Πωλ Γκωγκέν: ο καλλιτέχνης που ζωγράφισε το “εξωτικό”…

Ο Γάλλος ζωγράφος Πωλ Γκωγκέν πέθανε σαν σήμερα, σε ηλικία 54 ετών στη Γαλλική Πολυνησία, μόνος και αυτοεξόριστος. Το σημερινό άρθρό μας είναι αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του μεγάλου ζωγράφου.

Βιογραφία

Ο Γκωγκέν, με καταγωγή από Ισπανούς αποίκους στη Λατινική Αμερική, γεννήθηκε στο Παρίσι αλλά πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην πρωτεύουσα του Περού, Λίμα. Σπούδασε στην Ορλεάνη της Γαλλίας και αμέσως μετά ταξίδεψε ανά τον κόσμο με εμπορικά πλοία και αργότερα με το Γαλλικό Ναυτικό για ένα διάστημα περίπου έξι ετών. Επέστρεψε στη Γαλλία το 1870, όπου και εργάστηκε ως βοηθός χρηματιστή. Παράλληλα με αυτή την ιδιότητά του, ο Γκωγκέν περνούσε μέρος του χρόνου του ζωγραφίζοντας με τον Καμίλ Πισαρό και τον Πωλ Σεζάν. Αν και οι πρώτες προσπάθειές του ήταν αδέξιες, σημείωσε σταδιακά αξιοσημείωτη πρόοδο. Την περίοδο 1876–1886, ο Γκωγκέν βρίσκονταν σε επαφή με τους ιμπρεσιονιστές καλλιτέχνες και συμμετείχε με έργα του στις εκθέσεις τους.

Το 1884 μετακόμισε με την οικογένειά του στην Κοπεγχάγη, όπου προσπάθησε να ακολουθήσει, χωρίς όμως επιτυχία, επαγγελματική σταδιοδρομία στις επιχειρήσεις. Τελικά, επέστρεψε στο Παρίσι το 1885, αφήνοντας την οικογένειά του στη Δανία και αποφασισμένος να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη ζωγραφική. Χωρίς επαρκείς πόρους επιβίωσης, η σύζυγος και τα παιδιά του επέστρεψαν στην οικογένειά της.

Την περίοδο 1886–1891, ο Γκωγκέν έζησε κυρίως στην περιοχή της Βρετάνης, όπου ζούσαν επίσης αρκετοί πειραματικοί ζωγράφοι που εντάσσονται συχνά στη λεγόμενη «Σχολή της Pont-Aven». Επηρεασμένος από τον ζωγράφο Εμίλ Μπερνάρ, ο Γκωγκέν μετάβαλε σημαντικά το ύφος της ζωγραφικής του. Τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ζωγραφικής του έγιναν η χρήση μεγάλων επιφανειών και έντονων χρωμάτων. Ο Γκωγκέν δήλωνε πλέον απογοητευμένος από τον ιμπρεσιονισμό και στράφηκε περισσότερο στην αφρικανική τέχνη και την τέχνη της Ασίας. Παράλληλα γύρω στο 1888, ήρθε σε επαφή με το έργο του Βίνσεντ βαν Γκογκ, έργο το οποίο αναγνώρισε ως ιδιαίτερα σημαντικό, και συνδέθηκε φιλικά μαζί του, τόσο ώστε να συγκατοικήσουν για 2 μήνες στην Αρλ. Εξαιτίας όμως της κατάθλιψης από την οποία έπασχαν αμφότεροι, η συγκατοίκηση αυτή κατέληξε σε έντονη διαμάχη μεταξύ τους με αποτέλεσμα ο βαν Γκογκ να κόψει μέρος του αριστερού αυτιού του, αφού προηγουμένως είχε απειλήσει να σκοτώσει τον Γκωγκέν. Για τη θυελλώδη σχέση των δυο ζωγράφων διαβάστε το άρθρο μας εδώ.

