Η ζωγραφική έχει επηρεάσει βαθύτατα τον κινηματογράφο. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα έργα τέχνης αυτά καθ’ αυτά αλλά και για τους δημιουργούς τους. Με τις ταραχώδεις ζωές τους ενέπνευσαν τον χώρο της έβδομης τέχνης που ουκ ολίγες φορές αφιέρωσε σε αυτούς ταινίες. Πολλές από αυτές, μάλιστα, αποτέλεσαν αριστουργήματα και έναν πιο άμεσο τρόπο να έρθει το ευρύτερο κοινό σε επαφή με το καλλιτεχνικό έργο των ζωγράφων που αποτυπώνονταν στις ταινίες αυτές. Στο σημερινό μας αφιέρωμα θα δούμε μερικές από αυτές. Ποια είναι εκείνη που ξεχωρίζετε.
Στη διάρκεια της ζωής τους υπήρξαν προσωπικότητες που επηρέασαν με τον ένα ή τον άλλον τρόπο τον καλλιτεχνικό κόσμο, ακόμη και τον τρόπο σκέψης της ανθρωπότητας. Φιλόσοφοι, ζωγράφοι, τραγουδοποιοί, σκηνοθέτες, συνθέτες, συγγραφείς… Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, πριν αφήσουν την τελευταία τους πνοή ήθελαν κάτι να πουν. Μπορεί να ήταν ένα απόφθεγμα που περιέκλειε όλη τους τη ζωή, ένα παράπονο, μια τελευταία επιθυμία ή ένα ξάφνιασμα της στιγμής…. Στο ακόλουθο αφιέρωμα θα διαβάσετε 20 τελευταία λόγια 20 μεγάλων καλλιτεχνών…
Ο Edvard Munch είχε πει ότι: «Ο φόβος για τη ζωή μου είναι απαραίτητος για μένα, όπως είναι και η ασθένειά μου. Χωρίς το άγχος και τις ασθένειες μου, είμαι ένα πλοίο χωρίς πηδάλιο. Τα βάσανα μου είναι μέρος του εαυτού μου και της τέχνης μου. Αυτά είναι δυσδιάκριτα από μένα και η απομόνωσή τους θα μπορούσε να ζημιώσει την τέχνη μου. Θέλω να διατηρήσω αυτά τα βάσανα. Η θεραπεία των μη ισορροπημένων μυαλών των καλλιτεχνών, θα σήμαινε την εξαφάνιση της επιτυχίας τους ως καλλιτέχνες».
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, που έχει καθιερωθεί, στις 10 Οκτωβρίου συγκεντρώσαμε 18 διάσημους καλλιτέχνες που έπασχαν από ψυχικές διαταραχές.
1.Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι
Ο Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι, γνωστός περισσότερο ως Μιχαήλ Άγγελος, ήταν Ιταλός γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και ποιητής της Αναγέννησης, που άσκησε απαράμιλλη επίδραση στην ανάπτυξη της δυτικής τέχνης. Σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς στην ιστορία της τέχνης. Ένα από τα πιο διαδεδομένα έργα του, παγκοσμίως, είναι η οροφή της Καπέλα Σιστίνα που βρίσκεται στο Βατικανό. Πολλόι αναλυτές αποδίδουν τη μελαγχολία των έργων του σε πιθανή μανιοκατάθλιψη.
2. Χουάν Μιρό
Ο Ισπανός ζωγράφος και γλύπτης Joan Miró θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους υπερρεαλιστές του 20ού αιώνα.Ήταν γνωστό ότι ο Miró ταλαιπωρούνταν από χρόνια κατάθλιψη, η οποία μάλιστα τον οδήγησε σε μία ζωή με ψυχοπάθεια, εναλλαγές της διάθεσης του με περιόδους επιτυχημένης παραγωγικότητας αλλά και αμετάκλητης αδράνειας. Οι δύσκολες καταστάσεις που βίωσε όταν ήταν μικρός θεωρούνται ότι τον οδήγησαν σε ακραία θλίψη και απόγνωση, όπως για παράδειγμα το ότι ο πατέρας του τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την τέχνη για να εργαστεί σε ένα φαρμακείο.Ο Miró διέθετε μία ξεχωριστή αντίληψη που του επέτρεπε να φεύγει απ’ την πραγματικότητα και να αιχμαλωτίζει μέσα στους πίνακες του τα συναισθήματά του, που σε πολλές περιπτώσεις, χαρακτηρίζονται έντονα από μία ατελείωτη αγωνία. Το έργο του «To Καρναβάλι του Αρλεκίνου» είναι μια σουρεαλιστική ελαιογραφία σε καμβά διαστάσεων 66×90.5 εκ. και θεωρείται από τα πιο σημαντικά έργα που δημιούργησε ο Miró. Τον συνέθεσε μεταξύ 1924 και 1925, σήμερα φυλάσσεται στην Πινακοθήκη Albright-Knox του Buffalo ενώ η λέκη «καρναβάλι» στον τίτλο του πίνακα παραπέμπει στο Mardi Gras, την γιορτή των Καθολικών που λαμβάνει χώρα πριν από την έναρξη της νηστείας της Σαρακοστής.
3. Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ
Η Θάλασσα από πάγο είναι ένας αριστουργηματικός πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ ο οποίος φιλοξενείται στην Αίθουσα Τέχνης Αμβούργου. Ο πίνακας ζωγραφίστηκε το έτος 1823-1824, μετά από παραγγελία. Ο συλλέκτης Γιόχαν Γκόττλομπ φον Κβαντ ανάθεσε την σύνθεση δύο έργων με θέμα τον Νότο και τον Βορρά αντίστοιχα. Το πρώτο θέμα ανέλαβε ο ζωγράφος Γιόχαν Μάρτιν φον Ρόντεν, ενώ ο Φρίντριχ ζωγράφισε τον Βορρά. Βαθιά επηρεασμένος από τον θάνατο του μικρότερού του αδελφού (σε ηλικία 13 ετών τον είδε να πνίγεται όταν έσπασε ο πάγος σε μια παγωμένη λίμνη όπου είχαν πάει μαζί) ο Φρίντριχ ζωγραφίζει σπασμένους πάγους και κάπου στην άκρη τοποθετεί και το ναυάγιο. Μελετητές λένε ότι η τοποθέτηση των πάγων σε πρώτο πλάνο δείχνει ότι ο Φρίντριχ δεν έχει ξεπεράσει ακόμα την εικόνα που χάραξε την παιδική ψυχή του. Το 1835 μένει παράλυτος και δεν μπορεί να ζωγραφίσει μέχρι τον θάνατο του το 1840.
4. Yayoi Kusama
Μια πιο σύγχρονη καλλιτέχνιδα είναι η Ιαπωνίδα Kusama. Μεγάλωσε σ’ ένα εξαιρετικά συντηρητικό περιβάλλον. Οι ψευδαισθήσεις την επισκέφτηκαν για πρώτη φορά στην εφηβική της ηλικία. Η ίδια περιγράφει τον εαυτό της ως “ψυχαναγκαστικό καλλιτέχνη”, αφού από νεαρή ηλικία και μέχρι σήμερα ζωγραφίζει το περιεχόμενο των παραισθήσεων της, που όπως φαίνεται και από τα έργα της, δεν είναι άλλο από τις βούλες. Επιπλέον, εκκεντρικές θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τις εκθέσεις της που περιλαμβάνουν καθρέφτες και ηλεκτρικούς λαμπτήρες.
5. Έντβαρτ Μουνκ
Το πιο διάσημο έργο του Νορβηγού καλλιτέχνη Edvard Munch είναι «Η Κραυγή» στο οποίο απεικονίζει μια αγωνιούσα μορφή με φόντο ουρανό σε χρώμα κόκκινο του αίματος. Θεωρείται από μερικούς πως συμβολίζει το ανθρώπινο είδος κάτω από τη συντριβή του υπαρξιακού τρόμου ενώ αρκετοί «βλέπουν» τα διάφορα συναισθήματα που μάστιζαν το μυαλό του καλλιτέχνη, όπως η ανεξέλεγκτη μελαγχολία, η αφόρητη κούραση και η απελπισία εξαιτίας του φόβου που βίωνε.Ο Edvard Munch πιθανολογείται ότι έπασχε από σχιζοφρένεια, αλλά στην πραγματικότητα έπασχε από κατάθλιψη που τροφοδοτούνταν από την εσωστρεφή φύση του, τον αλκοολισμό και την εμπειρία του με το θάνατο, καθώς υπήρξε μάρτυρας των θανάτων της μητέρας του και των αδελφών του.
6. Μαρκ Ρόθκο
Ο Mark Rothko ήταν γνωστός από την αρχή της καριέρας του ως αφηρημένος εξπρεσιονιστής. Ήταν ένας καλλιτέχνης, του οποίου η φήμη μεγάλωσε παράλληλα με την κατάθλιψη του, την έναρξη της οποίας πολλοί εντοπίζουν από το διαζύγιό του και το δεύτερο γάμο του. Μέσω της χειραγώγησης χρωμάτων σε μεγάλη κλίμακα, παίζει με ζωηρά χρώματα και απαλές ανοιχτόχρωμες βαφές και καθώς η καριέρα του άρχισε να απογειώνεται, τα έργα του άρχισαν αργότερα να κλίνουν προς ένα απύθμενο σκοτάδι. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 τα έργα του άρχισαν να γίνονται σκοτεινότερα, και η παρουσία του γκρι, του μπλε, του μαύρου και του καφέ ήταν παρούσα σχεδόν σε κάθε έργο του.
7. Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Ο Ολλανδός Vincent van Gogh είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς καλλιτέχνες σ’ όλο τον κόσμο το έργο του οποίου αναγνωρίστηκε μετά το θάνατό του. Η αγωνία μήπως μια «βίαιη κρίση του στερήσει για πάντα την ικανότητα να ζωγραφίζει» τον έκανε να εργάζεται μανιακά τις περιόδους της διαύγειάς του. Η ψυχική του νόσος δεν έχει διασαφηνιστεί απόλυτα μέχρι και σήμερα. Παρά το γεγονός ότι η επιληψία παραμένει η πιο πιθανή εκδοχή, η πολύ πιο αόριστη έννοια της τρέλας κυριαρχεί στην εικόνα που έχει το ευρύ κοινό για τον Van Gogh. Οι μεταθανάτιες διαγνώσεις συνεχίζονται και αναφέρουν διπολική διαταραχή που επιδεινωνόταν από καταχρήσεις ουσιών και συναισθηματική φόρτιση. Αξίζει να αναφερθεί ότι η γοητεία του καλλιτέχνη απεικονίζεται στα έργα που δημιούργησε στις οξείες φάσεις της ασθένειάς του, ενώ νοσηλευόταν στο ινστιτούτο ψυχικής υγείας του Saint-Rémy. Λόγω της ασταθούς ψυχικής του υγείας, ο βαν Γκογκ και μετά από μια έντονη διαφωνία με τον ζωγράφο Γκωγκέν κόβει μέρος του αριστερού του αυτιού καταλήγοντας στο νοσοκομείο της περιοχής. Υπάρχουν ισχυρισμοί πως ο βαν Γκογκ είχε απειλήσει να σκοτώσει τον Γκωγκέν και προέβη στο κόψιμο του αυτιού του αναζητώντας ένα είδος κάθαρσης από τις τύψεις του. Τον Ιούλιο του 1890, ο βαν Γκογκ εμφανίζει συμπτώματα έντονης κατάθλιψης και τελικά αυτοπυροβολείται στο στομάχι στις 27 Ιουλίου ενώ πεθαίνει δύο ημέρες αργότερα. Δεν είναι απολύτως βέβαιο ποιο ήταν το τελευταίο του έργο, αλλά πρόκειται πιθανά για το έργο με τον τίτλο «Ο κήπος του Ντωμπινύ» ή για τον πίνακα «Σιτοχώραφο» με κοράκια.
