Ο Edvard Munch είχε πει ότι: «Ο φόβος για τη ζωή μου είναι απαραίτητος για μένα, όπως είναι και η ασθένειά μου. Χωρίς το άγχος και τις ασθένειες μου, είμαι ένα πλοίο χωρίς πηδάλιο. Τα βάσανα μου είναι μέρος του εαυτού μου και της τέχνης μου. Αυτά είναι δυσδιάκριτα από μένα και η απομόνωσή τους θα μπορούσε να ζημιώσει την τέχνη μου. Θέλω να διατηρήσω αυτά τα βάσανα. Η θεραπεία των μη ισορροπημένων μυαλών των καλλιτεχνών, θα σήμαινε την εξαφάνιση της επιτυχίας τους ως καλλιτέχνες».
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, που έχει καθιερωθεί, στις 10 Οκτωβρίου συγκεντρώσαμε 18 διάσημους καλλιτέχνες που έπασχαν από ψυχικές διαταραχές.
1.Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι
Ο Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι, γνωστός περισσότερο ως Μιχαήλ Άγγελος, ήταν Ιταλός γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και ποιητής της Αναγέννησης, που άσκησε απαράμιλλη επίδραση στην ανάπτυξη της δυτικής τέχνης. Σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς στην ιστορία της τέχνης. Ένα από τα πιο διαδεδομένα έργα του, παγκοσμίως, είναι η οροφή της Καπέλα Σιστίνα που βρίσκεται στο Βατικανό. Πολλόι αναλυτές αποδίδουν τη μελαγχολία των έργων του σε πιθανή μανιοκατάθλιψη.
2. Χουάν Μιρό
Ο Ισπανός ζωγράφος και γλύπτης Joan Miró θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους υπερρεαλιστές του 20ού αιώνα.Ήταν γνωστό ότι ο Miró ταλαιπωρούνταν από χρόνια κατάθλιψη, η οποία μάλιστα τον οδήγησε σε μία ζωή με ψυχοπάθεια, εναλλαγές της διάθεσης του με περιόδους επιτυχημένης παραγωγικότητας αλλά και αμετάκλητης αδράνειας. Οι δύσκολες καταστάσεις που βίωσε όταν ήταν μικρός θεωρούνται ότι τον οδήγησαν σε ακραία θλίψη και απόγνωση, όπως για παράδειγμα το ότι ο πατέρας του τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την τέχνη για να εργαστεί σε ένα φαρμακείο.Ο Miró διέθετε μία ξεχωριστή αντίληψη που του επέτρεπε να φεύγει απ’ την πραγματικότητα και να αιχμαλωτίζει μέσα στους πίνακες του τα συναισθήματά του, που σε πολλές περιπτώσεις, χαρακτηρίζονται έντονα από μία ατελείωτη αγωνία. Το έργο του «To Καρναβάλι του Αρλεκίνου» είναι μια σουρεαλιστική ελαιογραφία σε καμβά διαστάσεων 66×90.5 εκ. και θεωρείται από τα πιο σημαντικά έργα που δημιούργησε ο Miró. Τον συνέθεσε μεταξύ 1924 και 1925, σήμερα φυλάσσεται στην Πινακοθήκη Albright-Knox του Buffalo ενώ η λέκη «καρναβάλι» στον τίτλο του πίνακα παραπέμπει στο Mardi Gras, την γιορτή των Καθολικών που λαμβάνει χώρα πριν από την έναρξη της νηστείας της Σαρακοστής.
3. Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ
Η Θάλασσα από πάγο είναι ένας αριστουργηματικός πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ ο οποίος φιλοξενείται στην Αίθουσα Τέχνης Αμβούργου. Ο πίνακας ζωγραφίστηκε το έτος 1823-1824, μετά από παραγγελία. Ο συλλέκτης Γιόχαν Γκόττλομπ φον Κβαντ ανάθεσε την σύνθεση δύο έργων με θέμα τον Νότο και τον Βορρά αντίστοιχα. Το πρώτο θέμα ανέλαβε ο ζωγράφος Γιόχαν Μάρτιν φον Ρόντεν, ενώ ο Φρίντριχ ζωγράφισε τον Βορρά. Βαθιά επηρεασμένος από τον θάνατο του μικρότερού του αδελφού (σε ηλικία 13 ετών τον είδε να πνίγεται όταν έσπασε ο πάγος σε μια παγωμένη λίμνη όπου είχαν πάει μαζί) ο Φρίντριχ ζωγραφίζει σπασμένους πάγους και κάπου στην άκρη τοποθετεί και το ναυάγιο. Μελετητές λένε ότι η τοποθέτηση των πάγων σε πρώτο πλάνο δείχνει ότι ο Φρίντριχ δεν έχει ξεπεράσει ακόμα την εικόνα που χάραξε την παιδική ψυχή του. Το 1835 μένει παράλυτος και δεν μπορεί να ζωγραφίσει μέχρι τον θάνατο του το 1840.
