μακρύ και πολυτάραχο ταξίδι του στην ποιητική δημιουργία. Η Σόλωνος, οι παράδρομοι των Εξαρχείων και του Κολωνακίου, η Σμολένσκι όπου έμενε αρχικά και η Βεΐκου στη συνέχεια, θα συνέθεταν το μικρόκοσμο όπου ο Λάγιος θα κινούνταν καθημερινά, θα γνωριζόταν και θα συναναστρεφόταν με ποιητές, λογοτέχνες, διανοούμενους, αλλά και ανθρώπους του περιθωρίου, όπως τελικά έζησε και ο ίδιος. Εκεί συναναστράφηκε και δημιούργησε μια μποέμικη παρέα που την ένωνε το αλκοόλ, οι συζητήσεις για την πολιτική και την ποίηση. Εργάστηκε σε τυπογραφείο, σε γκαλερί σε περιοδικά και μέχρι το τέλος ως διορθωτής και επιμελητής εκδόσεων. Πέφτει από το μπαλκόνι του σπιτιού του και στις 5 Οκτωβρίου 2005, λίγες μέρες μετά υποκύπτει στα τραύματά του.
Ο Αργύρης Εφταλιώτης (ψευδώνυμο του Κλεάνθη Μιχαηλίδη) γεννήθηκε στον Μόλυβο της Λέσβου, γιος του δασκάλου Κωνσταντίνου Μιχαηλίδη. Στη γενέτειρά του πέρασε τα παιδικά και μαθητικά χρόνια του και πραγματοποίησε τις εγκύκλιες σπουδές του στο ιδιωτικό σχολείο του πατέρα του. Το 1866 πέθανε ο πατέρας του και ο δεκαεφτάχρονος τότε Αργύρης ανέλαβε να συνεχίσει τη διδασκαλία των συμμαθητών του ως το τέλος της χρονιάς. Το 1866 ξενιτεύτηκε λόγω των οικονομικών δυσχερειών που αντιμετώπιζε η οικογένειά του. Εργάστηκε αρχικά στην Κωνσταντινούπολη, κοντά στον τραπεζίτη αδερφό της μητέρας του και κατόπιν στο Manchester της Αγγλίας, όπου συνδέθηκε φιλικά με τον Αλέξανδρο Πάλλη και τον Δ.Π. Πετροκόκκινο και εντάχτηκε στον πυρήνα του δημοτικιστικού κινήματος. Την ίδια στιγμή, υπήρξε ενεργό μέλος του ελληνικού φιλολογικού συλλόγου Λόγιος Ερμής του Manchester, πραγματοποίησε ομιλίες, μελέτησε τους αρχαίους Έλληνες κλασικούς, καθώς επίσης Άγγλους και Γάλλους λογοτέχνες και μπήκε σε λόγιους και λογοτεχνικούς κύκλους.
“Πολλοί έγραψαν ποίηση. Λίγοι έγραψαν ποιήματα, γερά και ξεκάθαρα, που να καρφώνονται στη μνήμη και να μας καλούν στο γοητευτικό τους κόσμο, κόσμο συμπυκνωμένης γλωσσικής ενέργειας, αντίστοιχο σε κύρος και στερεότητα μ’ ένα διήγημα, ένα μυθιστόρημα, ένα δράμα.” Κάπως έτσι εκκινείται το ταξίδι στο ποιητικό αρχιπέλαγος του περασμένου αιώνα με πυξίδα την ανθολόγηση από τους πιο γνωστούς ποιητές του 20ου αιώνα του Στρατή Πασχάλη που τιτλοφορείται “Είναι παντού το ποίημα” και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Τα νησιά, δώδεκα στον αριθμό, αν και γεννήματα της ίδιας θάλασσας και πάνω κάτω της ίδιας εποχής είναι προορισμοί διαφορετικοί μεταξύ τους και μοναδικοί που περιμένουν τους θαρραλέους ταξιδιώτες.