8. Γιαννούλης Χαλεπάς
Ο Χαλεπάς γεννήθηκε στον Πύργο της Τήνου το 1851 και μεγάλωσε σε οικογένεια φημισμένων Τηνίων μαρμαρογλυπτών. Ο ίδιος θα αγαπήσει το μάρμαρο, όχι σαν το μέσο που θα του αποφέρει χρήματα, αλλά σαν το υλικό που πάνω του θα λαξέψει τις ζωηρές εικόνες του μυαλού του. Τα έργα του είναι εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία και την αρχαιότητα και από εκεί εμπνέεται σπουδαία έργα όπως το «Παραμύθι της Πεντάμορφης» και «Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα». Το 1876 άνοιξε στην Αθήνα το δικό του εργαστήριο και σε πολύ λίγες μέρες είχε ήδη δεχθεί παραγγελίες για έργα, ένα από τα οποία ήταν «η Κοιμωμένη» που θα σκέπαζε τον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη, στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών (σήμερα βρίσκεται στην Γλυπτοθήκη της Εθνικής Πινακοθήκης, στο ‘Αλσος Στρατού). Εκείνη η εποχή ήταν κομβική για τον Γιαννούλη Χαλεπά, ο οποίος είχε γνωρίσει μια συγχωριανή του στην Τήνο, τη Μαριγώ Χριστοδούλου και τη ζήτησε σε γάμο από τους γονείς της. Αυτοί αρνήθηκαν και ο σπουδαίος γλύπτης άρχισε να κλονίζεται ψυχικά. Αρκετοί σήμερα πιστεύουν ότι αυτός ο ανεκπλήρωτος έρωτας ήταν η αρχή της κατάρρευσης του. Το 1878 αρχίζει να δείχνει σημάδια ψυχικής ασθένειας καταστρέφοντας τα γλυπτά που δημιουργούσε. Για ένα διάστημα και με την προτροπή της οικογένειάς του, θα βρεθεί στην Ιταλία. Η κατάστασή του όμως δεν θα βελτιωθεί και θα επιστρέψει στην Τήνο 10 χρόνια μετά. Το 1888 και μετά από αρκετές κρίσεις και απόπειρες αυτοκτονίας ο γλύπτης θα εγκλεισθεί στο Δημόσιο Ψυχιατρείο Κέρκυρας. Η διάγνωση ήταν άνοια.Το 1901 πεθαίνει ο πατέρας του και η μητέρα του λίγο αργότερα τον έβγαλε από το ψυχιατρείο και ανέλαβε την κηδεμονία του. Θεωρώντας ότι όλα τα δεινά προήλθαν από την ενασχόλησή του με την τέχνη, έκρυβε τα υλικά ή κατέστρεφε καθε νέα προσπάθεια που ξεκινούσε ο γιός της. Για τους συγχωριανούς ο Γιαννούλης Χαλεπάς θα γίνει ο “τρελός του χωριού”. Καθημερινότητά του πλέον ήταν η βοσκή των ζώων και οι δουλειές στους αγρούς. Ο Γιαννούλης Χαλεπάς γίνεται μια απόκοσμη μορφή, ένας άνθρωπος σκιά του εαυτού του, εντελώς αποκομμένος από αυτό που αγαπούσε. Την γλυπτική. Με το θάνατο της μητέρας του το 1916, ο γλύπτης αφοσιώνεται και πάλι στην τέχνη, αλλά τίποτα δεν θυμίζει τα πρώτα του έργα. Το ύφος του εκείνη την εποχή, όπως αναφέρει η Εθνική Πινακοθήκη, εμφανίζεται ελεύθερο, αυθόρμητο και πηγαίο και επικεντρώνεται στην ουσία των συνθέσεων και όχι στη λεπτομερή επεξεργασία της επιφάνειας, την εκλέπτυνση ή την ωραιοποίηση. Το 1930, η ανιψιά του Ειρήνη Χαλεπά τον προτρέπει να εγκατασταθεί στο σπίτι της και ο ιδιοφυής γλύπτης θα βρεθεί στην Αθήνα όπου θα εργαστεί εντατικά. Aγαπημένα θέματα που επαναλαμβάνει είναι η ”Μήδεια”, ο ”Σάτυρος και ο Έρως”, το ”Παραμύθι της Πεντάμορφης”. Τα επόμενα 8 χρόνια έζησε τη δόξα και αναγνωρίστηκε ως ένας ιδιοφυής καλλιτέχνης. Μια ημιπληγία θα νεκρώσει το δεξί του χέρι και λίγο καιρό αργότερα, στις 15 Σεπτεμβρίου του 1938, ο Γιαννούλης Χαλεπάς θα αφήσει την τελευταία του πνοή.
9. Λέο Τολστόι
Ο Τολστόι έγραψε ένα βιβλίο στο οποίο διερευνά τη δική του τάση προς την κατάθλιψη που ονομάζεται “ομολογία”. Καθώς έφτασε στη μέση ηλικία, η κατάθλιψη του φαινόταν να επιδεινώνεται, άρχισε να ανησυχεί υπερβολικά για την επιτυχία του και έδινε τα προσωπικά του αντικείμενα. Αργότερα έγινε επικριτικός με τον εαυτό του μη έχοντας το θάρρος να αυτοκτονήσει.
10. Έρνεστ Χέμινγκγουεϊ
Ο Hemingway αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς που βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Λέγεται πως έπασχε από κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, ενώ είχε οριακή και ναρκισσιστικη συμπεριφορά και αργότερα στη ζωή του έπασχε από ψύχωση. Για αυτό το λόγο, κατέφυγε στο αλκοόλ και αυτοκτόνησε με ένα κυνηγετικό όπλο το 1961
11. Σύλβια Πλαθ
Ο θάνατος ήταν ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στα ποιήματά της Πλαθ. Μερικές φορές σηματοδοτούσε την αναγέννηση, άλλες πάλι φορές έγραψε το θάνατο ως τέλος, ενώ φοιτούσε ακόμα στο Κολλέγιο αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει αρκετές φορές. Το 1963 αυτοκτόνησε τοποθετώντας το κεφάλι της μέσα σε φούρνο.
12. Έζρα Πάουντ
Ο Τ.Σ Έλιοτ έγραψε για τον Pound, πως ήταν ο ποιητής που ήταν υπεύθυνος για την Επανάσταση του 20ού αιώνα στην ποίηση. Ήταν ένας λαμπρός ποιητής και ένας σφοδρός επικριτής της πολιτικής των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά τη σύλληψή του το 1945 για προδοσία, εισήχθη σε ένα νοσοκομείο για παράφρονες εγκληματίες. Κατά τη διάρκεια των δεκατριών χρόνων παραμονής του εκεί πίστευαν πως έπασχε από ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Σε άλλο σημείο στη ζωή του, είχε επίσης διαγνωστεί με σχιζοφρένεια.
13. Φραντς Κάφκα
Με τα έργα του ο Κάφκα εξερευνούσε υπαρξιακές ιδέες για τη ζωή. Η “Δίκη” και η “Μεταμόρφωση” είναι δύο τα γνωστότερα έργα του. Ήταν μοναχικός, μία ιδιοφυΐα που έπασχε από κοινωνικό άγχος και κατάθλιψη. Η κατάθλιψη του αποδίδεται στο γεγονός ότι πολύ λίγα από τα έργα του δημοσιεύτηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του. Επίσης υπέφερε από ημικρανίες και αϋπνία που προκαλούνταν από το άγχος της σκληρής δουλειάς.
14. Φίλιπ Ντικ
Ο Ντικ είναι ίσως ο πιο οραματιστής συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας του περασμένου αιώνα. Τα έργα του αποτελούν τα πιο κλασικά επιστημονικής φαντασίας και αγαπήθηκαν από την έβδομη τέχνη ως έφηβος. Ο Ντικ έπασχε από ίλιγγο και καθώς μεγάλωνε υπήρχαν σημάδια σχιζοφρένειας συμπεριλαμβανομένων οπτικών και ακουστικών ψευδαισθήσεων. Εισήχθη σε νοσοκομείο αλλά με κάποιο τρόπο κατάφερε να συνεχίσει να γράφει. Κάποια στιγμή σύμφωνα με τον ίδιο, ένιωθε να υπήρχε μία δέσμη από “ροζ φως”, που μεταδίδονται απευθείας στη συνείδηση του.
15. Βιρτζίνια Γουλφ
Η Βιρτζίνια Γουλφ ήταν επιρρεπής σε νευρικούς κλονισμούς στα 20 της χρόνια, κάτι για το οποίο πίστευαν πως είχε προέλθει από το τραύμα της σεξουαλικής κακοποίησης της στην παιδική της ηλικία. Αφού ολοκλήρωσε το τελευταίο μυθιστόρημα της, η Γουλφ έπεσε σε σοβαρή κατάθλιψη. Η απώλεια του σπιτιού της στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου επιδείνωσε την κατάστασή της. Το 1941 γεμίσε τις τσέπες της με πέτρες και πνίγηκε σε ένα ποτάμι κοντά στο σπίτι της.
16. Τενεσί Ουίλιαμς
Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ θεατρικός συγγραφέας υπέφερε από κλινική κατάθλιψη πολύ πριν συμβούν τα δύο καθοριστικά γεγονότα που θα τον «έριχναν» ακόμα περισσότερο, ψάχνοντας παρηγοριά στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Η οικογένειά του είχε άλλωστε μεγάλο ιστορικό σε ψυχικές νόσους. Στα μέσα της δεκαετίας του ’40, η σχιζοφρενής αδερφή του υπέστη λοβοτομή, ενώ το 1961 ο μακροχρόνιος σύντροφός του πέθανε, βυθίζοντάς τον ακόμα περισσότερο στη νόσο. Παρά τις πολυάριθμες απόπειρες να «καθαρίσει», η χρόνια κατάθλιψη και η κατάχρηση ουσιών δεν θα τον εγκατέλειπαν ποτέ…
17. Έντγκαρ Άλαν Πόε
Γνωστός για τις ιστορίες τρόμου και τα «σκοτεινά» γραπτά του, ο Πόε είχε ανέκαθεν μια ιδιαίτερη έφεση στην ψυχολογία: η γοητεία που του ασκούσαν εξάλλου οι τρελοί και τα παιχνίδια του νου είναι έκδηλη στο έργο του. Ήταν ωστόσο και ο ίδιος τρελός; Ο φημισμένος αντίπαλός του Rufus Griswold ισχυριζόταν ότι πράγματι ήταν στους πολυάριθμους λιβέλους που δημοσίευσε για τον περίφημο συγγραφέα! Ακόμα κι αν δεν τον πιστέψουμε, ο Πόε πρέπει να έπασχε από διπολική διαταραχή, την ίδια στιγμή που παραδεχόταν στις επιστολές του τον αυτοκτονικό ιδεασμό του. Όσο για το πρόβλημα αλκοολισμού, ο ίδιος το απέδιδε στον δονούμενο ψυχισμό του
18. Μπετόβεν
Ο περίφημος συνθέτης έπασχε από διπολική διαταραχή. Και όπως πολλές από τις δημιουργικές μεγαλοφυΐες που χτυπήθηκαν από την ψυχική αυτή νόσο, τα σφοδρά ξεσπάσματα μανιακής ενέργειας και δημιουργικότητας εξισορροπούνταν από περιόδους «μαυρίλας», μοναξιάς και μελαγχολίας. Ο Μπετόβεν αναγνώριζε το πρόβλημά του και προσπαθούσε να αυτο-θεραπευτεί με ναρκωτικά (όπιο) και αλκοόλ…
“Ξέρεις, μερικές φορές νιώθω ότι οι καλλιτέχνες είναι σαν κυνηγοί μέσα στο σκοτάδι. Δεν ξέρουν ποιος είναι ο στόχος τους και δεν ξέρουν αν τον έχουν πετύχει”.