4. Yayoi Kusama
Μια πιο σύγχρονη καλλιτέχνιδα είναι η Ιαπωνίδα Kusama. Μεγάλωσε σ’ ένα εξαιρετικά συντηρητικό περιβάλλον. Οι ψευδαισθήσεις την επισκέφτηκαν για πρώτη φορά στην εφηβική της ηλικία. Η ίδια περιγράφει τον εαυτό της ως “ψυχαναγκαστικό καλλιτέχνη”, αφού από νεαρή ηλικία και μέχρι σήμερα ζωγραφίζει το περιεχόμενο των παραισθήσεων της, που όπως φαίνεται και από τα έργα της, δεν είναι άλλο από τις βούλες. Επιπλέον, εκκεντρικές θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τις εκθέσεις της που περιλαμβάνουν καθρέφτες και ηλεκτρικούς λαμπτήρες.
5. Έντβαρτ Μουνκ
Το πιο διάσημο έργο του Νορβηγού καλλιτέχνη Edvard Munch είναι «Η Κραυγή» στο οποίο απεικονίζει μια αγωνιούσα μορφή με φόντο ουρανό σε χρώμα κόκκινο του αίματος. Θεωρείται από μερικούς πως συμβολίζει το ανθρώπινο είδος κάτω από τη συντριβή του υπαρξιακού τρόμου ενώ αρκετοί «βλέπουν» τα διάφορα συναισθήματα που μάστιζαν το μυαλό του καλλιτέχνη, όπως η ανεξέλεγκτη μελαγχολία, η αφόρητη κούραση και η απελπισία εξαιτίας του φόβου που βίωνε.Ο Edvard Munch πιθανολογείται ότι έπασχε από σχιζοφρένεια, αλλά στην πραγματικότητα έπασχε από κατάθλιψη που τροφοδοτούνταν από την εσωστρεφή φύση του, τον αλκοολισμό και την εμπειρία του με το θάνατο, καθώς υπήρξε μάρτυρας των θανάτων της μητέρας του και των αδελφών του.
6. Μαρκ Ρόθκο
Ο Mark Rothko ήταν γνωστός από την αρχή της καριέρας του ως αφηρημένος εξπρεσιονιστής. Ήταν ένας καλλιτέχνης, του οποίου η φήμη μεγάλωσε παράλληλα με την κατάθλιψη του, την έναρξη της οποίας πολλοί εντοπίζουν από το διαζύγιό του και το δεύτερο γάμο του. Μέσω της χειραγώγησης χρωμάτων σε μεγάλη κλίμακα, παίζει με ζωηρά χρώματα και απαλές ανοιχτόχρωμες βαφές και καθώς η καριέρα του άρχισε να απογειώνεται, τα έργα του άρχισαν αργότερα να κλίνουν προς ένα απύθμενο σκοτάδι. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 τα έργα του άρχισαν να γίνονται σκοτεινότερα, και η παρουσία του γκρι, του μπλε, του μαύρου και του καφέ ήταν παρούσα σχεδόν σε κάθε έργο του.
7. Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Ο Ολλανδός Vincent van Gogh είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς καλλιτέχνες σ’ όλο τον κόσμο το έργο του οποίου αναγνωρίστηκε μετά το θάνατό του. Η αγωνία μήπως μια «βίαιη κρίση του στερήσει για πάντα την ικανότητα να ζωγραφίζει» τον έκανε να εργάζεται μανιακά τις περιόδους της διαύγειάς του. Η ψυχική του νόσος δεν έχει διασαφηνιστεί απόλυτα μέχρι και σήμερα. Παρά το γεγονός ότι η επιληψία παραμένει η πιο πιθανή εκδοχή, η πολύ πιο αόριστη έννοια της τρέλας κυριαρχεί στην εικόνα που έχει το ευρύ κοινό για τον Van Gogh. Οι μεταθανάτιες διαγνώσεις συνεχίζονται και αναφέρουν διπολική διαταραχή που επιδεινωνόταν από καταχρήσεις ουσιών και συναισθηματική φόρτιση. Αξίζει να αναφερθεί ότι η γοητεία του καλλιτέχνη απεικονίζεται στα έργα που δημιούργησε στις οξείες φάσεις της ασθένειάς του, ενώ νοσηλευόταν στο ινστιτούτο ψυχικής υγείας του Saint-Rémy. Λόγω της ασταθούς ψυχικής του υγείας, ο βαν Γκογκ και μετά από μια έντονη διαφωνία με τον ζωγράφο Γκωγκέν κόβει μέρος του αριστερού του αυτιού καταλήγοντας στο νοσοκομείο της περιοχής. Υπάρχουν ισχυρισμοί πως ο βαν Γκογκ είχε απειλήσει να σκοτώσει τον Γκωγκέν και προέβη στο κόψιμο του αυτιού του αναζητώντας ένα είδος κάθαρσης από τις τύψεις του. Τον Ιούλιο του 1890, ο βαν Γκογκ εμφανίζει συμπτώματα έντονης κατάθλιψης και τελικά αυτοπυροβολείται στο στομάχι στις 27 Ιουλίου ενώ πεθαίνει δύο ημέρες αργότερα. Δεν είναι απολύτως βέβαιο ποιο ήταν το τελευταίο του έργο, αλλά πρόκειται πιθανά για το έργο με τον τίτλο «Ο κήπος του Ντωμπινύ» ή για τον πίνακα «Σιτοχώραφο» με κοράκια.
8. Γιαννούλης Χαλεπάς
Ο Χαλεπάς γεννήθηκε στον Πύργο της Τήνου το 1851 και μεγάλωσε σε οικογένεια φημισμένων Τηνίων μαρμαρογλυπτών. Ο ίδιος θα αγαπήσει το μάρμαρο, όχι σαν το μέσο που θα του αποφέρει χρήματα, αλλά σαν το υλικό που πάνω του θα λαξέψει τις ζωηρές εικόνες του μυαλού του. Τα έργα του είναι εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία και την αρχαιότητα και από εκεί εμπνέεται σπουδαία έργα όπως το «Παραμύθι της Πεντάμορφης» και «Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα». Το 1876 άνοιξε στην Αθήνα το δικό του εργαστήριο και σε πολύ λίγες μέρες είχε ήδη δεχθεί παραγγελίες για έργα, ένα από τα οποία ήταν «η Κοιμωμένη» που θα σκέπαζε τον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη, στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών (σήμερα βρίσκεται στην Γλυπτοθήκη της Εθνικής Πινακοθήκης, στο ‘Αλσος Στρατού). Εκείνη η εποχή ήταν κομβική για τον Γιαννούλη Χαλεπά, ο οποίος είχε γνωρίσει μια συγχωριανή του στην Τήνο, τη Μαριγώ Χριστοδούλου και τη ζήτησε σε γάμο από τους γονείς της. Αυτοί αρνήθηκαν και ο σπουδαίος γλύπτης άρχισε να κλονίζεται ψυχικά. Αρκετοί σήμερα πιστεύουν ότι αυτός ο ανεκπλήρωτος έρωτας ήταν η αρχή της κατάρρευσης του. Το 1878 αρχίζει να δείχνει σημάδια ψυχικής ασθένειας καταστρέφοντας τα γλυπτά που δημιουργούσε. Για ένα διάστημα και με την προτροπή της οικογένειάς του, θα βρεθεί στην Ιταλία. Η κατάστασή του όμως δεν θα βελτιωθεί και θα επιστρέψει στην Τήνο 10 χρόνια μετά. Το 1888 και μετά από αρκετές κρίσεις και απόπειρες αυτοκτονίας ο γλύπτης θα εγκλεισθεί στο Δημόσιο Ψυχιατρείο Κέρκυρας. Η διάγνωση ήταν άνοια.