«Δέχονταν τις απολαύσεις του πρωινού, τον αστραφτερό ήλιο, το κυμάτισμα της θάλασσας και τον ευωδιαστό αέρα, όπως στο ξέγνοιαστο παρελθόν τους, όταν η ζωή ήταν γεμάτη, όταν η ελπίδα δεν χρειαζόταν και έτσι την ξεχνούσαν»
Πόσο συγκλονιστικό και πόσο σκληρό είναι να ζει κανείς σε μία κοινωνία που οι κανόνες και οι νόμοι κλίνουν προς το χάος και την πλήρη αναρχία; Πόσο άπληστο, κακεντρεχές και αχάριστο ζώον είναι ο άνθρωπος και πως γίνεται μόνον σε αυτόν να οφείλονται όλα τα κακώς κείμενα αυτού του κόσμου;
Λιγότερα από δέκα χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο, ο Γουίλλιαμ Γκόλντινγκ ήταν ακόμα βαθιά απογοητευμένος από την αποτυχία του πολιτισμού να αποτρέψει την ανάδυση των χειρότερων ενστίκτων του ανθρώπου. Και έτσι έγραψε τον Άρχοντα των Μυγών, η θεματική του οποίου αφορούσε αυτήν παρατήρηση, πως τα ελαττώματα της κοινωνίας προέρχονται από τα ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης. Τα εγκλήματα του Τρίτου Ράιχ «δεν έγιναν από κάποιους κυνηγούς κεφαλών της Νέας Γουινέας ή από κάποια πρωτόγονη φυλή του Αμαζονίου. Έγιναν, περίτεχνα, ψυχρά, από μορφωμένους ανθρώπους, γιατρούς, δικηγόρους, από ανθρώπους με μια παράδοση πολιτισμού πίσω τους, προς πλάσματα όμοιά τους», γράφει στο δοκίμιό του Fable (Μύθος), που αφορά το παραπάνω βιβλίο του. «Όποιος έζησε εκείνα τα χρόνια χωρίς να καταλάβει πως ο άνθρωπος παράγει αχρειότητα όπως η μέλισσα το μέλι, πρέπει να ήταν τυφλός ή όχι καλά στα μυαλά του». Αυτό είναι που θέλει να δείξει στον Άρχοντα των Μυγών, ένα «συμβολικό βιβλίο», όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος. Κυκλοφόρησε το 1954 και βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Υποστηρίζεται μάλιστα ότι αυτό το βιβλίο ενέπνευσε τους δημιουργούς της σειράς «Lost«, τον Stephen King και μάλλον και τον James Dashner, συγγραφέα του «The Maze Runner».
Η αφήγηση μας τοποθετεί εν μέσω ενός πυρηνικού πολέμου, όπου ένα αεροπλάνο πέφτει σε ένα μαγευτικό νησί, και τα παιδιά- οι επιβάτες του (ηλικίας 6-12 χρονών) καλούνται να τα βγάλουν πέρα μόνα τους. Τα παιδιά συμφωνούν πως πρέπει να εκλέξουν αρχηγό – και διαλέγουν με συνοπτικές διαδικασίες τον Ραλφ γιατί κρατά το βούκινο που τους ένωσε – να οργανώσουν ομάδες κυνηγιού, να ανάψουν μια μεγάλη φωτιά για να φαίνεται ο καπνός από μακριά, μπας και τους βρουν και να φτιάξουν καταλύματα. Στην αρχή όλα φαίνονταν ειδυλλιακά, αλλά εκεί, μες στο σχετικά φιλόξενο νησί που τους δίνει τους καρπούς του αφειδώς, έχει γουρούνια για κυνήγι και νερό άφθονο για να μην διψάσουν, αρχίζουν σιγά σιγά τα ανθρώπινα ένστικτα να εμφανίζονται.
Όταν ένα από τα μικρότερα φανερώνει τους φόβους του για ένα κτήνος που κρύβεται στο δάσος, ο Ράλφ τον αγνοεί, λέγοντας πως δεν υπάρχουν τέρατα. Ο ανταγωνιστής του ο Τζακ, όμως, έχοντας αναλάβει την ευθύνη της εύρεσης φαγητού μέσω του κυνηγιού, υπόσχεται να πάει στο δάσος και να το σκοτώσει. Κάπου εδώ είναι που αποκρυσταλλώνεται η αρχή των προβλημάτων που θα ακολουθήσουν στις σελίδες του Γκόλντινγκ. Οι φόβοι για το τέρας του ειδυλλιακού αλλά άγνωστου νησιού, μακριά από την επίβλεψη και προστασία ενηλίκων που προσέφερε στα παιδιά η κοινωνία όπου μεγάλωσαν, διογκώνονται και δίνουν τροφή για την ανάπτυξη παρανοϊκών συμπεριφορών. Τα πάντα μοιάζουν παιχνίδι εξουσίας, η φωνή της λογικής του Πίγκυ χάνεται μέσα σε γέλια για το βάρος και το άσθμα του καθώς ο Ράλφ χάνει τον έλεγχο και βρίσκεται σε πόλεμο με τον Τζακ για την αρχηγία. Οι ελπίδες για διάσωση λιγοστεύουν και τα παιδιά σταδιακά απομακρύνονται από την ιδέα του πολιτισμού που άφησαν πίσω. Η μέχρι πρότινος, μάλλον δημοκρατικά δομημένη ομάδα, μετατρέπεται σε άγρια φυλή. Η πλειοψηφία των παιδιών νικήθηκε από δεισιδαιμονίες κι έναν αόρατο εχθρό. Η δίψα για αίμα και βία επικρατούν. Καθώς όλο το επίχρισμα του πολιτισμού πέφτει αποπάνω τους, σαν φτηνό χρύσωμα, ξεπροβάλει μ’ όλη της τη σκληράδα η ζωώδης άγρια φύση του ανθρώπου, απαλλαγμένη από τις αναστολές που ίσως να διατηρούσαν. Καμία αθωότητα δε θολώνει αυτή την φυσική σκληρότητα που διακατέχει τις ψυχές των νεαρών αγοριών, που διακατέχει την ψυχή του ανθρώπου.
