Έχοντας ήδη κερδίσει το Χρυσό Λέοντα στη Βενετία και αποσπάσει τη Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας, η νέα αριστουργηματική ταινία της Κλόι Ζάο αποτελεί το μεγαλύτερο φαβορί στην κατηγορία της καλύτερης (και όχι μόνο) ταινίας στην 93η τελετή απονομής βραβείων Όσκαρ. Στο παρόν αφιέρωμα, θα παρουσιαστούν μερικοί από τους παραγόντες που (ίσως) καθιστούν το Nomadland την καλύτερη ταινία της χρονιάς.
Η Υπόθεση
Η Φραν. Η Φραν είναι μία 60χρονη γυναίκα που έχασε το σύζυγό της. Αφήνει το σπίτι της, αποθηκεύει λίγα πράγματα σε ένα ενοικιαζόμενο χώρο φύλαξης και πιλέγει ακόμα πιο ελάχιστα προσωπικά αντικείμενα, τα απολύτως απαραίτητα, για να τη συντροφεύσουν στο βανάκι που έχει μετατρέψει σε τροχόσπιτο. Αυτό είναι το νέο της καταφύγιο. Και ξεκινά μια νέα πορεία. Μακριά από ό,τι της θυμίζει το παρελθόν. Η ίδια δεν έχασε απλώς τον άντρας της. Κοιτάζει μια φωτογραφία του με δάκρυα στα μάτια. Μιλά για την απώλειά της διακριτικά, υπήρξε ο έρωτας της ζωής της.
Η Φραν όμως δεν έχει έρθει αντιμέτωπη μόνο αυτή την απώλεια. Πιο πριν είχαν και οι δύο χάσει τις δουλειές τους: ζούσαν στο Εμπάιρ της Νεβάδα, μια κωμόπολη που χτίστηκε στην μεταπολεμική Αμερική για να στεγάσει τους εργάτες του τοπικού ορυχείου. Το 2008, όταν η εταιρία φαλήρισε και το ορυχείο έκλεισε, όλοι οι κάτοικοι του Εμπαϊρ βρέθηκαν στο δρόμο. Μέσα σε λίγους μήνες η κωμόπολη έσβησε από το χάρτη.
Η Φραν μπαίνει στο βανάκι της και ξεκινά την περιήγησή της στα badlands της Αμερικής, ψάχνοντας περιστασιακές δουλειές και πάρκινγκ. Τα λιγοστά αντικείμενα που έχει μαζί της, κρύβει το καθένα μια ανάμνηση, έναν άνθρωπο της που “έφυγε”, μια ανεκτίμητη στιγμή της ζωής της που θέλει να έχει πάντα κοντά της. Σταδιακά. γνωρίζει κι άλλους νομάδες κι ακούει τις ιστορίες τους. Ανθρώπους εργατικούς, που δούλευαν μία ζωή σκληρά, αλλά τους πέταξε το χρεοκοπημένο σύστημα εκτός – από τα σπίτια τους, τις ζωές τους, την «κανονικότητα».
Εμείς, ακολουθούμε τη Φραν στο δρόμο. Τη Φραν που μέσα από την ευαισθησία της, πηγάζει ο δυναμισμός της, η επιθυμία της να συνεχίσει. Παρακολουθούμε τη Φραν στη “χώρα των Νομάδων”. Τη Φραν που φαίνεται να έχει χάσει τα πάντα. Μια ταινία που συγκινεί, ξεδιπλώνει την πιο ανθρώπινη πλευρά του θεατή και τον κάνει να αναζητήσει την απάντηση στην ερώτηση: Εσύ, πόσα κομμάτια της ζωή σου, θα χωρούσες σ’ ένα βανάκι;
Σκηνοθεσία
Εμπνευσμένη από το ερευνητικό βιβλίο της δημοσιογράφου Τζέσικα Μπρούντερ «Nomadland: Surviving America in the Twenty-First Century» (2017), η Kλόι Ζάο (η σκηνοθέτης του υπέροχου «The Rider») δεν σκηνοθετεί απλώς την ιστορία μιας γυναίκας. Αλλά ούτε παραθέτει μία ταινία παρατήρησης για μία από τις μεγαλύτερες εσωτερικές μεταναστεύσεις στην Ιστορία της Αμερικής.
