Σημαντικός αριθμός ζωγραφικών έργων του Εγγονόπουλου αναφέρεται στην Επανάσταση του ’21 και περιλαμβάνει προσωπογραφίες αγωνιστών ή ευρύτερες συνθέσεις. Στο παρόν αφιέρωμα θα παρουσιάσουμε τέσσερις από αυτούς τους πίνακες: τον πίνακα “Ο προπάππος Περραιβός με το κεφάλι του Ρήγα”, την “Εμφάνιση Ρ. Φεραίου στην Εύβοια”, τη ” Σύνθεση του 1939″ και τον “Όρκο των φιλικών”.
Ο προπάππος Περραιβός με το κεφάλι του Ρήγα
Μια από τις φορέςπου η ζωγραφική του Εγγονόπουλου συνδυάζει το υπερβατό στοιχείο με το ιστορικό γεγονός. Στο παρόν έργο τέχνης, ο Νίκος Εγγονόπουλος παρουσιάζει τον Χριστόφορο Περραιβό, ντυμένο με παραδοσιακή στολή, να κρατά στο ένα χέρι το σπαθί και στο άλλο το κεφάλι του Ρήγα Βελεστινλή.
Ποιος είναι ο Χριστόφορος Περραιβός; Ο Χριστόφορος Περραιβός ήταν Έλληνας στρατιωτικός, πολιτικός, αγωνιστής του εικοσιένα, δάσκαλος, στιχουργός και συγγραφέας πολεμικών απομνημονευμάτων. Στενός συνεργάτης του Ρήγα Βελεστινλή (Φεραίου), μέλος της Φιλικής Εταιρείας από το 1817, εθναπόστολος στην κυριολεξία διατρέχει όλη την Ελλάδα. Άλλοτε τον βρίσκουμε στη Μάνη, άλλοτε στο Μωριά, αλλά και στο Σούλι, στην Πάργα όπου ο μητροπολίτης Ιερόθεος τον αποκηρύττει από τον άμβωνα αλλά και στην Κέρκυρα το 1816 που τον συλλαμβάνουν οι Άγγλοι και τον εξορίζουν .
Άνθρωπος της δράσης, τον βρίσκουμε δίπλα στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο στη μάχη του Πέτα. Πήρε μέρος στην Β΄ Εθνοσυνέλευση Άστρους, το 1823. Οι παλιοί αγώνες του από τον καιρό του Ρήγα, ο ρόλος του στη Φιλική Εταιρεία, η δράση του στο Μωριά και το Σούλι τον έκαμαν γνωστό με φήμη έξοχη σ΄ όλην την Ελλάδα. Οι πολέμαρχοι της Ανατολικής Ελλάδας τον κάλεσαν μ΄ επιμονή ν΄αναλάβει το πολεμικό Υπουργείο και να διευθύνει τα πολεμικά πράγματα στον τόπο τους. Γνωρίστηκε με τον Ρήγα στην Βιέννη και έγινε οπαδό του.
Εμφάνιση Ρ. Φεραίου στην Εύβοια
Άλλος ένας πίνακας για τον Ρήγα Φεραίο, ο οποίος και βρίσκεται ντυμένος στα λευκά, στο κέντρο του πίνακα. Ο θαυμασμός που έτρεφε για τον Ρήγα Φεραίο, ο Νίκος Εγγονόπουλος, δεν περιορίστηκε μόνο στη ζωγραφική, καθώς ο ίδιος αναφέρει τον Βελεστινλή και σε ένα από τα σημαντικότερα ποιήματα του, τον Μπολιβάρ:
Μπολιβάρ! Είσαι του Ρήγα Φερραίου παιδί,
Του Αντωνίου Οικονόμου ― που τόσο άδικα τον σφάξαν ―
και του Πασβαντζόγλου αδελφός,
Τ’ όνειρο του μεγάλου Μαξιμιλιανού ντε Ρομπεσπιέρ ξαναζεί στο μέτωπό σου.
Είσαι ο ελευθερωτής της Νότιας Αμερικής.
Δεν ξέρω ποια συγγένεια σε συνέδεε, αν είτανε απόγονός σου ο άλλος μεγάλος Αμερικανός, από το Μοντεβίντεο αυτός,
Ένα μονάχα είναι γνωστό, πως είμαι ο γυιος σου.
