Ο πίνακας «Οι πρεσβευτές» είναι έργο του Χανς Χόλμπαϊν του νεότερου ο οποίος ζωγραφίστηκε το 1533. Είναι ένα από τα πολλά πορτραίτα αυλικών, γαιοκτημόνων και επισκεπτών που φιλοτέχνησε ο Χόλμπαϊν. Το έργο απεικονίζει τον Γάλλο πρεσβευτή Ζαν ντε Ντιντεβίγ στην αυλή του Άγγλου βασιλέα Ερρίκου Η΄ και τον επίσκοπο Ζωρζ ντε Σελβ. Ο Χόλμπαϊν τον ζωγράφισε στο χρονικό διάστημα που βρισκόταν στην Αγγλία, δηλαδή μετά το 1532. Οι πρεσβευτές είχαν πάει στην αυλή του Ερρίκου του Η’ προσπαθώντας να τον πείσουν να μην διαζευχθεί την Αικατερίνη της Αραγονίας. Ο πίνακας φυλάσσεται σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου.
Ο πίνακας αυτός έχει προβληθεί σε αρκετές ξένες κινηματογραφικές ταινίες και σίγουρα όχι τυχαία, καθώς είναι γεμάτος από κρυφούς συμβολισμούς. Στον πίνακα απεικονίζονται δύο φιγούρες και πολλά αντικείμενα, ο συμβολισμός των οποίων έχει προκαλέσει πολλές διαμάχες μέχρι σήμερα. Ολόκληρος ο πίνακας διακρίνεται από έντονο ρεαλισμό, μέχρι να παρατηρήσει κανείς την άμορφη μάζα στο κάτω-μεσαίο μέρος μεταξύ των δύο ανδρών. Πρόκειται για ένα αινιγματικό κρανίο που αποτελεί ένα χαρακτηριστικότατο δείγμα “αναμόρφωσης”, δηλαδή της παραμορφωμένης προβολής ή προοπτικής ενός αντικειμένου που απαιτεί ο θεατής να βρεθεί σε ένα συγκεκριμένο πλεονεκτικό σημείο για να μπορέσει να το δει κανονικά. Η πρώτη χρήση αυτής της τεχνικής έχει γίνει από τον Leonardo da Vinci, στο Leonardo’s Eye, όπως μπορείτε να δείτε και στο παρακάτω σύντομο βίντεο:
Έτσι, λοιπόν, από συγκεκριμένη οπτική γωνία μπορεί κανείς να δει κανονικά το κρανίο. Μερικοί μελετητές του πίνακα υποθέτουν πως ο πίνακας προοριζόταν να τοποθετηθεί σε σκάλα, οπότε αυτός που θα την ανέβαινε θα έβλεπε το κρανία κανονικά στα αριστερά του (όπως στην φωτογραφία που ακολουθεί), ενώ άλλοι θεωρούν ότι μάλλον αποτελεί επίδειξη των ζωγραφικών ικανοτήτων του Χόλμπαϊν, για να προσελκύσει μελλοντικές παραγγελίες.
Πιστεύεται πάντως ότι ο Χόλμπαϊν είχε τοποθετήσει σε τόσο περίοπτη θέση το κρανίο, γιατί θεωρείται χαρακτηριστικό της vanitas (από το vanitas vanitatum et omnia vanitas – ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης) ή του memento mori (θυμηθείτε ότι θα πεθάνετε) βάσει της μεσαιωνικής λατινικής αντίληψης προβληματισμού σχετικά με τον θάνατο, ειδικά δε ως μέσο απεικόνισης της ματαιοδοξίας της επίγειας ζωής και της παροδικής φύσης όλων των γήινων αγαθών και επιδιώξεων.
Εκτός όμως από το κρανίο, αν προσέξει κανείς ψηλά, στο αριστερό άκρο του πίνακα, θα δει ότι πίσω από την κουρτίνα υπάρχει μισοκρυμμένο ένα αγαλματάκι με την σταύρωση του Χριστού. Η νεκροκεφαλή και η σταύρωση, ενώ δεν είναι εμφανείς με την πρώτη ματιά, υπενθυμίζουν ότι η ευημερία και ο πλούτος της ζωής δεν παύουν παρά να είναι εφήμερα.