Πριν δύο χρόνια έφυγε από κοντά μας ο ποιητής που ταύτισε το όνομά του με το πολιτικό τραγούδι. Ο μεγάλος και αξεπέραστος Μάνος Ελευθερίου μας συγκίνησε βαθύτατα με τους πρωτότυπους ποιητικούς στίχους του που σιγοτραγουδάμε με την κάθε ευκαιρία και τα εξαίσια πεζογραφήματά του . Εκτός από μεγάλος λογοτέχνης υπήρξε και ένας άνθρωπος με έναν βίο που σημαδεύτηκε από την συνύπαρξη με τους ομότεχνούς του, την μουσική, την Σύρο, την φιλία. Όλα αυτά τα εξιστορεί ο ίδιος στους Σπύρο Αραβανή και τον Ηρακλή Οικονόμου κάθε Κυριακή στις 10.30 στο σπίτι του στο Ψυχικό. Τα μαλαματένια του λόγια συγκεντρώνουν και συνθέτουν την αυτοβιογραφική του αφήγηση που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Όλοι μας έχουμε λίγο πολύ περιηγηθεί στους κόσμους του παρελθόντος που μας ταξιδεύουν ανά καιρούς τα συγγραφικά δημιουργήματα του Γιάννη Καλπούζου, από την Πόλη και τον Πόντο ως την Άρτα και τον Σάο. Έχουμε ακόμη πάρει μια γεύση από τον έμμετρο λόγο του μέσα από τους στίχους πολλών γνωστών τραγουδιών που έχει γράψει. Ωστόσο, για πρώτη φορά είχαμε τη ευκαιρία να γνωρίσουμε μια έτερη λογοτεχνική πτυχή του, την ποιητική. Την εμπειρία αυτή μας προσέφερε απλόχερα η συλλογή “ποίηση 2000-2017” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
Είναι ελπιδοφόρο το γεγονός πως η ποιητική παραγωγή στην Ελλάδα, ιδίως τα τελευταία χρόνια δεν έχει παρουσιάσει καμία διακοπή. Θα ισχυριζόμασταν μάλιστα πως ενόψει της πανδημίας και του εγκλεισμού που ακολούθησε αυτή ήκμασε και άνθισε. Ένα παράδειγμα αυτής της πρωτοβουλίας πολλών ποιητών να συγκεντρώσουν και να καταστήσουν προσβάσιμα στο κοινό τα έργα τους, είναι το δίχως άλλο η ποιητική συλλογή της Ελένης Τζιώγα “Τ’ ανείπωτα”.
Τα κορίτσια στην Έδεσσα, Στάθης Κεφαλούρος, εκδ. αντίποδες
Όλοι αυτοί οι “πλανεμένοι” ή καλύτερα “περιπλανώμενοι” βρίσκονται συγκεντρωμένοι σε μια ανθολογία πρωτότυπη, που αποδεικνύει πως η ποίηση γράφεται με ποίηση και σε πείσμα των καιρών. 57 σύγχρονοι, μεταμοντέρνοι ποιητές, ακόμα και αν αυτοχαρακτηρίζονται ως τέτοιοι, μοιράζονται σε 200 μόλις σελίδες τους συλλογισμούς, τις ανησυχίες τους. Μια περίοδο που το καντήλι της ποίησης τρεμόσβηνε, στα “μιλένιουμ” στα τέλη του προηγούμενου και τις αρχές του τωρινού αιώνα οι ποιητές της συλλογής αυτής εμφανίζονται στο ξεχασμένο από τους ομότεχνους τους ποιητικό προσκήνιο ή αν όχι ξεχασμένο, έστω υπο-εκπροσωπούμενο. Τι κομίζει, λοιπόν, η σύγχρονη ελληνόφωνη ποιητική παραγωγή, η παραγωγή τους, εις την τέχνη της ποιήσεως;
Οι ποιητές και οι ποιήτριες με στεντόρεια και δυναμική φωνή κάνουν αισθητή την παρουσία τους στον δημόσιο χώρο. Δεν είναι αναχωρητές, δεν είναι στουρθοκαμηλίζουν. Δεν καταθέτουν απλά το έργο τους, αλλά διεκδικούν ένα ρόλο, όπως έπραξαν και οι πρόγονοί τους. Ταυτόχρονα, δεν είναι απλοί συνεχιστές τους, δεν αρκούνται σε έναν μιμητισμό του πειράματος της γενιάς του ’30, που αδιαμφισβήτητα είχε στεφθεί με επιτυχία. Δίνουν παρόν, ο καθένας με το προσωπικό του ύφος και την δική του μοναδικότητα, συνθέτοντας ένα μωσαϊκό μηνυμάτων, τόσο ποικιλόμορφο και διαφορετικό όσο και η Ελλάδα του σήμερα. Στην συλλογή θα συναντήσει κανείς ποιήματα που στηρίζονται σε εικόνες και ποιήματα στοχαστικά. Αυστηρές ρίμες και ελεύθερο ή ακόμα και υβριδικό στίχο. Ρυθμικές στροφές και πεζοποιήματα. Διακειμενικότητα και πρωτοτυπία. Λυρισμό και εγκεφαλικότητα. Βιωματικό και φανταστικό. Θερμότητα και ψύχος. Η ποίηση της περιόδου που διανύσαμε και ακόμα διανύουμε είναι μια λίμνη στην οποία εκβάλλουν διάφοροι ποταμοί. Κάποιοι ορμητικότεροι, άλλοι πιο ήρεμοι, κάποιοι μεγάλοι και άλλοι μικροί. Το στοιχείο εκείνο που τους συνδέει είναι ότι ακολουθούν το ίδιο ρεύμα για να φτάσουν στην λίμνη, στην ποιητική πηγή.