Τόμας Μαν, Θάνατος στη Βενετία
1. Κώστας Καρυωτάκης
Πρώτος στη λίστα μας δε θα μπορούσε να είναι άλλος από τον αγαπημένο μας ποιητή Κώστα Καρυωτάκη. Ο ίδιος υπήρξε ο κυριότερος εκφραστής της σύγχρονης λυρικής ποίησης και τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες, ενώ είναι επίσης γνωστός για τον θυελλώδη έρωτά του με την επίσης ποιήτρια, Μαρία Πολυδούρη. Στις 21 Ιουλίου 1928, το απόγευμα 4.30 μ.μ., και σε ηλικία μόλις 32 ετών, ο Κώστας Καρυωτάκης περπάτησε από το καφενείο «Ουράνιος Κήπος» της Βρυσούλας προς τη θέση Βαθύ της Μαργαρώνας, μια απόσταση περίπου 400 μέτρων. Ξάπλωσε κάτω από έναν ευκάλυπτο και αυτοκτόνησε με πιστόλι στην καρδιά. Η τότε χωροφυλακή τράβηξε φωτογραφία του πτώματος η οποία έχει δημοσιευθεί και τον δείχνει κουστουμαρισμένο, με ψαθάκι και με το χέρι με το πιστόλι στο στήθος. Στη θέση αυτή βρίσκεται σήμερα το στρατόπεδο των καυσίμων της 8ης Μεραρχίας Πεζικού και υπάρχει εκεί αναμνηστική μαρμάρινη επιγραφή που τοποθέτησε η Περιηγητική Λέσχη Πρέβεζας το 1970. Η πινακίδα γράφει: «Εδώ, στις 21 Ιουλίου 1928, βρήκε τη γαλήνη με μια σφαίρα στην καρδιά ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης».
2. Έρνεστ Χέμινγκγουεϊ
Από τη λίστα δε θα μπορούσε να λείπει φυσικά και ο βραβευμένος με βραβείο Πούλιτζερ και Νόμπελ, ο συγγραφέας των βιβλίων “ο Γέρος και θάλασσα”, “Αποχαιρετισμός στα όπλα” και “Για ποιόν χτυπά η καμπάνα”, Έρνεστ Χέμινγκουεΐ. Ο διάσημος Αμερικάνος συγγραφέας έζησε μια ζωή πολυτάραχη, ταξίδεψε, αγάπησε με πάθος το κυνήγι, τις ταυρομαχίες και τις γυναίκες, ωστόσο τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ήρθε αντιμέτωπος με την κατάθλιψη και τον αλκοολισμό.Αποπειράθηκε για πρώτη φορά να αυτοκτονήσει την άνοιξη του 1961, και τελικά στις 2 Ιουλίου αυτοπυροβολήθηκε στο κεφάλι με κυνηγετικό όπλο, λίγες ημέρες πριν τα εξηκοστά δεύτερα γενέθλιά του. Ο τάφος του βρίσκεται σήμερα στο καθολικό νεκροταφείο του Κέτσαμ.
3. Νικόλας Άσιμος
Μόλις σε ηλικία 38 ετών, η φωνή του αντισυμβατικού καλλιτέχνη σώπασε για πάντα. Στις 17 Μαρτίου 1988 ο Νικόλας Άσιμος Κρεμάστηκε από σωλήνα ύδρευσης στο «Χώρο Προετοιμασίας» όπως αποκαλούσε το τελευταίο μαγαζόσπιτό του στην οδό Καλλιδρομίου 55 στα Εξάρχεια.
4. Μαρκ Ρόθκο
Το ημερολόγιο έδειχνε 25 Φεβρουαρίου 1975 όταν ο Λετονός ζωγράφος Μαρκ Ρόθκο έδωσε τέλος στη ζωή του. “Έφυγε έχοντας υπάρξει ένας από τους βασικότερους εκφραστές στο ρεύμα αφηρημένης εξπρεσιονιστικής ζωγραφικής αν και ο ίδιος πάντοτε αρνήθηκε οποιαδήποτε σχετική κατάταξη.
5.Κατερίνα Γώγου
Το 1991 η ποιήτρια και ηθοποιός, Κατερίνα Γώγου πάλευε ήδη με τους δαίμονές της. Όπως έκαναν νωρίτερα και οι άλλοι δύο «άγιοι των Εξαρχείων», όπως τους αποκαλούν, Νικόλας Άσιμος και Παύλος Σιδηρόπουλος. Εκείνη τη χρονιά η Κατερίνα είχε πει σε συνέντευξή της: «Ελεύθερος σκοπευτής ήταν ο Άσιμος. Τον δολοφόνησαν. Τον Παύλο Σιδηρόπουλο, το ίδιο. Η μόνη επιζήσασα, εγώ». Όχι όμως για πολύ. Στις 3 Οκτωβρίου του 1993 η Κατερίνα Γώγου βρέθηκε νεκρή στο παλιό διαμέρισμα της μητέρας της, όπου είχε αποσυρθεί. Η αιτία του θανάτου της ήταν ένα «κοκτέιλ» χαπιών και αλκοόλ.
6. Σύλβια Πλαθ
Έγραψε το πρώτο της ποιήμα σε ηλικία μόλις 8 ετών, ενώ τα μυθιστορήματά της αγαπήθηκαν από κοινό και κριτικούς. Ο λόγος για την αμερικανίδα Σύλβια Πλαθ. Στις 11 Φεβρουαρίου 1963, πάσχοντας από κατάθλιψη και άπορη, η Πλαθ αυτοκτόνησε εισπνέοντας φυσικό αέριο από τον φούρνο, αφού έκλεισε πρώτα όλες τις χαραμάδες της κουζίνας με ταινία. Προτού πεθάνει, είχε ετοιμάσει φαγητό και γάλα στα παιδιά της και το είχε αφήσει δίπλα στα κρεβατάκια τους. Είναι θαμμένη στο νεκροταφείο στο Χεπτονστάλλ, στο Γουέστ Γιορκσάιρ.
7. Στέφαν Τσβάιχ
Ο Αυστριακός Συγγραφέας που με τα έργα του αποτέλεσε έναν από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς όλου του κόσμου, ο Στέφαν Τσβάιχ, στις 23 Φεβρουαρίου 1942, αυτοκτόνησε μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του, Lotte, απελπισμένοι για το μέλλον της Ευρώπης και του πολιτισμού της.
8. Αττίκ
Τα τραγούδια του αποπνέουν μια μελαγχολία και έναν πόνο ψυχής. Γιατί και ποιος δεν έχει νιώσει ένα σφύξιμο στην καρδιά ακούγοντας το “Ζητάτε να σας πω”; Ο συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής, Αττίκ αυτοκτόνησε το 1944, παίρνοντας υπερβολική δόση υπνωτικών χαπιών. Ένα επεισόδιο με ένα Γερμανό στρατιώτη που τον χτύπησε καθώς οδηγούσε το ποδήλατό του φαίνεται πως στάθηκε η αφορμή για μια προαναγγελθείσα αυτοκτονία, αποτέλεσμα κατάθλιψης στην οποία είχε περιπέσει.
9. Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Υπήρξε ο ζωγράφος της “Έναστρης Νύχτας“, της “Αμυγδαλιάς“, των “Ιριδών” και των “Ηλιοτροπίων“. Ήταν ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Η ζωή του και το έργο του λίγο-πολύ γνωστό σε όλους, το ίδιο και το τέλος του. Τον Ιούλιο του 1890, ο βαν Γκογκ εμφανίζει συμπτώματα έντονης κατάθλιψης και τελικά αυτοπυροβολείται στο στήθος στις 27 Ιουλίου ενώ πεθαίνει δύο ημέρες αργότερα. Δεν είναι απολύτως βέβαιο ποιο ήταν το τελευταίο του έργο, αλλά πρόκειται πιθανά για το έργο με τον τίτλο Ο κήπος του Ντωμπινύ ή για τον πίνακα Σιτοχώραφο με κοράκια.
10. Ναπολέων Λαπαθιώτης
Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης ήταν ποιητής, που άκμασε κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, ένας από τους «καταραμένους» και «ιδανικούς αυτόχειρες» της λογοτεχνίας μας. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της νεοσυμβολιστικής και νεορομαντικής σχολής. Έχοντας εξανεμίσει την οικογενειακή περιουσία και εξουθενωμένος από τις στερήσεις της Κατοχής, αυτοκτόνησε στις 7 Ιανουαρίου του 1944 στο σπίτι του στα Εξάρχεια (στη συμβολή των οδών Κουντουριώτου και Οικονόμου, κάτω από το λόφο του Στρέφη). Η κηδεία του έγινε τέσσερεις ημέρες αργότερα με έρανο των φίλων του.
11. Σάρα Κέιν
Η Σάρα Κέιν, η γνωστή Βρετανίδα συγγραφέας ήταν μόνη, χωρίς κάποιος να την ελέγχει για περισσότερα από 90 λεπτά πριν κρεμαστεί σε μια τουαλέτα νοσοκομείου, παρά τη διάγνωση των ψυχιάτρων ότι ήταν αυτοκτονική και η κατάστασή της απαιτούσε συνεχή παρακολούθηση.Η Κέιν βρέθηκε νεκρή μόλις στα 28 της χρόνια στο νοσοκομείο King College στις 20 Φεβρουαρίου, όπου νοσηλευόταν μετά την προειδοποίηση των γιατρών ότι ήθελε να αυτοκτονήσει. Η θεατρική συγγραφέας βρέθηκε εκεί, μετά την αποτυχημένη απόπειρα να δώσει τέλος στη ζωή της παίρνοντας υπερβολική δόση αντικαταθλιπτικών λίγες ημέρες νωρίτερα. Οι ψυχίατροι είχαν διαγνώσει ότι η αμφιλεγόμενη συγγραφέας των έργων Blasted, Cleansed και Crave, έπρεπε να βρίσκεται σε “συνεχή παρακολούθηση” και διέταξαν να νοσηλευτεί (βάσει του νόμου) στην ψυχιατρική κλινική, αν προσπαθούσε να φύγει από το νοσοκομείο. Παρά τη δόξα και την αναγνώριση που απολάμβανε η νεαρή θεατρική συγγραφέας, είχε μεγάλο ιστορικό σοβαρής κατάθλιψης και δύο χρόνια πριν από το θάνατό της, μπαινόβγαινε συχνά σε ψυχιατρικές κλινικές και έπαιρνε αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Στις 17 Φεβρουαρίου είχε κάνει την πρώτη απόπειρα αυτοκτονίας καταπίνοντας σχεδόν 150 αντικαταθλιπτικά και 50 υπνωτικά χάπια. Πίσω της άφησε σπουδαίο έργο.
12. Πηνελόπη Δέλτα
Η Πηνελόπη Δέλτα ήταν γνωστή κυρίως από τα ιστορικά της μυθιστορήματα για παιδιά, υπήρξε όμως επίσης, η σημαντικότερη ίσως γυναικεία φυσιογνωμία στις κρίσιμες για τον Ελληνισμό πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. Γνωστή ήταν η σχέση της με τον πολιτικό και συγγραφέα Ίωνα Δραγούμη, που όμως δολοφονήθηκε. Στις 27 Απριλίου 1941, ημέρα κατά την οποία τα γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν την Αθήνα, η Πηνελόπη Δέλτα προσπάθησε να αυτοκτονήσει παίρνοντας δηλητήριο και τελικά έφυγε από τη ζωή πέντε ημέρες αργότερα, στις 2 Μαΐου 1941, ενώ είχαν ήδη προηγηθεί άλλες δύο απόπειρες αυτοκτονίας στο παρελθόν. Στον τάφο της, στον κήπο του σπιτιού της, χαράχτηκε η λέξη ΣIΩΠH.