Ο όρκος των φιλικών
Στον πίνακα παριστάνονται έξι μορφές. Στην αριστερή πλευρά κυριαρχεί η φιγούρα γυμνού άνδρα, που είναι καθισμένος, δαφνοστεφανωμένος, με γαλάζια κορδέλα στο στήθος που συγκρατεί σπαθί, η θήκη του οποίου βρίσκεται στο ξύλινο δάπεδο και κάτω από το σταυρωμένο του πόδι. Η καθισμένη στάση του άνδρα συμβολίζει και την ιδιαίτερη θέση που κατέχει στην ιεραρχία της μυστικής οργάνωσης (ίσως ο αρχηγός της οργάνωσης). Όρθιος μπροστά του βρίσκεται ο μυούμενος, αυτός που θα γίνει δηλαδή μέλος της οργάνωσης, νέος με μακριά μαλλιά, γυμνός και αυτός, ο οποίος έρχεται σε χειραψία με άλλον άνδρα, ντυμένο με στρατιωτική στολή, ενώ με το αριστερό του χέρι κρατά πέλεκυ μινωικού τύπου, σύμβολο ιερής θυσίας, δύναμης και δικαιοσύνης.
Δίπλα ακριβώς στον νεαρό άνδρα βρίσκεται η τρίτη γυμνή μορφή με καπέλο δυτικού τύπου και περιδέραιο, ενώ με το δεξί χέρι κρατά τη λαβή ενός ξίφους και με το αριστερό τη θήκη του. Από τους ντυμένους ξεχωρίζει η μορφή που φέρει στρατιωτική στολή αξιωματικού του αγγλικού στρατού, πιθανόν Έλληνα στρατιωτικού, από την περίοδο της Aγγλοκρατίας στα Επτάνησα. Η ημίγυμνη μορφή, φέρει στολή οπλαρχηγού της ελληνικής επανάστασης.
Στην πίσω δεξιά πλευρά του πίνακα βρίσκεται η δεύτερη ντυμένη μορφή, ο ιερέας. Ο ιερέας μαζί με τoν οπλαρχηγό έχουν υψωμένο το δεξί χέρι προς τον ουρανό, δείχνοντας προς τον Θεό. Πρέπει εδώ να προσθέσουμε ότι ο καθισμένος άνδρας έχει και αυτός το δεξί του χέρι τεταμένο σε οριζόντια θέση και με τον δείκτη να δείχνει προς το στήθος, την καρδιά του νεαρού άνδρα.
Στην κάτω αριστερή γωνία του πίνακα βρίσκονται δύο αγγεία, τα «αγγεία του μυστηρίου», που χρησιμοποιήθηκαν στην τελετή της μύησης. Το πρώτο ως στάμνα ή αρχαία ελληνική υδρία για το νερό. Το δεύτερο ως φιάλη για το λάδι, τα δύο υλικά δηλαδή που χρησιμοποιήθηκαν στη βάπτιση – μύηση του νεαρού άνδρα.
Τέλος, πρέπει να προσθέσουμε ότι η τελετή πραγματοποιείται επί σκηνής, με τον χώρο να τέμνεται σε δύο επίπεδα, ένα εσωτερικό, τον χώρο της μύησης, και ένα εξωτερικό, από το οποίο προβάλλει ένας αρχαίος ναός). Η τομή παριστάνεται με χαμηλό τοίχο, από την αριστερή πλευρά προς το κέντρο του πίνακα, και κόκκινη κουρτίνα στη δεξιά. Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια, με πολλούς όμως συμβολισμούς, αποτελεί και το γαλάζιο δαχτυλίδι που φέρουν στο δεξί τους χέρι και οι έξι μορφές, το οποίο προφανώς συμβολίζει τον ιερό δεσμό τους.
Σύνθεσις
Η “Σύνθεσις” που φιλοτεχνήθηκε το 1939, από τον Νίκο Εγγονόπουλο απεικονίζει μια ακόμη σουρεαλιστική σκηνή, παντρεύοντας αληθινά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας με φανταστικά πρόσωπα της μυθολογίας. Στο παρόν έργο, οι κεντρικές φιγούρες είναι δύο: από τη μία ένας τσολιάς, που αν και τα χαρακτηριστικά του δεν είναι διακριτά, μας επιτρέπει να υποθέσουμε πως είναι “ο Γέρος του Μωριά” και δίπλα του, ο Μινώταυρος.
Ο άνδρας στο δεξί μέρος του έργου, πέρα από την Παραδοσιακή φορεσιά και τον οπλισμό, κρατά το κεφάλι ενός λευκού αλόγου, γεγονός που υποδηλώνει πως ενδεχομένως πρόκειται για κάποιον επικεφαλής σε μάχη. Στο προσκήνιο υπάρχουν στοιχεία που συνθέτουν την ελληνική ταυτότητα: η θάλασσα, η αμμουδιά, ένα αγγείο, μια περικεφαλαία Σπαρτιάτη πολεμιστή….
Πηγές