Πρόκειται για ένα ρεύμα μεταμοντέρνο, ένα ρεύμα που έχει επίγνωση της ασυνέχειας με το προγενέστερο και δεν προσπαθεί να την υπερκαλύψει ή να την ξεπεράσει. Την αποδέχεται και αποφασίζει να συνεχίσει. Οι θεματικές του είναι όμοιες με όλα εκείνα τα ζητήματα που απασχολούν τον κόσμο του σήμερα: η μετανάστευση, η αστυφιλία, ο έρωτας, πανταχού παρών αλλά και σε όλες τις πτυχές του, η οικογένεια, η τεχνολογία, η θρησκεία, η εξουσία, η τρομοκρατία, η εξέγερση, η κρίση. Όλα αυτά τα προσεγγίζει με έναν τόνο αποδραματοποίησης, με μια παιγνιώδη διάθεση και χιούμορ. Οι αγωνίες δεν αντιμετωπίζονται με στόμφο, αλλά με πείσμα, με σαρκασμό και με σύγκρουση. Ενώ μια αίσθηση της ήττας η της ματαιότητας είναι αισθητή στο φάσμα της ποίησης της εν λόγω περιόδου.
Η διακριτή πολιτισμική (και όχι μόνο) ταυτότητα της ποιητική αυτής είναι αναντίρρητη. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι παραδοσιακές ποιητικές φόρμες απεμπολούνται. Ίσα ίσα η αναζήτηση ενός ποιητικού ιδιώματος καινούργιου αγγίζει θέματα ταυτότητας. Οι καλλιτέχνες δεν παρελθοντολογούν άκριτα, δεν υπεραναπληρώνουν τα κενά της ελληνικής λογοτεχνίας της εποχής τους με άκαρπες προσπάθειες αναγέννησης του ένδοξου παρελθόντος. Είναι άνθρωποι που ακροβατούν ανάμεσα στο χθες και στο σήμερα, στο “εντός” και στο “εκτός”, στο ιδιωτικό και το δημόσιο. Συνομιλούν πράγματι με τον χρόνο, με άλλες τέχνες, με την επιστήμη και την τεχνολογία, με το αρχαίο παρελθόν και επαναπροσδιορίζουν με αυτόν τον τρόπο την ελληνικότητα.
Με γλώσσα φυσική και ένα ανεπιτήδευτο προσωπικό ύφος μας ταξιδεύουν στους κόσμους που διαγράφουν στο χαρτί. Η πένα τους είναι το όπλο τους και το δικό μας φάρμακο. Τα ποιήματά τους παρατίθενται αλφαβητικά και η εναλλαγή των θεματικών, του ύφους και το τρόπου γραφής είναι αυτό που κερδίζει τον αναγνώστη και το δυνατό χαρτί των ανθολογιών. Δεν υπάρχει μονοτονία, δεν υπάρχει επανάληψη. Η προσεγμένη βιβλιοδεσία και παρουσίαση από τις εκδόσεις αντίποδες και η συμπερίληψη της εισαγωγής της κ. Τοπάλη Μαρίας που επιμελήθηκε και την ανθολόγηση, από την οποία εκμαιεύσαμε και τις περισσότερες πληροφορίες που σας παρουσιάσαμε συντείνουν στην επιλογή αυτού του βιβλίου! Εξάλλου κάθε έργο που δίνει στον αναγνώστη την ευκαιρία να περιηγηθεί στις ίδιες σελίδες σε πολλούς ποιητικούς τόπους, να τους γνωρίσει και ίσως να αποφασίσει, αργότερα, να εμβαθύνει σε κάποιον εξ αυτών είναι ευχής έργον!
Η συγκεντρωτική συλλογή Άκουσε τη φωνή μου κι έλα που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Κέδρος περιλαμβάνει, για πρώτη φορά, όλα τα ποιήματα και τα τραγούδια του, που πολλά μάλιστα ακούμε και τραγουδάμε μέχρι σήμερα και μας και μας παρουσιάζει μια διαφορετική όψη ενός καλλιτέχνη που οι περισσότεροι είχαμε αναπόφευκτα συνδυάσει με το θέατρο ή την πεζογραφία παρά με την ποίηση και την στιχουργική. Μας αποδεικνύει, ωστόσο, πως μπορεί να φέρει εις πέρας όλους αυτούς τους ρόλους και εξίσου καλά, θα προσθέσουμε εμείς. Μια συλλογή που αν δεν προλάβατε να διαβάσετε την χρονιά που πέρασε αξίζει να την μελετήσετε το 2021!