13. Βλάντιμιρ Μαγιακόφσκι
Το απόγευμα της 14ης Απριλίου, 1930, ο σπουδάιος Ρώσος ποιητής και Μαγιακόφσκι αυτοπυροβολήθηκε. Το ημιτελές κείμενο του ποιήματος της αυτοκτονίας του σημείωνε, μεταξύ άλλων: “Το καράβι της αγάπης συντρίφτηκε πάνω στην καθημερινή ρουτίνα. Εσύ κι εγώ, δεν χρωστάμε τίποτε ο ένας στον άλλον, και δεν έχει νόημα η απαρίθμηση αμοιβαίων πόνων, θλίψεων και πληγών.”
14. Περικλής Γιαννόπουλος
Στις 8 Απριλίου 1910, ο λογοτέχνης, μεταφραστής και δοκιμιογράφος, Περικλής Γιαννόπουλος, όπως είχε προσχεδιάσει με κάθε λεπτομέρεια πολύ καιρό πριν, στεφανωμένος, καβάλησε το άσπρο άλογό του και μπήκε μαζί του στη θάλασσα του Σκαραμαγκά. Εκεί αυτοκτόνησε με μία σφαίρα στο κεφάλι. Προηγουμένως είχε κάψει πολλά ανέκδοτα έργα του (κατά μαρτυρίες μια εργασία περί της αρχιτεκτονικής, καθώς και διηγήματα φαντασίας), σημειώνοντας ότι αφού η «Ελληνική Φύσις» τα ενέπνευσε στον ίδιο, θα τα ενέπνεε και σε άλλους στο μέλλον. Το νεκρό σώμα του το έβγαλαν τα κύματα στην στεριά δέκα μέρες μετά. Πριν ταφεί, δύο άγνωστες κυρίες στόλισαν τον νεκρό με λουλούδια. Ο θάνατος, ο τρόπος μάλιστα του θανάτου του Περικλή Γιαννόπουλου συγκλόνισε την κοινωνία και τον τύπο της εποχής περισσότερο σπό ότι τα έργα του όσο ζούσε. Για πολλές ημέρες δημοσιεύονταν λεπτομέρειες για τον τρόπο του θανάτου του, ενώ ποιητές όπως ο Παλαμάς, ο Σικελιανός, ο Μαλακάσης και η Μυρτιώτισσα του αφιέρωσαν ποιήματα. Ο Ίων Δραγούμης υπέθεσε πως ο Γιαννόπουλος, ως λάτρης του ωραίου, δεν ήθελε να γεράσει. Ο ψυχίατρος και λογοτέχνης Πέτρος Χαρτοκόλλης θεωρεί πως ο Γιαννόπουλος οδηγήθηκε στην αυτοκτονία εξαιτίας όλων μαζί των παρακάτω παραγόντων: Ένιωσε ότι έφθανε στην εξάντληση της καλλιτεχνικής του δημιουργίας, ότι δεν είχε άλλο τίποτε πια να προσφέρει πια, ούτε μπορούσε να αναμορφώσει την ελληνική κοινωνία, απογοητεύθηκε από τη μη ευόδωση με γάμο της ερωτικής σχέσης του με την Σοφία Λασκαρίδου, ζωγράφο και χειραφετημένη γυναίκα της εποχής και, τέλος, ως ρομαντικός, του ασκούσε έλξη ο θάνατος.
15.Τσέζαρε Παβέζε
“Όσο περισσότερο προσδιορισμένος και σαφής είναι ο πόνος, τόσο περισσότερο παλεύει το ένστικτο της ζωής και καταρρέει η ιδέα της αυτοκτονίας. Έμοιαζε εύκολο να το συλλογίζεσαι. Ακόμα και γυναικούλες το έχουν κάνει. Χρειάζεται ταπεινότητα, όχι αλαζονεία. Όλα αυτά με αηδιάζουν. Όχι λόγια. Μια χειρονομία. Δεν θα ξαναγράψω πια.”
Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια του Ιταλού ποιητή, Τσέζαρε Παβέζε στο ημερολόγιό του. Μια ερωτική απογοήτευση και η πολιτική απομυθοποίηση, μόλις στα 42 του χρόνια, τον οδήγησαν στην αυτοκτονία, από υπερβολική δόση βαρβιτουρικών. Έφυγε από τη ζωή στις 27 Αυγούστου 1950, διαλέγοντας ένα δωμάτιο ενός ξενοδοχείου στο Τορίνο, κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό, θέλοντας να πεθάνει στην πόλη του, σαν ένας ξένος…
16. Παύλος Σιδηρόπουλος
Το μεσημέρι της 6ης Δεκεμβρίου ο Σιδηρόπουλος βρέθηκε στο σπίτι μιας άλλης φίλης του στο Νέο Κόσμο σε κωματώδη κατάσταση λόγω υπερβολικής δόσης ηρωίνης και λίγο μετά ξεψύχησε στο ασθενοφόρο καθοδόν προς το νοσοκομείο Ευαγγελισμός.Κηδεύτηκε στον Κόκκινο Μύλο. O Αλέκος Αράπης, μπασίστας των Απροσάρμοστων, έχει εκφράσει την υπόθεση πως ο Σιδηρόπουλος πήρε εσκεμμένα υπερβολική δόση με σκοπό να αυτοκτονήσει λόγω των προβλημάτων με το χέρι του, με βάση μια συζήτηση που είχαν λίγους μήνες πριν από το θάνατο του.
17. Βιρτζίνια Γουλφ
Στις 28 Μαρτίου 1941 η σπουδαία Αγγλίδα μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος και συγγραφέας του έργου, “η κυρία Ντάλαγουεϊ“, Βιρτζίνια Γουλφ εγκατέλειψε το σπίτι της προς άγνωστη κατεύθυνση αφήνοντας δυο σημειώματα, ένα για την αδερφή της και ένα για τον σύζυγό της. Αν και στο σημείωμα έγραφε ότι είχε σκοπό να αυτοκτονήσει, ωστόσο αγνοούνταν για 3 εβδομάδες, μέχρι να βρεθεί πρώτα το καπέλο της και το μπαστούνι της σε μια όχθη του ποταμού Ουζ (Ouse) και αργότερα τρία μικρά παιδιά να ανακαλύψουν το πτώμα της στις 19 Απριλίου του 1941.Το πτώμα της αποτεφρώνεται την επόμενη μέρα και τα υπολείματα θάβονται στο σπίτι στο Μονκς, κάτω απο μια φτελιά.
18.Μαρία Πολυδούρη
Υπήρξε Ελληνίδα ποιήτρια και εκπρόσωπος του νεορομαντικού κινήματος στην Ελλάδα. Η φυματίωση όμως τελικά την κατέβαλε και τα ξημερώματα της 29ης Απριλίου 1930 άφησε την τελευταία της πνοή με ενέσεις μορφίνης που της πέρασε ένας φίλος της στην Κλινική Καραμάνη. Η Πολυδούρη άφησε πίσω της δύο ποιητικές συλλογές: Οι τρίλλιες που σβήνουν και Ηχώ στο χάος, ακόμη δύο πεζά έργα, το Ημερολόγιό της και μία ατιτλοφόρητη νουβέλα με την οποία σαρκάζει ανελέητα το συντηρητισμό και την υποκρισία της εποχής της.
19. Ανν Σάξτον
Η Ανν Σέξτον, γεννημένη ως Ανν Γκρέυ Χάρβεϊ, ήταν Αμερικανίδα ποιήτρια και συγγραφέας. Έδωσε τέλος στη ζωή της
20.Γιασουνάρι Καβαμπάτα
Ο Γιασουνάρι Καβαμπάτα, γνωστός για τα βιβλία: “Χορεύτρια του Ίζου”, “Η χώρα του χιονιού” (1956) και το “Χιλιάδες γερανοί” (1959). Το 1968 βραβεύτηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Στα γραπτά του συνδυάζει με μοναδικό τρόπο τη μυθιστορηματική φόρμα και εκείνη της ποίησης χαϊκού. Εκτός από συγγραφέας υπήρξε και κριτικός λογοτεχνίας και ανέδειξε συγγραφείς όπως Γιούκιο Μπισίμα. Αυτοκτόνησε κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, πιθανόν με υγραέριο στις 16 Απριλίου του 1972, ενώ το οικογενειακό του περιβάλλον επέμενε πως ήταν ατύχημα.
21. Ρόμπιν Γουίλιαμς
Last but not least, στη λίστα μας ο αγαπημένος κωμικός που έδωσε τέλος στη ζωή του το 2014, ο πολυβραβευμένος Ρόμπιν Γουίλιαμς.
Το 1888, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ αγόρασε ένα μικρό στούντιο στην Arles της Νότιας Γαλλίας, όπου αποτέλεσε το καταφύγιο του, για να απομακρυνθεί από τον καλλιτεχνικό κύκλο και τους κριτικούς τέχνης του Παρισιού. Επέλεξε ένα από τα 4 δωμάτια για να γίνει η κρεβατοκάμαρά του και τον Οκτώβριο, αφού ανακαίνισε το διαμέρισμα, ξεκίνησε να ζωγραφίζει τον πίνακα «Bedroom in Arles». Η χρωματική παλέτα και η θαλπωρή ήταν προϋποθέσεις για τον καλλιτέχνη επειδή τα πάντα σχετικά με το δωμάτιο έπρεπε να παρέχουν άνεση, γεγονός που εξηγεί το συνδυασμό των χρωμάτων του στη ζωγραφική.
Επιστήμονες που ασχολήθηκαν με τα έργα του Van Gogh έχουν μια διαφορετική εξήγηση για το ασυνήθιστο χρώμα. Ο καλλιτέχνης λάμβανε δακτυλίτιδα (φάρμακο) για να τον βοηθήσει με την επιληψία. Αυτό το φάρμακο προκαλεί σοβαρές αλλαγές στην αντίληψη των χρωμάτων. Με άλλα λόγια το περιβάλλον γύρω του έμοιαζε κίτρινο και πράσινο.
Το έργο
Ο τίτλος που είχε δώσει ο ίδιος ο Βαν Γκογκ για αυτήν τη σύνθεση ήταν απλά “Το Υπνοδωμάτιο” (γαλλικά: La Chambre à coucher). Οι τρεις αυθεντικές εκδοχές που περιγράφονται στις επιστολές του, διακρίνονται εύκολα μεταξύ τους από τις εικόνες στον τοίχο προς τα δεξιά.
Ο πίνακας απεικονίζει το υπνοδωμάτιο του Βαν Γκογκ στον αριθμό 2 της πλατείας Lamartine στην Αρλ, στο οίκημα που ήταν γνωστό σαν το Κίτρινο Σπίτι. Η πόρτα προς τα δεξιά άνοιγε στον επάνω όροφο και το κλιμακοστάσιο, η πόρτα προς τα αριστερά ήταν αυτή του δωματίου των ξένων που είχε ετοιμάσει ο Βαν Γκογκ για τον Γκωγκέν. Το παράθυρο στον μπροστινό τοίχο είχε θέα προς την πλατεία Λαμαρτίνου και τους δημόσιους κήπους της. Το δωμάτιο δεν ήταν ορθογώνιο, αλλά τραπεζοειδές με μία αμβλεία γωνία στην αριστερή γωνία του εμπρόσθιου τοιχώματος και μία οξεία γωνία στα δεξιά. Τον Βαν Γκογκ προφανώς δεν τον απασχολούσε πολύ αυτό το πρόβλημα, απλά ανέφερε ότι υπήρχε μια γωνιά.