Η Κλόι Ζάο καταφέρνει να σκιαγραφήσει το πορτραίτο τριών πραγμάτων: της Φραν, των Νομάδων με τους οποίους συμβιώνει και της ίδιας Αμερικής. Μιας Αμερικής των αντιφάσεων, που “εκμεταλλέυεται” τις εργατικές τις δυνάμεις και με ευκολία έπειτα, τους εγκαταλείπει. Η ταινία αποτελεί ακόμη μια πολιτική δήλωση. Το σύστημα πετά εκτός μία γυναίκα, μία φιλόλογο που δίδασκε τους μαθητές της Μάκμπεθ. Έπειτα, η κοινωνία άλλοτε τη λυπάται, άλλοτε κατακρίνει τις επιλογές της ή τον τρόπο ζωής της, άλλοτε ελπίζει ότι κάποιος, κάποτε θα της φερθεί με φιλανθρωπία.
Στην ταινία, διακρίνεται η ανάγκη ενός συστήματος με σωστά θεμέλια και ακλόνητους θεσμούς, που θα προστατεύει τον άνθρωπο. Δουλειά, αμοιβή, ασφάλεια, ακεραιότητα. Δικαίωμα να ζεις, όχι να επιβιώνεις. Αλλιώς, όσο επικρατεί απληστία, όσο κάνουμε ό,τι δεν βλέπουμε για την κατάρρευση δομών κι αξιών, οι άνθρωποι θα μένουν στο δρόμο. Και οι χώρες, οι κοινωνίες, εμείς θα χάνουμε ολοένα τον δικό μας.
Τα πρόσωπα του έργου
Η επιλογή της Φράνσις ΜακΝτορμαντ στον κεντρικό ρόλο είναι ιδανική. Η ερμηνεία της δε, ίσως η πιο συγκλονιστική στην καριέρα της. Σημαντικότερο όλων όμως ο «ρόλος» της στην ταινία. Η Φραν στέκεται βουβή, δεν μιλάει πολύ. Ακούει. Μιλούν οι αληθινοί άνθρωποι, οι πραγματικοί νομάδες που κατοικούν την ταινία με τα ονόματά τους. Η Λίντα-Μέι θα εξομολογηθεί πώς έφτασε κοντά στην αυτοκτονία, όταν κατάλαβε ότι ενώ δουλεύει από τα 12 της χρόνια, η σύνταξη δεν της επιτρέπει να ζήσει. Η Σουάνκι θα αποκαλύψει ότι είναι στα τελευταία στάδια καρκίνου και προτιμά να ταξιδεύει στην ύπαιθρο, παρά να πεθάνει σε νοσοκομεία. Ο Μπομπ Γουέλς, ο γενειοφόρος μέντορας των καραβανιών του νέου Κραχ, θα συντρέξει, θα στηρίξει, θα εμπνεύσει με το λόγο του τους νέους οικονομικούς μετανάστες.
Μέσω της υποκριτικής δεινότητας της ΜακΝτόρμαντ, πλησιάζουμε έναν κόσμο που στα μάτια μας μοιάζει ξένος. Η Φραν το καταφέρνει με τον πιο απλό τρόπο: ακούγοντας. Με σεβασμό και αγάπη, αλλά χωρίς λύπηση. Το βλέμμα της πέφτει στους ανθρώπους με αξιοπρέπεια κι αυτή αντανακλάται στην οθόνη και πάνω μας.
Οι άνθρωποι που πρωταγωνιστούν σε αυτή την ταινία, δεν είναι άστεγοι, αλλά άσπιτοι…. Άνθρωποι που αναζητούν τη δική τους πορεία στη “χώρα των Νομάδων”…
Πηγές