Η ευαίσθητη ματιά του Αναγνωστάκη, η βαθιά του επαφή με τα ελληνικά γράμματα αποκρυσταλλώνεται έντονα στις επιλογές του. Χωρίς να παραλείψει κανέναν ποιητή μας βυθίζει σε μια θάλασσα δημιουργίας. Σε αυτήν την θάλασσα απολήγουν πολλοί διαφορετικοί μεταξύ τους ποταμοί. Άλλοι έχουν ορμητικά υπερρεαλιστικά κύματα, άλλοι έχουν πηγές στην ελληνική παράδοση, άλλοι έχουν τάσεις συμβολιστικές και άλλοι έχουν επάλξεις σε λογοτεχνικά έργα ξένων καλλιτεχνών. Πάντως όλα έχουν μια κοινή πορεία, η φωνή που γεννιέται από μέσα τους είναι αδιακόσμητη, είναι πρωτόγονη, είναι ελεύθερη, έρχεται σε ρήξη με αυτά που η ποίηση στον ελλαδικό χώρο είχε γνωρίσει μέχρι τότε. Η ανθολογία είναι σίγουρα μια πολύ καλή ευκαιρία να πάρουμε μια γεύση από τους ποιητές και αν κάποιος μας τραβήξει έντονα το ενδιαφέρον να εμβαθύνουμε αργότερα στο έργο του. Εμείς χαρήκαμε που ξαναθυμηθήκαμε σε αυτό το ποιητικό ταξίδι αγαπημένους μας συνοδοιπόρους και ήρθαμε σε επαφή με κάποιους που δεν είχαμε γνωρίσει ποιητικά. Για αυτό τον λόγο την προτείνουμε σε όλους εκείνους τους ακόρεστους αναζητητές της ομορφιάς και της νεωτερικότητας, στους φανατικούς αναγνώστες του Αναγνωστάκη που μέσα από τις επιλογές του αποκαλύπτει πτυχές της προσωπικότητάς του αλλά και σε όλους εσάς που όπως εμείς αγαπάτε την ελληνική λογοτεχνική παραγωγή.
Η ποίηση του Σαμαράκη ατενίζει το μέλλον και αναθεματίζει μια ανθρωπότητα που διαρκώς επιλέγει να κοιτάζει πίσω. Μας δίνει την απάντηση στο σκοτάδι της εποχής, γιατί μας μεταλαμπαδεύει το φως της αγάπης που είναι η λύση σε όλα τα προβλήματα, η απάντηση σε όλες τις ερωτήσεις. Είναι μια ποίηση ελληνικότατη και συγχρόνως παγκόσμια. Μια ποίηση του παρελθόντος και του μέλλοντος, επίκαιρη και νοσταλγική. Είναι μια ποίηση που δεν προσπερνάς. Για αυτό με την πρώτη ευκαιρία σας καλούμε να αναζητήσετε το ποιητικό έργο του Αντώνη Σαμαράκη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
Η ποίησή του, η τελευταία (μπορεί και όχι) πτυχή του πολύπλευρου αυτού ανθρώπου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί απαισιόδοξη και μοναχική, όπως κατ’ επιλογήν υπήρξε ο ίδιος στη ζωή του. Απογοητευμένος πολλές φορές από τους ανθρώπους, από την πολιτική, αγάπησε μονάχα την μοίρα του. Η βαθιά του σχέση με την τέχνη αποτυπώνεται σε κάθε γραμμή, σε κάθε φράση και σελίδα. Μελετά, ανιχνεύει, αφομοιώνει, αφουγκράζεται, εμπλέκει τον Σαίξπηρ, τον Όμηρο, τον Σεφέρη, τον Πάουντ. Αναγνώστης-ποιητής περιπλέκει αγαπημένους συγγραφείς με σεβασμό, με λεπτότητα και διάκριση στον καμβά της ποίησής του. Εμπνέεται από αυτούς και μας εμπνέει. Η ποιητική του θυμίζει μια ατέλευτη προσπάθεια τακτοποίησης του χάους ήταν αυτό πηγάζει από μέσα του είτε προέρχεται απ’ έξω. Εμείς γινόμαστε μέτοχοι αυτού του ταξιδιού που εκτείνεται από την Αρχαιότητα και την Αναγέννηση ως τις μέρες μας. Βιώνουμε την ανθρώπινη ατέλεια, την απώλεια, τον πόνο, τον αέναο αγώνα του ανθρώπου με τον αόρατο εχθρό. Το δίπολο ζωή- θάνατος αναδεικνύει το θνητό του ανθρώπινου σώματος, το εφήμερο, το φθαρτό. Η ποιητική είναι μια ποιητική διαρκούς απουσίας, απουσίας ανθρώπων, απουσίας λέξεων, σίγουρα όμως όχι απουσία συναισθημάτων. Ολοκληρώνοντας το έργο, ο αναγνώστης μένει μετέωρος ανάμεσα στο σύμπαν του Ίσαρη και την δική του πραγματικότητα. Ίσως και να αναδεικνύεται νικητής του παιχνιδιού. Σε κάθε περίπτωση, νικητής ή ηττημένος της ζωής, ο συμμέτοχος του ποιητικού φαινομένου κερδίζει από όλη αυτή την διαδικασία γνώση του εαυτού του και συνειδητοποίηση του κόσμου.
Ποιήματα, πεζογραφήματα, διηγήματα, ιστορίες, από το χθες, το σήμερα και το αύριο. Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο διαρκώς άλλοτε διαβάζαμε ομοιοκατάληκτα ποιήματα και άλλοτε με ελεύθερο στίχο, αισιόδοξα είτε απαισιόδοξα, ρομαντικά και κοινωνικά διάφορων λογοτεχνικών ρευμάτων. Συναντούσαμε ιστορίες που έμοιαζαν βιογραφικές, αλλά και αφηγήσεις ιστορικές, λαογραφικές. Το υλικό ήταν πλούσιο και ξεχωριστό. Κάθε σελίδα έκρυβε κάτι άλλο και μας εξέπληττε ευχάριστα. Ο ρομαντισμός συμπορευόταν τόσο αρμονικά με την κοινωνική κριτική και η περιπέτεια με την ιστοριογραφία. Θα το προτείναμε ανεπιφύλακτα σε όποιον επιθυμεί να δει μια άψογη συμπόρευση του δικαίου και της λογοτεχνίας αλλά και όλων αυτών των λογοτεχνικών ειδών που αναφέραμε!