Ο Βαν Γκογκ φιλοξενούσε έναν φίλο του εκεί. Ως εκ τούτου, αυτός ο πίνακας ήταν ένα δώρο γι’ αυτόν. Παρατηρώντας με προσοχή, διαπιστώνουμε πως κάθε πράγμα παρατίθεται σε ζεύγη. Για παράδειγμα, υπάρχουν δύο μαξιλάρια, δύο καρέκλες κ.λπ.
Σκίτσο από ένα γράμμα του στον Τεό
Οι τρεις εκδοχές του έργου
Ο Βαν Γκογκ ξεκίνησε την πρώτη εκδοχή κατά τα μέσα του Οκτωβρίου του 1888 μένοντας στην Αρλ, και εξήγησε τους στόχους και τα μέσα του στον αδελφό του Τεό:
«Αυτή τη φορά ζωγραφίζω απλά την κρεβατοκάμαρά μου. Αλλά το χρώμα θα πρέπει να είναι πλούσιο σε αυτό το σημείο, με απλοποίηση του τρόπου που εφαρμόζεται στα αντικείμενα προσθέτοντας ένα βαθμό μεγαλείου, ώστε να υπονοεί την ανάπαυση ή το όνειρο. Λοιπόν, έχω καταλάβει ότι σχεδιάζοντας την σύνθεση, παύουμε να σκεφτόμαστε και να ονειρευόμαστε. Έβαψα τους τοίχους ανοικτό βιολετί. Το πάτωμα με καρό. Το ξύλινο κρεβάτι και τις καρέκλες, κίτρινα όπως το φρέσκο βούτυρο. Το σεντόνι και τα μαξιλάρια, ανοιχτό λάιμ. Το κάλυμμα μπορντό. Το παράθυρο, πράσινο. Το νιπτήρα, πορτοκαλί. Την καράφα, μπλε. Τις πόρτες, λιλά. Και, αυτό είναι όλο. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο σε αυτό το δωμάτιο με κλειστά παντζούρια. Τα τετράγωνα κομμάτια των επίπλων πρέπει να εκφράζουν την ανάπαυση. Επίσης, τα πορτρέτα στον τοίχο, τον καθρέφτη, το μπουκάλι, και μερικά κοστούμια. Το λευκό χρώμα δεν έχει χρησιμοποιηθεί στον πίνακα, έτσι ώστε το πλαίσιό του θα είναι λευκό, με σκοπό να πάρω το αίμα μου πίσω για την υποχρεωτική ανάπαυση που συνιστάται για μένα. Δεν έχω απεικονίσει κανένα είδος σκίασης ή σκιάς. Έχω εφαρμόσει μόνο απλά χρώματα, όπως αυτά στις κρέπες».
Σκίτσο από ένα γράμμα του στον Πωλ Γκωγκέν
Ο Βαν Γκογκ περιλαμβάνει σκίτσα της σύνθεσης στην παρούσα επιστολή, καθώς και σε επιστολή του προς τον Γκωγκέν, γραμμένη λίγο αργότερα. Στην επιστολή του, ο Βαν Γκογκ εξηγεί ότι ο πίνακας είχε προκύψει ύστερα από μια ασθένεια που τον άφησε κλινήρη για μέρες. Αυτή η εκδοχή του πίνακα έχει στον τοίχο στα δεξιά μικρογραφίες πορτρέτων του Βαν Γκογκ από τους φίλους του Eugène Boch και Paul-Eugène Milliet. Το πορτρέτο του Eugène Boch ονομάζεται Ο Ποιητής και το πορτρέτο του Paul-Eugène Milliet ονομάζεται Ο Εραστής.
Πρώτη εκδοχή, Οκτώβρης 1888. Λάδι σε μουσαμά, 72 x 90 εκ., Μουσείο Βαν Γκογκ, Άμστερνταμ
Δεύτερη εκδοχή, Σεπτέμβρης 1889. Λάδι σε μουσαμά, 72 x 90 εκ., Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο
Τρίτη εκδοχή, τέλη Σεπτέμβρη 1889. Λάδι σε μουσαμά, 57.5 x 74 εκ., Musée d’Orsay, Παρίσι
Ήταν το τελευταίο έργο που φιλοτεχνήθηκε από τον Βαν Γκογκ τον Ιούνιο του 1890 λίγο πριν αυτοκτονήσει.
Απεικονίζει τον γιατρό Γκασέ, ο οποίος τον φρόντιζε τους τελευταίους μήνες της ζωής του. Ο Γκασέ είναι καθιστός δίπλα σε ένα τραπέζι και στηρίζει το κεφάλι του με το δεξί του χέρι. Στο τραπέζι υπάρχει το βότανο Δακτυλίτιδα απ’ όπου προέρχεται ένα φάρμακο, το οποίο ίσως ήταν μέρος της θεραπείας του ζωγράφου.
Πορτρέτο του Δρ. Γκασέ
Εκείνη την περίοδο ο Βαν Γκογκ ζούσε στο δεύτερο σπίτι του Γκασέ. Είχε μόλις βγει από το άσυλο όπου νοσηλευόταν και ο αδερφός του τον οδήγησε στον Γκασέ ύστερα από προτροπή ενός πρώην ασθενή του. Ο Γκασέ ήταν φημισμένος γιατρός και ερασιτέχνης ζωγράφος, οποίος λάτρευε το ρεύμα του ιμπρεσιονισμού.
Ο Βαν Γκονγκ είχε μια ιδιόμορφη σχέση με τον γιατρό του, τον οποίο αποτύπωσε στον καμβά του με μια λυπημένη έκφραση. Μάλιστα, σε έναν γράμμα προς τον αδερφό του έγραφε ότι ήταν πιο άρρωστος από τον ίδιο ή εξίσου. Χαρακτηριστικά ανέφερε:
«Νομίζω ότι δεν πρέπει να βασίζεστε στον Δρ Γκασέ καθόλου. Πρώτα απ’ όλα, νομίζω πως είναι πιο άρρωστος από ό,τι είμαι εγώ ή περίπου το ίδιο, και έτσι έχουν τα πράγματα. Τώρα όταν ένας τυφλός οδηγεί έναν άλλον τυφλό, δεν καταλήγουν να πέσουν και οι δύο στο χαντάκι;»
Ο γιατρός Πολ Γκασέ
Βέβαια, λίγο αργότερα οι δυο τους έγιναν καλοί φίλοι και ο Βαν Γκονγκ τον ανέφερε ως αδελφό του. Μάλιστα, δημιούργησε μια προσωπογραφία στα πρότυπα του πίνακα του Ντελακρουά «Ο Τάσσο στη φυλακή». Ο ζωγράφος τον είχε περιγράψει ως εξής:
«Έκανα το πορτρέτο του Μ. Γκασέ με μια μελαγχολική έκφραση, η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να φαίνεται σαν ένας μορφασμός σε όσους το βλέπουν … Λυπημένος μα ευγενικός, αλλά ξεκάθαρος και ευφυής, δηλαδή όπως όλα τα πορτρέτα θα έπρεπε να γίνονται .. . υπάρχουν σύγχρονα κεφάλια που μπορούν να παρατηρούνται για πολύ καιρό και αυτό ίσως να το κοιτάζουν με ενδιαφέρον για περισσότερο από χίλια χρόνια αργότερα.»
Ήταν από τους αγαπημένους πίνακες του ζωγράφου, ο οποίος δημιούργησε ένα ακόμη πανομοιότυπο πίνακα στο ίδιο μέγεθος την ίδια χρονιά. Ο Βαν Γκογκ αυτοκτόνησε το 1890 και πολλοί ήταν εκείνοι που κατηγόρησαν τον γιατρό του για το τραγικό τέλος του ζωγράφου, αναφέροντας ότι δεν έκανε σωστά τη δουλειά του. Ο συγκεκριμένος πίνακας αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά έργα του Βαν Γκογκ. Χαρακτηριστικά, έναν αιώνα αργότερα, το 1990 ο οίκος Christie’s χρειάστηκε μόλις 3 λεπτά για να τον πουλήσει έναντι 82,5 εκατ. δολαρίων. Αγοραστής ήταν ο ιάπωνας επιχειρηματίας Ροέι Σάιτο, ο όποιος ήταν ιδιοκτήτης της δεύτερης μεγαλύτερης βιομηχανίας χαρτιού στην Ιαπωνία. Όπως είχε δηλώσει ο 74χρονος Ιάπωνας, «είναι αρχή μου να παίρνω αυτό που θέλω ανεξαρτήτως κόστους». Μάλιστα, είχε απειλήσει ότι θα έπαιρνε μαζί του τον πίνακα όταν θα πέθαινε και θα ζητούσε να τον αποτεφρώσουν μαζί του. Οι δηλώσεις του προκάλεσαν σάλο με αποτέλεσμα να προβεί σε νέα δήλωση που έλεγε ότι επρόκειτο για ένα κακό αστείο. Πάντως, λέγεται ότι ο οίκος Christie’s πρόλαβε να τον αγοράσει πίσω όταν πέθανε και σήμερα η αξία του πορτραίτου ξεπερνάει τα 149,5 εκατ. δολάρια.
Οι άνθρωποι δημιουργούν τέχνη από την αρχή της ανθρωπότητας ως σήμερα. Κάποιοι έμειναν στην ιστορία για το έργο τους αλλά και έχαιραν αναγνώρισης όσο ήταν ακόμα εν ζωή. Αυτοί κατόρθωσαν να επωφεληθούν σημαντικά και οικονομικά από το πάθος τους, ενώ άλλοι έζησαν φτωχικά αφιερωμένοι με κάθε κόστος στην τέχνη τους. Σίγουρα το έργο που παρήχθη από όλους είναι μοναδικό. Ωστόσο, παραμένει άξια θαυμασμού η αυταπάρνηση ορισμένων και ο διαρκής αγώνας να εκφραστούν σε εποχές που πιθανόν το έργο τους να μην ήταν καλοδεχούμενο διότι ήταν πολύ πρωτοποριακό ή απλώς διαφορετικό από το σύνηθες και εξ’ ου μη αποδεκτό. Συγκεντρώσαμε μια ενδεικτική λίστα με πέντε από αυτούς που θα δείτε πως σήμερα το έργο όλων, ανεξαιρέτως , αποτελεί πηγή έμπνευσης και αισθητική απόλαυση αλλά και αντικείμενο εμπορίας.
1. Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Κατά κύριο λόγο αυτοδίδακτος, ο Vincent van Gogh δημιούργησε πάνω από 900 έργα ζωγραφικής και 1.100 έργα σε χαρτί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας που εργάστηκε ως καλλιτέχνης. Ένας από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες της σύγχρονης εποχής, δεν είχε όρεξη για τάξεις και μαθήματα. Διδάχθηκε από τη μητέρα του, αφού οι προσπάθειές της να του παρέχει εκπαίδευση εκτός σπιτιού, ναυάγησαν. Στα 16 του εργαζόταν ως βοηθός εμπόρου τέχνης. Προσπάθησε να γίνει πάστορας, αλλά απέτυχε στις εξετάσεις. Στη συνέχεια φοίτησε για ένα εξάμηνο σε μια ιεραποστολική σχολή και παρόλο που δεν συνέχισε, εργάστηκε ως ιεραπόστολος το 1879. Εκείνη την εποχή ο αδελφός του, Theo, είδε μερικά από τα σκίτσα του και τον παρότρυνε να ασχοληθεί με την τέχνη. Ο Van Gogh έκανε ένα πολύ σύντομο πέρασμα από την Académie Royale des Beaux-Arts των Βρυξελλών το 1880. Για το υπόλοιπο της σύντομης ζωής του, επικεντρώθηκε στη ζωγραφική και ανέπτυξε ένα έντονα προσωπικό στυλ που τροφοδότησε το μεγάλο του μεγάλο έργο. Η συναισθηματική αναταραχή του καθρεφτίζονται στους στροβιλισμούς που κάνει το πινέλο του στον καμβά, και το στυλ του σφυρηλατείται μέσω της διαρκούς εξάσκησης αλλά και της ευτυχίας και της δυστυχίας της ανθρώπινης ύπαρξης. Έζησε φτωχικά βασισμένος στο εισόδημα του αδελφού του και οι πίνακές του δεν συνάντησαν παρά χρόνια αργότερα την αναγνωρισιμότητα που τους άξιζε.