«Το δύσκολο του να είσαι αρχηγός είναι ότι πρέπει να σκέφτεσαι, να είσαι σοφός. Κι επειδή οι ευκαιρίες γλιστρούν και χάνονται τόσο εύκολα, πρέπει να παίρνεις τις αποφάσεις σου χωρίς το παραμικρό χασομέρι. Αυτό σε κάνει να σκέφτεσαι͘ γιατί η σκέψη είναι πολύτιμο πράγμα, που φέρνει αποτελέσματα…»
Αυτό που ο συγγραφέας κατορθώνει είναι να μας θυμίζει την απίστευτη και αδιάκοπη ροπή προς την βαναυσότητα ενώ βυθίζεται η καλοσύνη και η αγαθότητα. Στην ιστορία αυτή δεν πρωταγωνιστούν ενήλικες, δεν βρίσκονται σε πρώτο πλάνο κάποιοι άνθρωποι με ολοκληρωμένη προσωπικότητα αλλά παιδιά που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα τους και χτίζουν το μέλλον τους. Παιδιά που θα επιθυμούσαμε να είναι αγνά, αμόλυντα και μακριά από εγγενείς δυσλειτουργίες της ενήλικης ψυχής, παιδιά που ο αναγνώστης μπορεί να ονειρεύεται και να αφήνεται να πιστέψει πως με την αθωότητά τους μπορούν και καταφέρνουν να ξεχωρίσουν από την αγριότητα και την αντιπαλότητα που επιδεικνύουν οι «μεγάλοι». Κατά τον Γκόλντινγκ όμως, όλα αυτά είναι μάταια και ουτοπικά και οι φαύλες συμπεριφορές και κακοήθεις ενέργειες που εκτυλίσσονται στο νησί και αποδεικνύουν το ακριβώς αντίθετο.
Εδώ, ο κανόνας της επιβίωσης έρχεται να χτυπήσει πρόωρα την πόρτα της ενήλικης ζωής και να αφαιρέσει μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα κάθε διάθεση συνεργασίας και αλληλεγγύης, κάθε έννοια παιδικότητας και κάθε πνεύμα ομαδικότητας. Σκηνές απρόσμενης βαρβαρότητας κάνουν την εμφάνιση τους, δολοφονίες και εγκλήματα, παρατυπίες και εκτροχιασμοί από τον αρχικό στόχο της επίλυσης προβλημάτων και της ειρηνικής συνύπαρξης. Καμία αίσθηση δικαιοσύνης δεν παραμένει ζωντανή, κανένας νόμος δεν είναι σε ισχύ και τα παιδιά διχασμένα ξεκινούν έναν πόλεμο δίχως αύριο για την επικράτηση των ισχυροτέρων με ένα ανυπολόγιστο τίμημα καθώς το πολιτισμένο προσωπείο πέφτει και το θηρίο φανερώνει το ανθρώπινο πρόσωπό του.
«Δεν υπάρχει κανένας να σε βοηθήσει. Μόνο εγώ. Κι εγώ είμαι το θεριό».
Ένα από τα πιο διαχρονικά μυθιστορήματα αγγλικής λογοτεχνίας, ένα βιβλίο σημείο αναφοράς για μικρούς και μεγάλους, ένα βιβλίο σημερινό, επίκαιρο, καθόλου φανταστικό αλλά πολύ πραγματικό. Ο Άρχοντας των μυγών είναι ένα υπέροχο, σκληρό, αλησμόνητο παραμύθι, κι ο κόσμος του είναι ο δικός μας, ένας κόσμος βίαιος, άναρχος και αμείλικτος. Ένας κατεστραμμένος κόσμος που ο άνθρωπος είναι ο Άρχοντας.
«Ποιο είναι το πιο βρώμικο πράγμα στον κόσμο;»
Πηγές:
https://www.culturenow.gr/o-arxontas-twn-mygwn-goyiliam-gkolntingk-kritikh-vivlioy/
www.eranistis.net/wordpress/2017/03/10/antimetopos-me-ton-arxonta-ton-migon/
http://diavazontas.blogspot.com/2013/03/william-golding.html
https://bookpress.gr/kritikes/xeni-pezografia/6529-golding-william-kastaniotis-o-archontas-ton-mugon