Η δυναμική των έργων του Χόφμανσταλ επισφραγίζεται από την προσπάθεια να απαλλάξει την τέχνη του από το βαρύ ένδυμα του Αισθητισμού, συνοδευμένο από έντονο επιφανειακό συναισθηματικό αρχαϊσμό και εκλεπτυσμένο στόμφο. Στα έργα του ο θάνατος ελλοχεύει: εμφανίζεται ξαφνικά, σημαδεύει τα πρόσωπα και αποχωρεί αθόρυβα. Μέσα σε αυτό τον κόσμο η αφοσίωση, ο χαμένος αγώνας της μνήμης απέναντι στην λήθη, η ασφυξία του εγκλεισμού στον πυρήνα της οικογένειας, η δεινότητα του ισχυρού, η βίαιη επιβολή της αρμονίας και του μέτρου, είναι θέματα τα οποία έρχονται και ξανάρχονται στην επιφάνεια. Όποιοι γνώριζαν τον Χόφμανσταλ μόνο ως θεατρικό συγγραφέα, μετά από την μελέτη αυτής της συλλογής, θα πρέπει ίσως να αναθεωρήσουν! Η ποιητική του διάσταση είναι μεν μυστήρια αλλά αρκετά ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη. Έχει μια πρωτόγνωρη θεατρικότητα, μια παραστατικότητα. Στην υπέροχη αναγνωστική εμπειρία συμβάλλει τόσο η εξαιρετική απόδοση στα ελληνικά όσο και η αισθητική που αποπνέει το βιβλίο αυτό καθ΄ αυτό, κάτι διόλου πρωτότυπο για τις εκδόσεις ΚΕΙΜΕΝΑ.
Ο Καρυωτάκης ως μεταφραστής προξενεί αληθινή κατάπληξη κι εμπνέει το θαυμασμό. Και τούτο, γιατί δε διστάζει μπροστά σε καμιά δυσκολία. Καθώς όμως δεν βαδίζει σε μια μεταφραστική terra incognita, ο Καρυωτάκης είναι συγχρόνως και αναγνώστης μεταφράσεων άλλων μεταφραστών και μάλιστα μια σύνθετη περίπτωση αναγνώστη· ως αναγνώστης λογοτέχνης διαφοροποιείται από τον κοινό αναγνώστη, έχοντας επιπλέον δυνατότητα ανάγνωσης του πρωτοτύπου. Η γραφή, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Καρυωτάκη, απολήγει σε νέα μετάφραση ή σε πρωτότυπο ποίημα. Αυτές τις δύο λιγότερο γνωστές πτυχές του Καρυωτάκη, που είναι εξίσου ενδιαφέρουσες με την ποιητική ιδιότητα και αξίζει να τις ανακαλύψετε όλοι εσείς που όπως εμείς αγαπάτε τον συγκεκριμένο καλλιτέχνη! Θα βρείτε λοιπόν τα κείμενα και τις μεταφράσεις στο στο έργο του Πεζά και Μεταφράσεις που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
Το κενό που δημιούργησε τον ψυχισμό όλων μας η χρονιά που πέρασε ήταν μια μοναδική ευκαιρία να το γεμίσουμε με ποίηση, ακόμα και αν αυτή ήταν κατ’ επίφαση μια ποίηση για την κενότητα. Η συλλογή αυτή κατόρθωσε να αναδείξει την κενότητα και να την γεμίσει με συναισθήματα, με εσωτερική ενδoσκόπηση, με προσωπικά βιώματα που είδαμε αποτυπωμένα στο χαρτί. Κάθε σελίδα αυτής της ποιητικής εμπειρίας ήταν όλο και πιο βαθιά και όλο και πιο κοντά στις σκέψεις που δεν εκφράστηκαν ποτέ, στα μυστικά που φυλάξαμε στα μύχια της ψυχής μας, στα ποιήματα που δεν γράψαμε! Άχαστη!
Μια συλλογή που σε προδιαθέτει από τον τίτλο της και την πολύ ευφυή εικονογράφησή της. Οι λέξεις στην ποίηση έχουν βαρύτητα και αποκτούν μια πολυσήμαντη έννοια. Ένα ανάποδο τρίγωνο και μια λέξη καταφέρνουν να δώσουν εξαρχής το έναυσμα στον αναγνώστη να περιηγηθεί σε ένα ποιητικό σύμπαν που είναι αυστηρά δομημένο! Ωστόσο, η δόμηση αυτή, η λεπτομέρεια ωθεί σε μια εσωτερική ανάβαση και ολοκλήρωση. Αποτυπώνει ευαγώς την μάχη που δίνει κάθε άνθρωπος με τον εαυτό του, με την ίδια του την φύση για να οδηγηθεί στην πολυπόθητη αυτοπραγμάτωση. Η διαδικασία αυτή στην οποία συμμετείχαμε ήταν μια μοναδική αναγνωστική εμπειρία και απολαυστική!