2. Κλωντ Μονέ
Ίσως ο πιο σημαντικός εκπρόσωπος του κινήματος του ιμπρεσιονισμού. Τα έργα του, τα οποία συχνά απεικονίζουν τοπία με θέματα εμπνευσμένα από τη φύση, δίνουν συχνά περισσότερη βαρύτητα στην εντύπωση που δημιουργούν τα χρώματα παρά στην ακριβή απόδοση των μορφών. Μάλιστα, ο όρος “Ιμπρεσιονισμός”, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον κριτικό τέχνης Λουίς Λιρόι φέρεται να προήλθε από πίνακα του Μονέ, με τον οποίο συμμετείχε το 1874 στην πρώτη έκθεση της ομάδας των Ιμπρεσιονιστών στο Παρίσι, με τίτλο “Impression, soleil levant”. Αν και ο εν λόγω πίνακας χαίρει σήμερα ιδιαίτερης εκτίμησης και θεωρείται ένα από τα αντιπροσωπευτικά δείγματα του κινήματος του “Ιμπρεσιονισμού”, ο Μονέ, εκείνη την περιόδο, δεν ήταν παρά δέκτης κακών κριτικών, τόσο από το κοινό, όσο και από τους κριτικούς, οι οποίοι θεωρούσαν τα έργα του άμορφα, ημιτελή και άσχημα. Μάλιστα, τόσο ο ίδιος όσο και η οικογένειά του έζησαν σε συνθήκες μεγάλης φτώχειας, ενώ τα έργα του άρχισαν κάπως να κινούνται εμπορικά μόλις γύρω στο 1880.
3. Γιοχάνες ή Γιαν Βερμέερ
Το πλέον γνωστό έργο του είναι το “Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι” (περ. 1665). Κατά το μεγαλύτερο ποσοστό οι πίνακές του προσαρμόζονται στην κυρίαρχη τάση της ολλανδικής ηθογραφικής ζωγραφικής, σύμφωνα με την οποία έπρεπε να καταδικάζονται η αμαρτία και τα ανθρώπινα πάθη, με απώτερο στόχο τη διαπαιδαγώγηση και την ανάδειξη της «ενάρετης» ζωής. Για τα δεδομένα της εποχής του ολοκλήρωσε πολύ μικρό αριθμό έργων, περίπου πενήντα από τα οποία τριάντα πέντε έχουν διασωθεί. Ωστόσο, ακόμα και αυτός ο μικρός αριθμός έργων δεν κατάφερε να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον της αριστοκρατικής κοινωνικής τάξης την εποχή εκείνη, κυρίως λόγω της τεχνοτροπίας του Βερμέερ, η οποία συγκινούσε περισσότερο την αγροτική μεσαία τάξη. Το 1675 ο Βερνέρ δανείστηκε χρήματα στο Αμστερνταμ, χρησιμοποιώντας την πεθερά του ως εγγυητή. Λίγο αργότερα, απεβίωσε αφήνοντας σημαντικά χρέη στην οικογένειά του.
4. Πωλ Σεζάν
Αν και θεωρείται από πολλούς ο πατέρας της μοντέρνας τέχνης, τα έργα του δεν έτυχαν αναγνώρισης στις εκθέσεις της Γαλλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών. Μάλιστα, όλα τα έργα του με τα οποία επιχείρησε να συμμετάσχει στις εκθέσεις αυτές από το 1864 έως και το 1869 δεν έγιναν δεκτά! Απομονωμένος, έζησε μακριά από το καλλιτεχνικό κέντρο του Παρισιού στην Προβηγκία της νότιας Γαλλίας με τα έργα του να επικεντρώνονται σε μία περιορισμένη θεματολογία νεκρής φύσης, τοπίων και προσωπογραφιών. Η μεγαλύτερη συνεισφορά του στον ιμπρεσιονισμό θεωρείται η πρόσθεση καθαρών γεωμετρικών στοιχείων που αργότερα επηρέασαν το κίνημα του κυβισμού. Έτσι, δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παρά ειρωνεία της τύχης η συμμετοχή του το 1907 στη φθινοπωρινή έκθεση της Ακαδημίας Καλών Τεχνών, λίγους μόνο μήνες μετά το θάνατό του.
5. O Ανρί ντε Τουλούζ-Λωτρέκ
Ιδιαίτερα γνωστός για τις αφίσες που επιμελήθηκε για το καμπαρέ Μουλέν Ρουζ, ο Λωτρέκ ήταν στενός φίλος του Βαν Γκογκ (τον οποίο μάλιστα ζωγράφισε) αλλά και του Σεζάν, χωρίς ωστόσο να επιτύχει μεγαλύτερη εν ζωή αναγνώριση. Αν και γόνος ιστορικής και αριστοκρατικής οικογένειας, πέθανε πάμπτωχος στη Μονμάρτρη, αλκοολικός και έχοντας προσβληθεί από σύφιλη, σε ηλικία μόλις 37 ετών. Καθ’όλη του τη ζωή υπέφερε από αναπηρίες και χρόνια προβλήματα υγείας, ενώ έπασχε και από πυκνοδυσόστωση, νόσο που χαρακτηρίζεται από καθυστερημένη σύγκλειση των κρανιακών ραφών, κοντό ανάστημα και σκελετικές ανωμαλίες, η οποία τελικά πήρε το όνομα του και έμεινε γνωστή ως σύνδρομο “Λωτρέκ”.
Το Νυχτερινό Καφέ (ή όπως είναι στα γαλλικά: Le Café de nuit) είναι ελαιογραφία σε μουσαμά του Ολλανδού ζωγράφου Βίνσεντ βαν Γκογκ που δημιούργησε τον Σεπτέμβριο του 1888 στην Αρλ. Ο τίτλος αναγράφεται χαμηλά δεξιά, ακριβώς κάτω από την υπογραφή του καλλιτέχνη.
Το εσωτερικό που απεικονίζεται είναι το Καφέ ντε λα Γκαρ, στο νούμερο 30, Πλατεία Λαμαρτίν που διεύθυνε ο Ζοζέφ Μισέλ Ζινό και η σύζυγός του Μαρία, ο οποίος το Νοέμβριο του 1888 πόζαρε για τον πίνακα του Βαν Γκογκ και του Πωλ Γκωγκέν, Λα Αρλεζιέν. Μετέπειτα ο Ζοζέφ Ζινό πόζαρε επίσης και για τους δύο καλλιτέχνες.
Η σύζυγος του ιδιοκτήτη του καφέ σε άλλο πίνακα του Βαν Γκογκ
Ο πίνακας ζωγραφίστηκε σε βιομηχανικό ασταρωμένο καμβά μέγεθος 30, σύμφωνα με το γαλλικό πρότυπο. Απεικονίζει το εσωτερικό του καφενείου, με μια πόρτα με κουρτίνα στο κεντρικό φόντο, που προφανώς, οδηγεί σε περισσότερους ιδιωτικούς χώρους. Πέντε πελάτες κάθονται στα τραπέζια κατά μήκος των τοίχων προς τα αριστερά και δεξιά και ένας σερβιτόρος σε ένα ελαφρύ παλτό στέκεται κοιτάζοντας τον θεατή στη μία πλευρά ενός τραπεζιού μπιλιάρδου κοντά στο κέντρο του δωματίου.
Το καφέ με την υπογραφή του Πωλ Γκωγκέν
Οι πέντε πελάτες που απεικονίζονται στη σκηνή έχουν περιγραφεί ως «τρεις μεθυσμένους και εγκαταλειμμένοι σε ένα μεγάλο δημόσιο δωμάτιο […] κουλουριασμένοι έχοντας πέσει σε ύπνο ή λήθαργο.» Ένας μελετητής γράφει «Το καφενείο ήταν ένα ολονύχτιο στέκι των τοπικών περιθωριακών και πόρνων, οι οποίοι απεικονίζονται να κοπροσκυλιάζουν στα τραπέζια και πίνοντας μαζί στο βάθος της αίθουσας.»
Με σκληρές αντιθέσεις, έντονα χρώματα, η οροφή είναι πράσινη, το πάνω μέρος των τοίχων κόκκινο, οι λαμπερές λάμπες του φωτιστικού οροφής με φωταέριο και το δάπεδο σε μεγάλο βαθμό είναι κίτρινο. Το χρώμα εφαρμόζεται σε παχύ στρώμα με πολλές από τις γραμμές του δωματίου να οδηγούν προς την πόρτα στο πίσω μέρος. Η προοπτική ορίζεται περίπου κάτω προς το πάτωμα. Ο χαμηλός φωτισμός και οι σκιές που δημιουργούνται με βασικότερη αυτή στη μέση από το μπιλιάρδο, δημιουργεί στον θεατή μαι αίσθηση κενού, που έρχεται σε αντίθεση με τα ζωηρά χρώματα του έργου.
Ο πίνακας σήμερα ανήκει στο Πανεπιστήμιο Γέιλ και βρίσκεται σήμερα στην Πινακοθήκη του Πανεπιστημίου Γέιλ στο Νιού Χέβεν του Κονέκτικατ.
Η συντήρηση των έργων τέχνης είναι ένα θέμα που επιδέχεται μεγάλη συζήτηση και όπως είχε δηλώσει και ο Leonardo da Vinci: “Η τέχνη δεν τελειώνει ποτέ, μόνο εγκαταλείπεται”. Κατά τη διάρκεια της συντήρησης όμως, έχει παρατηρηθεί πως τα έργα αλλάζουν μορφή και μεταποιούνται από το το αρχικό τους σχέδιο.
Αυτές οι αλλαγές αφορούν πολλούς τομείς. Είτε αλλάζει η φωτεινότητα, είτε θαμπώνουν, ενώ πολλές φορές χάνονται ορισμένα στοιχεία. Ας εξετάσουμε, λοιπόν, τις ακόλουθες 7 περιπτώσεις έργων τέχνης που διαφέρουν αισθητά από το αρχικό τους σχέδιο!
The Night Watch, Rembrandt
Τα χρώματα του “The Night Watch” θα πρέπει να αντιπροσωπεύουν στην πραγματικότητα το “Day Watch” και πολλαπλές πλευρές του πίνακα έχουν αφαιρεθεί.
Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε από τον Rembrandt το 1642. Ονομάστηκε “The Night Watch” λόγω του βερνικού, που μαύρισε ολόκληρο το έργο, μετά την αποσύνθεσή του. Μετά την αφαίρεση του βερνικιού, στη δεκαετία του 1940, κατέστη σαφές ότι ο πίνακας ήταν στην πραγματικότητα “A Day Watch“, αλλά το όνομα είχε ήδη κολλήσει. Ο Rembrandt είχε την πρόθεση να χρησιμοποιήσει το ιδιαίτερο σκοτάδι σε όλη τη ζωγραφική για να αναδείξει τα φωτεινά χρώματα των στολών της πολιτοφυλακής και τη λάμψη του αγγέλου. Εκτός αυτού, το έργο είχε περικοπεί σημαντικά το 1715, όταν ο πίνακας μεταφέρθηκε στο δημαρχείο του Άμστερνταμ, προφανώς επειδή ο χώρος που διατίθεται για το έργο του ήταν πολύ μικρός για να χωρέσει ολόκληρος.