Το 1901 πεθαίνει ο πατέρας του και η μητέρα του λίγο αργότερα τον έβγαλε από το ψυχιατρείο και ανέλαβε την κηδεμονία του. Θεωρώντας ότι όλα τα δεινά προήλθαν από την ενασχόλησή του με την τέχνη, έκρυβε τα υλικά ή κατέστρεφε καθε νέα προσπάθεια που ξεκινούσε ο γιός της. Για τους συγχωριανούς ο Γιαννούλης Χαλεπάς θα γίνει ο “τρελός του χωριού”. Καθημερινότητά του πλέον ήταν η βοσκή των ζώων και οι δουλειές στους αγρούς. Ο Γιαννούλης Χαλεπάς γίνεται μια απόκοσμη μορφή, ένας άνθρωπος σκιά του εαυτού του, εντελώς αποκομμένος από αυτό που αγαπούσε. Την γλυπτική. Με το θάνατο της μητέρας του το 1916, ο γλύπτης αφοσιώνεται και πάλι στην τέχνη, αλλά τίποτα δεν θυμίζει τα πρώτα του έργα. Το ύφος του εκείνη την εποχή, όπως αναφέρει η Εθνική Πινακοθήκη, εμφανίζεται ελεύθερο, αυθόρμητο και πηγαίο και επικεντρώνεται στην ουσία των συνθέσεων και όχι στη λεπτομερή επεξεργασία της επιφάνειας, την εκλέπτυνση ή την ωραιοποίηση. Το 1930, η ανιψιά του Ειρήνη Χαλεπά τον προτρέπει να εγκατασταθεί στο σπίτι της και ο ιδιοφυής γλύπτης θα βρεθεί στην Αθήνα όπου θα εργαστεί εντατικά. Aγαπημένα θέματα που επαναλαμβάνει είναι η ”Μήδεια”, ο ”Σάτυρος και ο Έρως”, το ”Παραμύθι της Πεντάμορφης”. Τα επόμενα 8 χρόνια έζησε τη δόξα και αναγνωρίστηκε ως ένας ιδιοφυής καλλιτέχνης. Μια ημιπληγία θα νεκρώσει το δεξί του χέρι και λίγο καιρό αργότερα, στις 15 Σεπτεμβρίου του 1938, ο Γιαννούλης Χαλεπάς θα αφήσει την τελευταία του πνοή.
9. Λέο Τολστόι
Ο Τολστόι έγραψε ένα βιβλίο στο οποίο διερευνά τη δική του τάση προς την κατάθλιψη που ονομάζεται “ομολογία”. Καθώς έφτασε στη μέση ηλικία, η κατάθλιψη του φαινόταν να επιδεινώνεται, άρχισε να ανησυχεί υπερβολικά για την επιτυχία του και έδινε τα προσωπικά του αντικείμενα. Αργότερα έγινε επικριτικός με τον εαυτό του μη έχοντας το θάρρος να αυτοκτονήσει.
10. Έρνεστ Χέμινγκγουεϊ
Ο Hemingway αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς που βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Λέγεται πως έπασχε από κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, ενώ είχε οριακή και ναρκισσιστικη συμπεριφορά και αργότερα στη ζωή του έπασχε από ψύχωση. Για αυτό το λόγο, κατέφυγε στο αλκοόλ και αυτοκτόνησε με ένα κυνηγετικό όπλο το 1961
11. Σύλβια Πλαθ
Ο θάνατος ήταν ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στα ποιήματά της Πλαθ. Μερικές φορές σηματοδοτούσε την αναγέννηση, άλλες πάλι φορές έγραψε το θάνατο ως τέλος, ενώ φοιτούσε ακόμα στο Κολλέγιο αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει αρκετές φορές. Το 1963 αυτοκτόνησε τοποθετώντας το κεφάλι της μέσα σε φούρνο.
12. Έζρα Πάουντ
Ο Τ.Σ Έλιοτ έγραψε για τον Pound, πως ήταν ο ποιητής που ήταν υπεύθυνος για την Επανάσταση του 20ού αιώνα στην ποίηση. Ήταν ένας λαμπρός ποιητής και ένας σφοδρός επικριτής της πολιτικής των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά τη σύλληψή του το 1945 για προδοσία, εισήχθη σε ένα νοσοκομείο για παράφρονες εγκληματίες. Κατά τη διάρκεια των δεκατριών χρόνων παραμονής του εκεί πίστευαν πως έπασχε από ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Σε άλλο σημείο στη ζωή του, είχε επίσης διαγνωστεί με σχιζοφρένεια.
13. Φραντς Κάφκα
Με τα έργα του ο Κάφκα εξερευνούσε υπαρξιακές ιδέες για τη ζωή. Η “Δίκη” και η “Μεταμόρφωση” είναι δύο τα γνωστότερα έργα του. Ήταν μοναχικός, μία ιδιοφυΐα που έπασχε από κοινωνικό άγχος και κατάθλιψη. Η κατάθλιψη του αποδίδεται στο γεγονός ότι πολύ λίγα από τα έργα του δημοσιεύτηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του. Επίσης υπέφερε από ημικρανίες και αϋπνία που προκαλούνταν από το άγχος της σκληρής δουλειάς.