Εξήντα πέντε σύντοµα κείµενα ποιητικής πρόζας που γράφτηκαν εντός της πανδημίας αλλά που καταφέρνουν πολλά περισσότερα από το να εκφράσουν την αγωνία του εγκλεισμού. Ίσα ίσα μας έβγαλαν από τα στενά περιθώρια του εσωτερικού μας χώρου, μα ταξίδεψε στο παρελθόν, σε ένα παρελθόν που είναι ταυτόχρονα βαθύτατα προσωπικό αλλά και κοινωνικό! Γνωρίζαμε τον συγγραφέα ως υπηρέτη της υποκριτικής αλλά απέδειξε και με το παραπάνω ότι μπορεί να δώσει πολλά και στην ποίηση. Αν επιθυμείτε και εσείς να νιώσετε κοντά σε ανθρώπους και εποχές απομακρυσμένες, να νοσταλγήσετε, να γεμίσουν οι καρδιές σας από ζεστασιά και νοσταλγία, αλλά και από πικρές αλήθειες που διατυπώνονται καθαρά και εύγλωττα δεν έχετε παρά να μελετήσετε την συλλογή αυτή.
Ο Τσεζάρε Παβέζε έχει ευρέως καθιερωθεί ως ένας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους πεζογράφους. Ωστόσο, το ποιητικό του έργο, αν και λιγότερο γνωστό, είναι εξίσου σημαντικό με τα μυθιστορήματα και τα διηγήματά του. Η ποίησή του, έξω από τα ρεύματα της εποχής του, είναι τελείως διαφορετική και καινοτόμα: ο Παβέζε ήταν ο πρώτος που εισήγαγε την «αφηγηματική ποίηση» που χαρακτηριζόταν από τη μεγάλη γκάμα ρυθμών, τη ρωμαλέα, καθημερινή γλώσσα και την ελευθερία έκφρασης, και που είχε «ήρωες» απλούς, ταπεινούς ανθρώπους – μια ποίηση που ενόχλησε τους συγχρόνους του και επηρέασε βαθιά τους μεταγενέστερους ποιητές. Ειδικά για όσους είναι γνώστες της ισπανικές και όσους είναι λάτρες της Ευρωπαϊκής ποίησης θα έχουν την ευκαιρία στις σελίδες αυτής της συλλογής να γνωρίσουν πλήρως έναν ποιητή, τις διαφορετικές πτυχές της ποιητικής του που άλλοτε απολήγουν στον ρομαντισμό και άλλοτε σε εσωτερίκευση, αλλά πάντα παραμένει συγχρόνως προσωπική και πανανθρώπινη.
Η ποίησή του βαθιά φιλοσοφημένη, έχει αδρά τα γνωρίσματα της ελληνικής γης και παράδοσης. Τα στοιχεία του έργου του – πεζό και ποιητικό – είναι η ευπρέπεια, η ευγένεια, ο ρομαντισμός και ο λυρισμός πάντα γύρω από έναν εξ αρχής δεδομένο ηθικοπλαστικό άξονα. Δανείζεται όλες τις λέξεις της καθημερινότητας για να τις μετουσιώσει και να τις δώσει μια άλλη διάσταση, τη διάσταση των δικών του νοημάτων. Η πολύ προσεγμένη ανθολόγηση των 643 ποιημάτων ενός καλλιτέχνη που έφυγε νωρίς από τις εκδόσεις Ζήτρος δίνει την ευκαιρία σε πολλούς από εμάς να έρθουν σε επαφή με το έργο του, να τον αγαπήσουν και να καταλήξουν πως πρόκειται για έναν μείζονα ποιητή.
Ποίηση με ευδιάκριτες ρίζες και δυνατά βιώματα, η ποίηση του Γκανά διαλέγεται μόνιμα και δραστικά κυρίως προς την κατεύθυνση του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού, αλλά και με τους βασικότερους νεοέλληνες ποιητές, με πιο ισχυρή τη δημιουργική κλίση προς την ποίηση του Διονυσίου Σολωμού και του Γιώργου Σεφέρη. Ωστόσο, και μολονότι ο διάλογος με την ποιητική παράδοση είναι δεδομένος, η ποιητική του Γκανά διακρίνεται όχι μόνο από τη διαύγεια του ποιητικού της τοπίου, αλλά και από τη συνοχή του οράματος. Σε όλη την έκταση της ποιητικής του παραγωγής διακρίνει κανείς τη στερεότητα των επανερχόμενων θεμάτων και μοτίβων. Σε κάθε ποίημα, ακόμη και στη στιχουργική του παραγωγή, αναγνωρίζονται βασικές σταθερές που εξελίσσονται και μεταμορφώνονται, διατηρώντας ωστόσο τα βασικά χαρακτηριστικά και το ειδικό τους βάρος. Όπως όλη η μεγάλη ποίηση, έτσι και η ποίηση του Γκανά είναι στην πραγματικότητα ένα ποίημα εν προόδω. Ένα ποίημα που κυκλώνει συνεχώς από διαφορετικές σκοπιές και με διαφορετικούς τρόπους το ίδιο θέμα: αυτό της οριστικά ματαιωμένης επιστροφής σε μιαν στείρα «μητριά πατρίδα», όπου το μόνιμο αίσθημα του ξένου γίνεται ολοένα και πιο οδυνηρό, καθώς συνδυάζεται με την ανελέητη μνήμη «των κεκοιμημένων» ή με τη στέρηση των ανεκπλήρωτων σκοτεινών ερώτων. Όλα αυτά αποδεικνύονται και με το παραπάνω στην εξαιρετική συγκεντρωτική συλλογή ποιημάτων του που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μελάνι.