Η εικόνα είναι του 17ου αιώνα, αντίγραφο του έργου, που δείχνει τα ελαφρύτερα χρώματα και τι αφαιρέθηκε κατά την περικοπή.
Mona Lisa, Leonardo da Vinci
Στη “Mona Lisa” υποτίθεται δεν έπρεπε να κυριαρχεί το καστανό και το κίτρινο και ένα μεγάλο μέρος της αμφισημίας είναι μόνο από τη φθορά.
Ο Leonardo da Vinci ολοκλήρωσε τη “Mona Lisa” τον 16ο αιώνα. Το Λούβρο φιλοξενεί τον πίνακα στο Παρίσι από το 1797, αλλά τα βερνίκια που εφαρμόστηκαν, άρχισαν να σκουραίνουν το βλέμμα λίγο μετά την ολοκλήρωσή του. Παρά το γεγονός ότι ο πίνακας ήταν καλά διατηρημένος, το έργο έχει αλλάξει χέρια αρκετές φορές γεγονός που ευνόησε την αλλοίωσή του.
Η εικόνα στα δεξιά πιστεύεται ότι έχει δημιουργηθεί από κάποιον μαθητευόμενο του da Vinci ο οποίος ταυτόχρονα δούλευε τη δική του “Mona Lisa”. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτές δύο εκδοχές είναι πιθανόν να μην προορίζονταν για ακριβή αντίγραφα. Το χαμόγελο και τα μάτια είναι ιδιαίτερα διαφορετικά αλλά ο χρωματισμός δίνει μία αξιοπρεπή εικόνα για το πώς θα μπορούσε το έργο του da Vinci να έμοιαζε αρχικά.
Πολλές λεπτομέρειες από το “Μυστικό Δείπνο” έχουν χαθεί, συμπεριλαμβανομένων τα πόδια του Ιησού και τον Ιούδα να ρίχνει αλάτι.
“Ο Μυστικός Δείπνος” ολοκληρώθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα, σε έναν τοίχο στο μοναστήρι της Santa Maria delle Grazie στο Μιλάνο. Το έργο πήρε στο Leonardo da Vinci λίγα χρόνια για να το ολοκληρώσει, αν και το ακριβές χρονοδιάγραμμα είναι άγνωστο. Η ποιότητα του έργου άρχισε να χαλάει αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της. Ο Ιταλός ζωγράφος Gian Paolo Lomazzo δήλωσε στα μέσα του 16ου αιώνα ότι “το έργο είναι όλο κατεστραμένο.”
Εκτός της επιδείνωσης που υπέστη με την πάροδο του χρόνου, έχουν σημειωθεί αρκετές σημαντικές καταστροφές. Το 1652, μια πόρτα εισήχθη στην τοιχογραφία που “αφαίρεσε” τα πόδια του Ιησού. Κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, το μοναστήρι βομβαρδίστηκε, όμως, παραδόξως, ο τοίχος με το “Μυστικό Δείπνο” παρέμεινε άθικτος.
Το κάτω μέρος της εικόνας είναι ένα αντίγραφο του πίνακα του Da Vinci από τον Giovanni Pietro Rizzoli, που ολοκληρώθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα. Έχει χρησιμοποιηθεί ως κύρια πηγή για την αποκατάσταση του 20ου αιώνα.
Ο Edvard Munch δημιούργησε τη συλλογή “Η κραυγή” μεταξύ του 1893 και του 1910. Το μέσο για δύο από τα έργα είναι το χρώμα, το ένα είναι παστέλ και το άλλο είναι μια λιθογραφία. Το 2012, το παστέλ, μια λιγότερο γνωστή εκδοχή της ζωγραφικής, έσπασε ένα ρεκόρ στον οίκο Sotheby’s ως το πιο ακριβό έργο τέχνης που έχει ποτέ πουληθεί σε δημοπρασία, για 119.900.000 $. Τα υπόλοιπα κομμάτια του συλλογικού έργου δεν έχουν μεταβληθεί σημαντικά με την πάροδο του χρόνου και είναι μόλις και μετά βίας ένας αιώνας από τότε που οι εργασίες ολοκληρώθηκαν.
Η εικόνα επάνω αριστερά είναι το πρωτότυπο, πάνω δεξιά είναι η λιθογραφία, κάτω αριστερά είναι η παστέλ έκδοση και κάτω δεξιά είναι η άλλη εκδοχή.
Τα κίτρινα στοιχεία του Βαν Γκογκ έχουν ξεθωριάσει σημαντικά. Τo “Bedroom in Arles” έχει υποστεί μεγάλη φθορά.
Η πρώτη έκδοση του “Bedroom in Arles” ολοκληρώθηκε από τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ το 1888, αλλά ζωγράφισε 3 εκδοχές συνολικά. Κάθε έκδοση έχει σημαντικές διαφορές από την άλλη, αλλά δεδομένου ότι και τα τρία έγιναν για να είναι απλά δώρα κατά τη στιγμή της ολοκλήρωσής τους, το δεύτερο και το τρίτο είναι τα λιγότερο γνωστά έργα και είναι περισσότερο σαν ξεχωριστά έργα και όχι από τα μέρη ενός τρίπτυχου.
Η κίτρινη χρωστική ουσία που χρησιμοποιείται από τον Βαν Γκογκ έχει σκουρύνει με τα χρόνια, γεγονός που συναντάται και σε πολλά άλλα έργα ζωγραφικής. Η κίτρινη υπογραφή του Van Gogh κατέστη δυνατή με τη βιομηχανική επανάσταση, η οποία εισήγαγε νέες χρωστικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων κίτρινου χρωμίου, ενός “τοξικού χρωμικού μολύβδου και όπως πολλές από τις χρωστικές της περιόδου ήταν χημικώς ασταθείς”.
The Great Wave off Kanagawa, Κατσουσίκα Χοκουσάι
“The Great Wave off Kanagawa” είναι μια σειρά από αντίγραφα ξυλογραφίας, και οι εκδόσεις που παρουσιάζονται στα μεγάλα μουσεία είναι παραμορφωμένες.
“Το Μεγάλο Κύμα” είναι μέρος της ευρύτερης σειράς, “Τριάντα Έξι Εμφανίσεις του Φούτζι“, το οποίο περιλαμβάνει 46 εκτυπώσεις συνολικά, μετά την αρχική εκτυπώση που έγινε δημοφιλής.
Δημιουργήθηκαν με την τεχνική της ξυλογραφίας, και έγιναν χιλιάδες αντίγραφα που το καθένα είναι ελαφρώς διαφορετικό. Ορισμένα στοιχεία έχουν σίγουρα χαθεί από το πρωτότυπο, όπως το το γεγονός ότι το κύμα στις περισσότερς εκδόσεις παρουσιάζεται μπροστά από έναν κίτρινο ουρανό. Η κορυφαία εικόνα είναι το αντίγραφο που ανήκει στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Το κάτω μέρος της εικόνας πρόκειται για καινούρια έκδοση.
“Ο στοχαστής” είχε αρχικά σχεδιαστεί ως μέρος από ένα κομμάτι βασισμένο στο έργο του Δάντη “Inferno”. Είναι γνωστός επίσης και ως “Ο ποιητής”.
Ο Auguste Rodin εργάστηκε για το έργο “Ο Ποιητής” στα τέλη του 19ου αιώνα ως ένα μοναδικό κομμάτι σε ένα μεγαλύτερο έργο τέχνης, που ονομάζεται “Οι Πύλες της Κολάσεως”, που θα περιέβαλλαν μία πόρτα. Υπήρχαν 180 ξεχωριστά στοιχεία στην πόρτα και παρατηρείται πως “Ο Στοχαστής” προοριζόταν αρχικά να είναι πολύ μικρότερης κλίμακας.
Μετά από προσεκτική εξέταση,οRodin αποφάσισε να κάνει τον στοχαστή ένα ανεξάρτητο έργο. Δημιουργήθηκε λοιπόν ένα πολύ μεγαλύτερο άγαλμα με δεκάδες αντίγραφα.
Υπάρχουν σπουδαία έργα τέχνης που εδώ και αιώνες έχουν τεράστια απήχηση, επειδή μας μιλούν σε βαθύ, συναισθηματικό επίπεδο.
Πολλά από τα αριστουργήματα της τέχνης μας είναι ελκυστικά ακριβώς επειδή καταπιάνονται με καθολικά ανθρώπινα θέματα όπως η αγάπη, ο θάνατος, η γέννηση, η ευτυχία, η απελπισία και μία ποικιλία εμπειριών που έχουν να κάνουν με μεταβαλλόμενες καταστάσεις συνείδησης ή την κατανόηση της πραγματικότητας. Ας δούμε λοιπόν 15 έργα τέχνης που απαθανατίζουν σημαντικές ιδέες της ψυχολογίας.
Ο Εαυτός (η εικόνα του Εαυτού): Ρενέ Μαγκρίτ (1898-1967), TheFalseMirror,1928
Πρόκειται για μια ισχυρή εικόνα ενός ματιού που κοιτάζει τον θεατή, με σύννεφα να διέρχονται από την ίριδα του ματιού. Θεωρούμε τα μάτια ως τα παράθυρα της ψυχής ή ότι μας παρέχουν πληροφορίες για την προσωπικότητα κάποιου. Η σουρεαλιστική εικόνα της εμφάνισης των σύννεφων αντί της ίριδας, μπορεί να σημαίνει ότι κοιτάζουμε τον εαυτό μας ή κοιτάζοντας προς τα έξω διερευνώντας το μάτι και το μυαλό κάποιου άλλου. Εναλλακτικά, αυτός ο πίνακας θα μπορούσε να είναι ένα ωραίο, εναλλακτικό ξεκίνημα σε μια διάλεξη ψυχολογίας σχετικά με την εικόνα του εαυτού. Και στις δύο περιπτώσεις, η εικόνα είναι μια συναρπαστική εικόνα που παίζει με την επιθυμία μας να κατανοήσουμε τους άλλους, αν όχι τους εαυτούς μας, κοιτάζοντας τα μάτια τους.
H ψυχική ασθένεια και ο εγκλεισμός σε ίδρυμα: Βίνσεντ βαν Γκογκ (1853-1890), CorridorintheAsylum, 1889
Οι εμπειρίες του Βαν Γκογκ κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του μοιάζουν να προωθούν μια προφανή σύνδεση ανάμεσα στην ψυχολογία και την τέχνη. Οι τελευταίοι πίνακες του Βαν Γκογκ φαίνεται να πληρούν τις προϋποθέσεις για την απεικόνιση των θεμάτων της «παραφροσύνης» και της δημιουργικότητας. Αυτός ο συγκεκριμένος πίνακας, που δείχνει ένα μακρύ διάδρομο που ξεθωριάζει, αιχμαλωτίζει τη μοναξιά και την αποδιοργάνωση της ζωής σε ένα ίδρυμα στα τέλη του 19ου αιώνα.