Το λαούτο είναι δίπλα σε ένα βιβλίο με ύμνους, σε μετάφραση του Λούθηρου και έχει και μια σπασμένη χορδή. Η σπασμένη χορδή υποδηλώνει την σύγκρουση μεταξύ των μελετητών της επιστημών και των κληρικών. Στο ράφι υπάρχει επίσης ένα βιβλίο μαθηματικών, στο βάθος ένας διαβήτης και δίπλα στο λαούτο μια θήκη με φλάουτα. Τα εικονιζόμενα μαθηματικά όργανα στον πίνακα συμβολίζουν τη μάθηση που περιέχεται στο τετράπτυχο αλλά και την ισχύ που περιέχει αυτή η γνώση.
Ακόμη, υπάρχουν δύο σφαίρες, μία επίγεια στο κάτω ράφι (#1 στην φωτογραφία, γυρισμένη ανάποδα για να φαίνονται τα ονόματα των χωρών της Ευρώπης) και μια ουράνια (#2) στο επάνω. Επίσης ένα Quadrant (#3, διαβήτης τεταρτοκυκλίου), που χρησιμεύει για τον προσδιορισμό της γωνίας και το ύψος του ήλιου από τον ορίζοντα για να βρίσκεται η ώρα , ένα Torquetum ή turquet (#4, αστρονομικό όργανο του μεσαίωνα) ένα πολυεδρικό ηλιακό ρολόι, αλλά και ένα κυλινδρικό ή Shepard dial (#5) δηλαδή ένα φορητό ηλιακό ρολόι το οποίο δείχνει την 11 Απριλίου 1533 που ήταν Μεγάλη Παρασκευή. Το μωσαϊκό στο πάτωμα (#6) είναι εμπνευσμένο από το δάπεδο του ιερού του αβαείου του Westminster (βλ. παρακάτω), ενώ το χαλί στο έπιπλο είναι ανατολικού τύπου, χαλιά που συχνά απεικονίζονται σε πίνακες του μεσαίωνα από τον 14ο αιώνα ως ένδειξη πολυτελείας.
Μετά από το 1890 και το 1900 έπαυσαν οι διαμάχες για το ποιοι είναι αυτοί που απεικονίζονται στον πίνακα, γιατί έγινε η ταυτοποίηση των δύο ανδρών. Αριστερά είναι ο Jean de Dinteville, seigneur του Polisy (το ένα από τα 4 μέρη που αναγράφονται στην υδρόγειο) Γάλλος πρεσβευτής στην αυλή του Ερρίκου του 8ου για το μεγαλύτερο μέρος του 1533, έτος που έγινε ο πίνακας. Δεξιά είναι ο Georges de Selve επίσκοπος του Lavaur της Γαλλίας και φίλος του. Οι ηλικίες των δύο ανδρών είναι γραμμένες του Dinteville στο στιλέτο “είναι 29 ετών” (AET. SV Æ/ 29) και του de Selve στο βιβλίο “είναι 25 ετών” (AETAT/IS SV Æ).
Tα δύο ράφια αποτελούν τις κυρίαρχες οριζόντιες γραμμές στον πίνακα και χρησιμεύουν για να αντιπαραβάλλουν την γη με τον ουρανό. Στο κάτω ράφι υπάρχουν τα επίγεια αντικείμενα και μία υδρόγειος σφαίρα, ενώ στο επάνω υπάρχουν τα αστρονομικά όργανα και η ουράνια σφαίρα. Οι δύο άνδρες, οι οποίοι αποτελούν τις κυρίαρχες κάθετες στη ζωγραφική σύνθεση, συνδέουν την επίγεια με την ουράνια σφαίρα και υπενθυμίζουν έτσι τις αντιλήψεις που υπήρχαν την εποχή της Αναγέννησης για τη μοναδική θέση του ανθρώπου στην δημιουργία.
ΠΗΓΕΣ: https://www.tilestwra.com/8-diasimi-pinakes-zografikis-pou-echoun-krymmena-minymata/, http://atheofobos2.blogspot.com/2015/01/holbein.html, https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CE%B9_%CF%80%CF%81%CE%B5%CF%83%CE%B2%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%AD%CF%82_(%CE%A7%CF%8C%CE%BB%CE%BC%CF%80%CE%B1%CF%8A%CE%BD), https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B1%CE%BD%CF%82_%CE%A7%CF%8C%CE%BB%CE%BC%CF%80%CE%B1%CF%8A%CE%BD_%CE%BF_%CE%BD%CE%B5%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%82