Ένα έργο ανθρωποκεντρικό που εστιάζει στην αγάπη, τα όνειρα, τις αναπνοές που αποδεικνύει πως μονάδα μέτρησης όλων αυτών που ζούμε είναι οι στιγμές. Ιδίως οι στιγμές εκείνες που επεμβαίνουν και καθορίζουν την μοίρα μας. Η μοναχικότητα, οι φοβίες, οι έρωτες, οι μνήμες και η θλίψη συμφέρονται στην ποιητική αυτή συλλογή και προχωρούν με άξονα τον χρόνο. Ο ποιητής συνομιλεί αδιάκοπα με τον εαυτό του, τον μελλοντικό, τον παρόντα, τον παρελθοντικό. Απότοκος αυτής της συνομιλίας είναι μια διείσδυση στα έγκατα της ψυχής του και των εμπειριών του. Την ίδια διαδικασία ακολουθούμε αναπόφευκτα όλοι εμείς με αποτέλεσμα στο τέλος όλου αυτού του αγώνα να βάλουμε κάτω τις δικές μας στιγμές, να στοχαστούμε, να ονειροπολήσουμε, να ερωτευτούμε και να ατενίσουμε την ζωή μας με μια ανανεωμένη οπτική γωνία .
Μια ανθολογία φρέσκια όχι μόνο από την άποψη ότι κυκλοφόρησε φέτος αλλά ότι περιλαμβάνει τους οριζόμενοι ως “νέους” ποιητές. Όποιος ανατρέξει, όμως, σε αυτή θα καταλάβει γρήγορα πως οι ποιητές αυτοί αν και έχουν εμφανιστεί σχετικά πρόσφατα στα γράμματα έχουν πλήρη και αψεγάδιαστη επαφή με το παρελθόν της ποίησης και της γλώσσας. Δεν μένουν όμως εκεί. Δεν είναι απλοί παρελθοντολόγοι ούτε προσπαθούν να παραφράσουν τα ήδη ειπωμένα, αλλά προχωρούν πολλά βήματα παρακάτω και μετατρέπονται σε άριστους διαμεσολαβητές ανάμεσα στην σύγχρονη και την προγενέστερη ποιητική δημιουργία, χωρίς να πάψουν ούτε στιγμή να απευθύνονται στο μέλλον. Πειραματίζονται, επαναστατούν, προσθέτουν, διαφοροποιούνται, αλλάζουν και σχηματίζουν μια νέα γενιά των γραμμάτων και των τεχνών πολλά υποσχόμενη, την οποία χαρήκαμε που είχαμε την ευκαιρία μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου να γνωρίσουμε. Μας γέμισε αισιοδοξία για το ελληνικό ποιητικό τοπίο και υπερηφάνεια!
Σε αυτή την πανέμορφη από κάθε άποψη ποιητική συλλογή ο Γιάννης Καλπούζος μας αποκαλύπτει την ποιητική του ιδιότητα. Γνωρίζοντας το πολύ σημαντικό πεζογραφικό του έργο θα περίμενε κανείς να ακολουθεί τον ίδιο τόνο και στα ποιήματά του. Ωστόσο, τα τελευταία είναι λυρικά, είναι γεμάτα συναίσθημα, είναι εκφραστικά. Ο πόνος, η αγωνία, ο έρωτας, τα προβλήματα του ανθρώπου και του κόσμου που τον περιβάλλει συνθέτουν την ποιητική του. Οι λέξεις είναι πάντα τόσο σωστά τοποθετημένες για να αποδίδουν με καθαρό τρόπο τις εικόνες. Και οι εικόνες είναι τόσο σωστά βαλμένες για να αποδίδουν με εξίσου καθαρό τρόπο τις μνήμες, τις σκέψεις, τα συναισθήματα. Ήταν ένα από τα καλύτερα ποιητικά ταξίδια που πραγματοποιήσαμε αυτήν την χρονιά.