Το 1891 η καριέρα του Γκωγκέν είχε πάρει την κατιούσα. Οι περισσότεροι έμποροι τέχνης της Βρετάνης είχαν απορρίψει τους πίνακές του και ο Γκωγκέν ζητούσε χρήματα από τους φίλους του για να ζήσει. Στα 42 του αποφάσισε να φύγει από την Ευρώπη και να ταξιδέψει στην Πολυνησία. Ενθουσιασμένος από τον πολιτισμό των ιθαγενών, πίστευε ότι στην Πολυνησία θα έβρισκε αυτό που η Γαλλία δεν μπορούσε να του προσφέρει. Εγκαταστάθηκε αρχικά στην Ταϊτή και έπειτα στις νήσους Μαρκέζας. Αν και η Ταϊτή ήταν περισσότερο σεξουαλικά απελευθερωμένη συγκριτικά με την Γαλλία, ο Γκωγκέν απογοητεύτηκε, καθώς θεώρησε ότι το νησί είχε «δυτικοποιηθεί ανεπανόρθωτα». Παρόλα αυτά, ο Γκωγκέν πέρασε την υπόλοιπη ζωή του στη Γαλλική Πολυνησία, δημιουργώντας πολλούς από τους χαρακτηριστικότερους πίνακές του. Επηρεασμένος από την αφρικανική τέχνη και την τέχνη της Ασίας, ο Γκωγκέν ζωγράφιζε κυρίως γυμνές νεαρές κοπέλες.

Παράλληλα, τα έργα του εξέπεμπαν έναν έντονο μυστικιστικό και θρησκευτικό χαρακτήρα. Με πολλές από τις μούσες του είχε ερωτικές σχέσεις, ενώ παντρεύτηκε μια 13χρονη ιθαγενή. Μια φορά μόνο επέστρεψε προσωρινά στην Γαλλία. Περίμενε πως θα τον υποδεχτούν ως ήρωα, αλλά συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Κανένας πίνακας του δεν πωλήθηκε και έτσι αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο για τη ζωή του στην εξωτική Πολυνησία.

Το γαλλικό κοινό δεν ενδιαφέρθηκε κι έτσι ο Γκωγκέν γύρισε στις νήσους Μαρκέζας. Προσβεβλημένος από σύφιλη, πέθανε μόνος, αποκομμένος στον φανταστικό κόσμο της Ταϊτής που ο ίδιος έπλασε στη φαντασία του.

ΤΟ ΕΡΓΟ

Ο Πωλ Γκωγκέν υπήρξε ιδιαίτερη προσωπικότητα. Αναμφίβολα ήταν ένας εξαιρετικός καλλιτέχνης με έναν πολύ ιδιόρρυθμο και αρνητικό χαρακτήρα. Η συγγραφέας του βιβλίου «Paul Gauguin, An Erotic Life», Nancy Mowll Mathews , ανέφερε ότι ο Γκωγκέν είχε ευέξαπτο και άσχημο χαρακτήρα. Ένα αδημοσίευτο γράμμα του γιου του Γκωγκέν, Εμίλ, αποδείκνυε ότι ο ζωγράφος κακοποιούσε σωματικά, λεκτικά και ψυχολογικά την πρώτη του γυναίκα. Ειδικότερα, ο Εμίλ έγραφε: «Όταν ήμουν 10 χρονών, είδα τον πατέρα μου να ματώνει το πρόσωπο της μητέρας μου με τις γροθιές του». Ο Πωλ Γκωγκέν ασχολήθηκε επίσης με τη γλυπτική και την κεραμική. Το ζωγραφικό του έργο εκτιμήθηκε πολύ καιρό μετά τον θάνατό του. Ο μεγάλος Πάμπλο Πικάσο επηρεάστηκε από το έργο του Γκωγκέν, καθώς επίσης και πολλά καλλιτεχνικά ρεύματα του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα το ρεύμα του φοβισμού.