Σήμερα θα ασχοληθούμε με ένα από τα πιο εντυπωσιακά έργα του El Greco, του Κρητικού ζωγράφου που άφησε το στίγμα του στην ευρωπαϊκή ζωγραφική.
Ο Ελ Γκρέκο γεννήθηκε στη Βενετοκρατούμενη Κρήτη το 1541, στην περιοχή του Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο). Η Κρήτη τότε αποτελούσε το κέντρο της μεταβυζαντινής αγιογραφίας. Ο ζωγράφος εκπαιδεύτηκε αρχικά στην αγιογραφία και στην ηλικία των 26 ετών, έχοντας ολοκληρώσει την εκπαίδευση αυτή ταξίδεψε αρχικά στη Βενετία και έπειτα στη Ρώμη. Δέκα χρόνια αργότερα ο Θεοτοκόπουλος μετακόμισε στο Τολέδο, όπου και παρέμεινε ως το θάνατό του (1614). Η διαμονή του στις πόλεις- σταθμούς της ευρωπαϊκής ζωγραφικής επηρέασε καθοριστικά το ύφος και τις καλλιτεχνικές δημιουργίες του.
Ο πίνακας που επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε σήμερα έχει, θεωρούμε, ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η σκηνή προέρχεται, όπως μαρτυρά το όνομα του έργου, από την Αποκάλυψη, της Καινής Διαθήκης. Ειδικότερα, αναπαριστά το σημείο όπου ο Χριστός καλεί τον Ιωάννη να παραστεί στο άνοιγμα των επτά σφραγίδων. Με το άνοιγμα της πέμπτης σφραγίδας οι μάρτυρες ανασταίνονται και δέχονται τις λευκές στολές, ως θεϊκό δώρο.
Ο Ιωάννης βρίσκεται στην άκρη του πίνακα, με το βλέμμα υψωμένο προς τον ουρανό, σα να βλέπει ένα εκστατικό όραμα. Τα χέρια του είναι σηκωμένα ψηλά, μια προφητική χειρονομία. Πίσω από τον Ιωάννη και καλύπτοντας τη μεγαλύτερη έκταση του πίνακα βρίσκονται οι μάρτυρες. Είναι γυμνές φιγούρες, που εκτελούν έντονες, ταραγμένες χειρονομίες και δέχονται τις λευκές στολές από έναν άγγελο.
Τα χρώματα του πίνακα είναι σκούρα και ψυχρά και υπάρχει έντονη φωτοσκίαση, η οποία μαρτυρά και τις επιρροές της Ενετικής Αναγέννησης, που είχε δεχθεί ο Ελ Γκέκο. Όλος ο πίνακας αποπνέει ένα αίσθημα μυστικισμού. Οι μορφές μοιάζουν υπερφυσικές, εξαϋλωμένες, δεν έχουν το προσεκτικό τέλειο φινίρισμα, καθώς ο ζωγράφος επιθυμεί να αποδώσει μια ξεχωριστή πνευματικότητα στον πίνακα, όπως πρέσβευε και η βυζαντινή αγιογραφία. Η τεχνική αρτιότητα της ζωγραφικής, με τη δημιουργία άψογων μορφών, η οποία είχε απογειωθεί κατά την εποχή του Ελ Γκρέκο, αντικαθίσταται ως ένα βαθμό από αφύσικα στενόμακρες φιγούρες, τεχνική των Μανιεριστών ζωγράφων. Σημασία δίνεται στην αποτύπωση της ατμόσφαιρας μιας σκηνής (μυθολογικής/θρησκευτικής), στην εισαγωγή μιας νέας οπτικής στη ζωγραφική, ιδέες τις οποίες υπηρετούσε με την τέχνη του και ο Τιντορέττο. Εξάλλου στην Ισπανία, όπου ζούσε ο Θεοτοκόπουλος, η θρησκεία ήταν άμεσα συνυφασμένα με το μυστικιστικό στοιχείο.
Το έργο «Το άνοιγμα της Πέμπτης Σφραγίδας της Αποκάλυψης» είναι ένας πίνακας που δημιουργεί δέος, με περιεχόμενο υποβλητικό και έντονα συγκινησιακό. Οι χρησιμοποιούμενες τεχνικές είναι μία στροφή στην καλλιτεχνική έκφραση και για πολλούς αποτελούν μια από τις βασικότερες επιρροές των μετέπειτα κινημάτων του εξπρεσσιονισμού, του υπερρεαλισμού αλλά και του κυβισμού. Ο Ελ Γκρέκο υπήρξε μια καλλιτεχνική ιδιοφυΐα, μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της ευρωπαϊκής τέχνης.
ΠΗΓΕΣ:
E. H. Gombrich, Το χρονικό της τέχνης, Μ.Ι.Ε.Τ.