Ξεφυλλίζοντας την ξεχωριστή συλλογή των ποιημάτων του «Ποιήματα 1943-2008» μεταφέρεται σε ένα σύμπαν στο οποίο κυριαρχεί το όνειρο και η αίσθηση του ανικανοποίητου. Σε όλα αυτά υπάρχει μια δραματικότητα που δεν καταλήγει ευτυχώς σε μελοδραματισμό. Παντού είναι έκδηλη η φιλοσοφική διάθεση, ενώ ο λόγος είναι αλληγορικός, συμβολικός με μια διάχυτη υπαινικτικότητα. Χρησιμοποίει εν γένει καθημερινό λεξιλόγιο, χωρίς βερμπαλισμούς και αφύσικες πομφόλυγες. Λιτός, απλός, σαφής οδηγείται αναπόφευκτα σε έναν τόνο εξομολογητικό που θυμίζει περισσότερο πεζογράφημα παρά ποίημα. Το ύφος του είναι επί το πλείστον κουβεντιαστό και η σκέψη του αποδίδεται ιδιαίτερα παραστατικά. Θα έλεγε κανείς πως πλην του εμφύλιου σπαραγμού, την ποίησή του διατρέχει ένα διαχρονικό δημιουργικό ταξίδι, μια προσπάθεια συνομιλίας με το άπιαστο ποιητικό φαινόμενο, μια αέναη προσέγγιση της ποιητικής τέχνης. Πολλές φορές χρήζει πρωταγωνιστή τον επίδοξο δημιουργού, στο πρόσωπο του οποίου πιθανολογούμε ότι αντανακλάται ο ίδιος ο ποιητής. Ο αναγνώστης δεν μπορεί παρά να συμμετάσχει σε αυτή την επιχείρηση διαλόγου και να προβάλλει πάνω στο ποιητικό υποκείμενο τις δικές του σκέψεις και αμφιβολίες.
Η συλλογή χωρίζεται σε τρεις ενότητες από τον ίδιο ποιητή: Της σκιάς, του έρωτα και του χρόνου με μακροσκελή ποιήματα και μια αισθητή αυτοαναφορικότητα. Ο πεζός και ο έμμετρος λόγος συμφύρονται και μας εξιστορούν σχέσεις, έρωτες και σημαντικές αποφάσεις. Όλα αυτά μοιάζουν να είναι γραμμένα εν είδει ενός σύντομου απολογισμού ζωής. Όμως, ο απολογισμός αυτός δεν σημάνει τον επίλογο. Η ερωτική επιθυμία κάνει αισθητή την εμφάνισή της και σημαίνει την επιθυμία για ζωή και εξέλιξη. Ακόμα και αν η ουτοπία, η ματαιότητα και το ανεκπλήρωτο προσπαθούν να κρυφτούν πίσω από τις λέξεις, ο ποιητής δεν παραδίδεται. Αφουγκράζεται τον εαυτό του και μετατρέπει όσα νιώθει σε ένα ποιητικό καταρράκτη που μας μαγεύει και μας συναρπάζει!
Η Μαρία Λαϊνά πάντα με κομψότητα και διεισδυτικό τρόπο, με μια μελαγχολική δύναμη από την οποία διακατέχεται το γράψιμο της καταφέρνει να σκιαγραφήσει τον άνθρωπο και την απώλεια, το περασμένο και το χαμένο. Ο διάλογος που κυριαρχεί στο έργο μεταξύ δυο προσώπων αόριστων και πάλι ορισμένων είναι κάπως υπερβατικός και ασυνήθιστος. Αυτό είναι μάλλον το στοιχείο που κάνει αυτή την συλλογή μαγευτική και παρά το πρώτο μουδιασμένο ανάγνωσμα προσιτή και ελκυστική.
Η ποίηση του Τάκη Σινόπουλου τρέφεται από τις εφιαλτικές εκείνες μνήμες του εμφυλίου σπαραγμού. Παίρνοντας σαν χρώματα το μαύρο και το άσπρο ζωγραφίζει με αυτά τον ποιητικό του καμβά στον οποίο διαρκώς κυριαρχεί αυτή η αντίφαση ανάμεσα στο ναι και στο όχι, στο φωτεινό και στο σκοτεινό τα οποία διαδέχονται χωρίς σταματημό το ένα το άλλο. Στο έργο του καταγράφει τα προϊόντα του υποσυνειδήτου του, τα όνειρα ή μάλλον τους εφιάλτες στους οποίους προσδίδει μια διάσταση συμβολιστική. Το ζητούμενο είναι η φυγή από όλα αυτά, η ηρωική έξοδος τιμητικά και όχι μ την μορφή λιποταξίας. Μέσα σε ασήμαντα και καθημερινά σε πρώτη όψη, χωρά τον άνθρωπο με μια μοναδική σκηνοθεσία πληθωρική και πρωτόγνωρη που καθιστά το έργο του σημαντικό και τον ίδιο μεγάλο ποιητή.
Χρησιμοποιούμε cookies για να διασφαλίσουμε ότι σας προσφέρουμε την καλύτερη εμπειρία στον ιστότοπό μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε αυτόν τον ιστότοπο, θα υποθέσουμε ότι είστε ικανοποιημένοι με αυτόν.Εντάξει!