14. Φίλιπ Ντικ
Ο Ντικ είναι ίσως ο πιο οραματιστής συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας του περασμένου αιώνα. Τα έργα του αποτελούν τα πιο κλασικά επιστημονικής φαντασίας και αγαπήθηκαν από την έβδομη τέχνη ως έφηβος. Ο Ντικ έπασχε από ίλιγγο και καθώς μεγάλωνε υπήρχαν σημάδια σχιζοφρένειας συμπεριλαμβανομένων οπτικών και ακουστικών ψευδαισθήσεων. Εισήχθη σε νοσοκομείο αλλά με κάποιο τρόπο κατάφερε να συνεχίσει να γράφει. Κάποια στιγμή σύμφωνα με τον ίδιο, ένιωθε να υπήρχε μία δέσμη από “ροζ φως”, που μεταδίδονται απευθείας στη συνείδηση του.
15. Βιρτζίνια Γουλφ
Η Βιρτζίνια Γουλφ ήταν επιρρεπής σε νευρικούς κλονισμούς στα 20 της χρόνια, κάτι για το οποίο πίστευαν πως είχε προέλθει από το τραύμα της σεξουαλικής κακοποίησης της στην παιδική της ηλικία. Αφού ολοκλήρωσε το τελευταίο μυθιστόρημα της, η Γουλφ έπεσε σε σοβαρή κατάθλιψη. Η απώλεια του σπιτιού της στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου επιδείνωσε την κατάστασή της. Το 1941 γεμίσε τις τσέπες της με πέτρες και πνίγηκε σε ένα ποτάμι κοντά στο σπίτι της.
16. Τενεσί Ουίλιαμς
Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ θεατρικός συγγραφέας υπέφερε από κλινική κατάθλιψη πολύ πριν συμβούν τα δύο καθοριστικά γεγονότα που θα τον «έριχναν» ακόμα περισσότερο, ψάχνοντας παρηγοριά στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Η οικογένειά του είχε άλλωστε μεγάλο ιστορικό σε ψυχικές νόσους. Στα μέσα της δεκαετίας του ’40, η σχιζοφρενής αδερφή του υπέστη λοβοτομή, ενώ το 1961 ο μακροχρόνιος σύντροφός του πέθανε, βυθίζοντάς τον ακόμα περισσότερο στη νόσο. Παρά τις πολυάριθμες απόπειρες να «καθαρίσει», η χρόνια κατάθλιψη και η κατάχρηση ουσιών δεν θα τον εγκατέλειπαν ποτέ…
17. Έντγκαρ Άλαν Πόε
Γνωστός για τις ιστορίες τρόμου και τα «σκοτεινά» γραπτά του, ο Πόε είχε ανέκαθεν μια ιδιαίτερη έφεση στην ψυχολογία: η γοητεία που του ασκούσαν εξάλλου οι τρελοί και τα παιχνίδια του νου είναι έκδηλη στο έργο του. Ήταν ωστόσο και ο ίδιος τρελός; Ο φημισμένος αντίπαλός του Rufus Griswold ισχυριζόταν ότι πράγματι ήταν στους πολυάριθμους λιβέλους που δημοσίευσε για τον περίφημο συγγραφέα! Ακόμα κι αν δεν τον πιστέψουμε, ο Πόε πρέπει να έπασχε από διπολική διαταραχή, την ίδια στιγμή που παραδεχόταν στις επιστολές του τον αυτοκτονικό ιδεασμό του. Όσο για το πρόβλημα αλκοολισμού, ο ίδιος το απέδιδε στον δονούμενο ψυχισμό του
18. Μπετόβεν
Ο περίφημος συνθέτης έπασχε από διπολική διαταραχή. Και όπως πολλές από τις δημιουργικές μεγαλοφυΐες που χτυπήθηκαν από την ψυχική αυτή νόσο, τα σφοδρά ξεσπάσματα μανιακής ενέργειας και δημιουργικότητας εξισορροπούνταν από περιόδους «μαυρίλας», μοναξιάς και μελαγχολίας. Ο Μπετόβεν αναγνώριζε το πρόβλημά του και προσπαθούσε να αυτο-θεραπευτεί με ναρκωτικά (όπιο) και αλκοόλ…
Πηγές
Οι εκπληκτικοί «τρελοί» της Ιστορίας – iPaidia.gr
7 διάσημοι εικαστικοί που έπασχαν από ψυχικές διαταραχές (ανάμεσά τους κι ένας Έλληνας)
https://frapress.gr/2018/01/kallitechnes-ke-psychikes-diataraches/
2966003192747593379.jpg)