H θεωρία της προσκόλλησης: Μπερτ Μοριζό (1841-1895), TheCraddle, 1872
Η μητέρα που κοιτάζει με αγάπη το μωρό της που κοιμάται στην κούνια του, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα γλυκανάλατο έργο, αλλά ο πίνακας αυτός (από μία από τις λίγες γυναίκες ιμπρεσιονίστριες ζωγράφους) επικεντρώνεται στο περιποιητικό πρόσωπο της μητέρας και όχι στο χαριτωμένο μωρό στην κούνια. Την βλέπουμε να κοιτάζει επιμελώς το παιδί, έχοντας ένα ελαφρύ χαμόγελο στο πρόσωπό της. Η θεωρία της προσκόλλησης στην ψυχολογία περιγράφει τη σύνδεση του παιδιού με τον γονέα, αλλά αυτός ο πίνακας δείχνει το αντίστροφο, δηλαδή, το δέσιμο που βιώνει και η μητέρα.
Όνειρα: Μαρκ Σαγκάλ (1887-1985), The Flying Carriage, 1913
Αυτός ο περίτεχνος πίνακας που απεικονίζει έναν άνδρα με ένα άλογο να απογειώνονται από το έδαφος δίπλα σε ένα μικρό σπίτι, όπως και πολλά από τα έργα του, έχει μια ονειρική ποιότητα τόσο στις αέρινες πινελιές του όσο και στο αντικείμενο που παρουσιάζει. Ο πίνακας Ο Βιολιστής του Σαγκάλ, ομοίως, που απεικονίζει το Βιολιστή στη Στέγη που ενσαρκώνει το ομώνυμο μιούζικαλ, αναδεικνύει επίσης μια εξέχουσα αλληλουχία ονείρων. Ο Σαγκάλ, αποτυπώνοντας στον καμβά εικόνες από τη νιότη του, μας περνάει μέσα από τις πρώτες αναμνήσεις του, οι οποίες μπορεί να συνέθεσαν και πολλά από τα όνειρά του.
Η γνωστική λειτουργία: Σαλβαδόρ Νταλί (1904-1989), ThePersistenceofMemory, 1931
Ο πίνακας αυτός του Νταλί που απεικονίζει μία έρημο γεμάτη με ρολόγια που λιώνουν, έχει αναφερθεί για τους συμβολισμούς του σε διάφορα βιβλία ψυχολογίας, όπως αναφορικά με την αδυναμία της ανθρώπινης μνήμης. Το γεγονός ότι ο Νταλί αναφέρθηκε απευθείας σε αυτή την ανθρώπινη αδυναμία στον τίτλο του έργου του, δείχνει ότι ήθελε να συλλογιστούμε την ειρωνεία ότι τα μυαλά μας δεν είναι σαν τα μηχανήματα και ότι χαλάνε όλο και περισσότερο όσο περνάει ο καιρός.
Το συναίσθημα: Έντβαρτ Μουνκ (1863-1944), TheScream, 1895
Η εικόνα ενός ανθρώπου που κρατάει το πρόσωπό του, καθώς κραυγάζει από αγωνία είναι η τέλεια εικόνα της νεύρωσης. Ο Μουνκ, του οποίου η δουλειά προηγήθηκε του εξπρεσιονιστικού κινήματος, απεικονίζει το συναίσθημα της αγωνίας ή του άγχους σε αυτόν τον πίνακα. Όσο και αν προσπαθούν οι ψυχολόγοι να περιγράψουν και να κατανοήσουν τα συναισθήματα με θεωρίες και δεδομένα, αυτός ο άνθρωπος που κραυγάζει, αιχμαλωτίζει την εμπειρία του με τρόπους που ούτε οι λέξεις ούτε οι αριθμοί δεν μπορούν να αποδώσουν.
Η νευροεπιστήμη: Μιχαήλ Άγγελος (1475-1564), TheCreationofAdam, (στην οροφή της Καπέλλα Σιστίνα), 1508-1512
Παρόλο που αυτή η σκηνή της δημιουργίας του Αδάμ με το δάκτυλό του να δείχνει στο Θεό, συνήθως ερμηνεύεται με θρησκευτικούς όρους, από ψυχολογική άποψη υπάρχει και μια μεταφορά για τη«σύναψη». Οι νευρώνες επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα σε ένα κενό, δεν είναι άμεσα συνδεδεμένοι. Σε αυτό το κενό, πολλά μπορεί να πάνε στραβά. Μπορεί να υπάρχουν αρκετοί νευροδιαβιβαστές ή πολύ λίγοι. Ομοίως, στην περίπτωση του Θεού και του Αδάμ, εάν ο Θεός είχε δημιουργήσει κυριολεκτικά έναν κλώνο του, τότε ο Αδάμ θα ήταν «τέλειος». Στην περίπτωση της δημιουργίας και της συνάψεως, το κενό δημιουργεί μια σειρά από ενδιαφέρουσες δυνατότητες.
Η γήρανση: Ρέμπραντ (1606-1669), Αυτοπροσωπογραφία με μπερέ (1630)Αυτοπροσωπογραφία σε γεροντική ηλικία (1669)
Ανάμεσα σε πολλές από τις αριστουργηματικές δημιουργίες του Ρέμπραντ βρίσκεται μια σειρά αυτοπροσωπογραφιών που καταγράφουν τις αλλαγές καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του. Συγκρίνοντας την αρχή και το τέλος της ζωής, αυτοί οι δύο πίνακες δείχνουν την εξέλιξη του Ρέμπραντ από την δροσερή, γεμάτη αυτοπεποίθηση νιότη στονθαμπό και υποτονικό ηλικωμένο άνθρωπο. Η εναλλαγή των πινελιών από εξαιρετικά λεπτομερείς σε πιο ιμπρεσιονιστικές, θεωρείται από ορισμένους ψυχολόγους ως παράδειγμα «του στυλ μεγαλύτερης ηλικίας», όπου οι μεγαλύτερης ηλικίας καλλιτέχνες ενδιαφέρονται περισσότερο να απεικονίζουν τα συναισθήματα και τη διάθεση, παρά ακριβείς αναπαραστάσεις του αντικειμένου τους.
Η αντίληψη: Μαουρίτς Κορνέλις Έσερ (1898-1972) AscendingandDescending, 1960
Οι άκρως δημοφιλείς πίνακες που ο Έσερ δημιούργησε, «παίζουν» με τις διαδικασίες της αντίληψης μας «από την κορυφή προς τα κάτω», όπου αναμένουμε ότι ο τρισδιάστατος κόσμος θα έχει μία συγκεκριμένη όψη. Μόλις αρχίσετε να ακολουθείτε τις σκάλες και τα μπαλκόνια, ωστόσο, συνειδητοποιείτε ότι οι προσδοκίες σας έχουν πλέον διαψευσθεί. Τα παραπλανητικά σημάδια παρέχουν πληροφορίες για τους παράγοντες που συνήθως σας καθοδηγούν για να δείτε το βάθος και που στην πορεία γίνονται διασκεδαστικά.
Η αίσθηση: Τζόρτζια Ο’Κιφ (1887-1986) Shell # 1, 1928
Σε αυτόν τον πίνακα ενός κελύφους σαλιγκαριού να γεμίζει τον καμβά, η Τζόρτζια Ο’ Κιφ επικεντρώνει την προσοχή μας στις μικρές λεπτομέρειες ενός αντικειμένου που στην πραγματικότητα είναι πολύ μικρό. Αυτό το παιχνίδι με το μέγεθος είναι πληροφοριακό από μόνο του, αλλά το κέλυφος έχει το ίδιο σχήμα με τον κοχλία και επομένως αυτό παρέχει μια ωραία απεικόνιση της δομής που παίζει κρίσιμο ρόλο στην ακοή.
Η σεξουαλικότητα: Γκούσταφ Κλιμτ (1862-1918) TheKiss, 1907-08
Η οικειότητα αυτού του ζευγαριού αποτελεί το επίκεντρο αυτού του πολυτελή πίνακα με τις εντυπωσιακές αποχρώσεις του χρυσού, οι οποίες, στην πραγματικότητα, διακοσμούνται με φύλλα χρυσού. Εμφανίζονται συναισθηματικά καθώς και σωματικά τυλιγμένοι μεταξύ τους. Κλεισμένοι μέσα σε έναν κύκλο, αντιπροσωπεύουν την άποψη της οικειότητας ως μία μορφή συναισθηματικής σύνδεσης. Ο πίνακας δείχνει επίσης τη σωματική τους οικειότητα, αν και το συναισθηματικό κομμάτι σχεδόν εξουδετερώνει τη σωματική σύνδεση.
Το στρες: Πητ Μοντριάν (1872-1944), Broadway Boogie Woogie, 1942-43
Οι κίτρινες γραμμές που υπογραμμίζονται με μαύρες και κόκκινες κουκίδες δίνουν την εντύπωση ενός πολυσύχναστου δικτύου κυκλοφορίας της Νέας Υόρκης. Η ζωγραφική εμπνεύστηκε από την τζαζ μουσική (εξ ου και η ονομασία «boogie woogie») αλλά δείχνει επίσης την πίεση της σύγχρονης ζωής. Αντίθετα από ένα ειδυλλιακό τοπίο, αυτή η εικόνα όχι μόνο αντιπροσωπεύει, αλλά μπορεί να προκαλέσει, συναισθήματα στρες στον θεατή.
Οι εικονικές κονσέρβες σούπας Campbell που φαίνονται σε αυτόν τον πίνακα είναι πολύ τυπικά του ποπ-καλλιτεχνικού κινήματος της δεκαετίας του ’60. Στην πραγματικότητα, ο Γουόρχολ βοήθησε στην εφεύρεση αυτού του κινήματος. Η ετικέτα της σούπας μπορεί να προκαλεί θετικά συναισθήματα, επειδή συνδέεται με ένα από τα φαγητά που ξυπνούν ευχάριστες αναμνήσεις. Το γεγονός ότι η εταιρεία Campbell εκμεταλλεύεται αναμφισβήτητα αυτή τη σύνδεση, την καθιστά ένα καλό παράδειγμα τακτικής στη διαφήμιση.
Το βασικό θέμα αυτής της αφηρημένης απεικόνισης μιας ένοπλης σύγκρουσης είναι αυτό της επιθετικότητας και της ομαδικής ψυχολογίας. Παρόλο που ο Picasso ζωγράφισε αυτόν τον πίνακα από μία πολιτικά πλεονεκτική θέση, ο πίνακας προκαλεί έντονα συναισθήματα και μας κάνει να σκεφτούμε αν είμαστε έμφυτα επιθετικοί ή αν θα μπορούσαμε ποτέ να υπερνικήσουμε αυτές τις δυνατές παρορμήσεις μας για να βλάψουμε τους συνανθρώπους μας.
Το κίνητρο: Κλωντ Μονέ (1840-1926) WaterLilies, 1915-1926
Στο άλλο άκρο του φάσματος, τα νούφαρα του Μονέ απεικονίζουν αιώνια ομορφιά και ηρεμία. Όμως, όσο όμορφα και αν είναι, η προσπάθεια που αντιπροσωπεύει αυτός ο πίνακας μπορεί να αποτελέσει έμπνευση. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Μονέ ανέπτυξε καταρράκτη που παρεμπόδισε την ικανότητά του να βλέπει αποχρώσεις του μπλε και του πράσινου. Υποβλήθηκε σε μία επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση καταρράκτη και όταν δημιούργησε αυτόν και άλλους πίνακες του, η έγχρωμη όρασή του είχε αποκατασταθεί. Για έναν άνθρωπο ηλικίας 80 ετών που έπρεπε να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση καταρράκτη, μια τεχνική που περιλάμβανε σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο και δυσφορία σε σχέση με σήμερα, απαιτούσε αξιοσημείωτα υψηλά επίπεδα κινήτρων.
Χρησιμοποιούμε cookies για να διασφαλίσουμε ότι σας προσφέρουμε την καλύτερη εμπειρία στον ιστότοπό μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε αυτόν τον ιστότοπο, θα υποθέσουμε ότι είστε ικανοποιημένοι με αυτόν.Εντάξει!
2966003192747593379.jpg)
