Αντί προλόγου
Μετά το αριστούργημά του, Η Παναγιά της Θάλασσας (La catedral del mar), με το οποίο κυρίως συστήθηκε ο βαρκελωνέζος συγγραφέας Ιλδεφόνσο Φαλκόνες στο ελληνικό κοινό, ο τελευταίος επιστρέφει με ακόμα μια ιστορία που εκτυλίσσεται στη γενέτειρά του. Με φόντο τον Καθεδρικό της Σάντα Μαρία ντελ Μαρ, σημείο αναφοράς στη μεσαιωνική Βαρκελώνη του 1387, με το νέο του μυθιστόρημα, Οι κληρονόμοι της γης που κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση της Αγαθής Δημητρούκα από τις εκδόσεις Πατάκη, ο Φαλκόνες θα μας αφηγηθεί την ιστορία του Ουγό και των ανθρώπων που τον περιβάλλουν. Το μίσος, η εκδίκηση, η θρησκοληψία, ο φόβος, η φτώχεια, η μισαλλοδοξία εναλλάσσονται με την πίστη, την ελπίδα σε ένα λίγο πολύ άγνωστο στον μέσο αναγνώστη σκηνικό στην καρδιά της φεουδαρχικής Ευρώπης μια εποχή μακρινή, σκοταδιστική και μυστήρια.
Λίγα λόγια για την πλοκή
Το χωροχρονικό πλαίσιο
Χρονικά, η πλοκή της ιστορίας μας τοποθετείται στη Βαρκελώνη από το 1387 ώς το 1423. Ο συγγραφέας είναι παλιός γνώριμος της πόλης αυτής και κυρίως της μεσαιωνικής εκδοχής της. Με αδιαμφισβήτητη μαεστρία τόσο γραφής όσο και ιστορικής γνώσης, ο Φαλκόνες μετακινεί τους χαρακτήρες του από την μια περιοχή της πόλης στην άλλη, από τα ναυπηγεία στην εβραϊκή συνοικία, στον καθεδρικό, την παραλία και τα περίχωρα. Το χωροχρονικό πλαίσιο είναι ο καλύτερος ίσως τρόπος να έρθει κανείς σε επαφή με τον μεσαίωνα της Ιβηρικής Χερσονήσου και μιας πόλης πρωταγωνίστριας στο εμπόριο και την ναυτιλία. Ένα μάθημα ιστορίας που δεν καταλήγει κουραστικό, αλλά αναδεικνύει πλευρές, κυρίως κοινωνικές, που μέχρι στιγμής αγνοούσαμε, τις οποίες θα δούμε πιο αναλυτικά παρακάτω.
Τα πρόσωπα της ιστορίας
Κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας, την οποία βλέπουμε να αναπτύσσεται με έναν, μάλλον πιο αργό ρυθμό στα περισσότερα σημεία της είναι ο Ούγο, ένα δωδεκάχρονο αγόρι, προερχόμενο από μια φτωχή οικογένεια. Έχοντας χάσει τον ναυτικό πατέρα του, όντας προστατευόμενος ενός ισχυρού άντρα, εργαζόταν στα ναυπηγεία μαθαίνοντας την τέχνη του ναυπηγού. Η μητέρα του εργαζόταν ως υπηρέτρια, ενώ η αδελφή του ζούσε σε ένα μοναστήρι πιο έξω από την πόλη. Η ζωή του αν και με κακουχίες, έμοιαζε ιδανική και με προοπτικές. Όλα αυτά όμως έμελλε να ανατραπούν όταν θα απωλέσει την προστασία του. Τότε, θα αναγκαστεί να περάσει από σαράντα κύματα για να επιβιώσει, να εγκαταλείψει το όνειρο, την οικογένειά του, το περιβάλλον εργασίας του και να βρεθεί στην άλλη άκρη της πόλης, με ανθρώπους που δεν γνώριζε, κάνοντας πράγματα που ποτέ δεν φανταζόταν. Μαθαίνει να ζει μέσα στην ορφάνια και την πενία, στην πείνα και στην αδικία.
Θα ακολουθήσουμε αυτήν την αφηγηματική γραμμή ως το τέλος της ζωής του Ούγο. Μέχρι τότε, θα αποδειχθεί πως υπήρξε ένας άνθρωπος με δυνατότητες προσαρμογής στις αλλαγές, με οξυδέρκεια και ιδιαίτερα έντονο το ένστικτο όχι απλά επιβίωσης, αλά ζωής. Αυτό θα του επιτρέπει κάθε φορά να υπερβαίνει τα εμπόδια που συναντά, ανθρώπινα και μη και με καλοσύνη να δέχεται όσα συναντά στον δρόμο του. Βέβαια, η καλοσύνη δεν αργεί να μετατραπεί σε βία και θυμό όταν αισθανθεί πως αδικείται. Το πιο σημαντικό είναι ότι έχει διδαχθεί και θα εξακολουθήσει να πράττει με αξιοπρέπεια, να μιλά με παρρησία, να μην υποτάσσεται στην θέληση των άλλων, ακόμα και αν αυτοί είναι ισχυρότεροι ή δυνατότεροι. Αυτή του την στάση θα πληρώσει. Ωστόσο, με μόχθο και αγώνα θα κατορθώσει εν τέλει να δημιουργήσει δική του οικογένεια και να βρει την θέση του σε έναν κόσμο που διαρκώς τον διώκει.
Η μητέρα, η αδελφή, η οικογένεια του τέως προστατευόμενού του, οι εκδικητές και οι λοιποί ευγενείς, οι εβραίοι, όλοι παρελαύνουν στην ιστορία αφήνοντας το στίγμα τους. Δεν είναι διόλου τυχαίο πως ο συγγραφέας μοιάζει να δημιουργεί μια εξαιρετικά επιτυχημένη πινακοθήκη χαρακτήρων. Ακόμα και οι πιο ασήμαντοι, όσοι θα κάνουν μια σύντομη είσοδο στην πολυτάραχη ζωή του πρωταγωνιστή είναι προσεγμένοι και σκιαγραφημένοι κατά τρόπον τέτοιο που μαρτυρά την ουσιαστική και βαθιά ενασχόληση του συγγραφέα με το εν λόγω έργο. Αναπνέουν, κινούνται, εξελίσσονται με το πέρασμα των σελίδων και την ροή της αφήγησης με απόλυτη φυσικότητα.
Ιστορικά και Κοινωνικά Στοιχεία
Στην ιστορία μας κάνουν την εμφάνισή τους πολλά στοιχεία που καταδεικνύουν τις ιστορικές και κοινωνικές περιστάσεις και συνθήκες την περίοδο εκείνη στην Ισπανία και όχι μόνο. Αληθινά γεγονότα όπως η πυρπόληση της εβραϊκής συνοικίας στη Βαρκελώνη ή ο θρησκευτικός προσηλυτισμός των αλλόθρησκων, τα βασανιστήρια και η Ιερά Εξέταση παρουσιάζονται ευαγώς και με απόλυτη ειλικρίνεια στον αναγνώστη που εκτός από την συμμετοχή σε μια πολύ ενδιαφέρουσα προσωπική ιστορία μετατρέπεται σε έναν αυτόπτη μάρτυρα μιας ολόκληρης εποχής, με την οποία δεν είναι κατά κύριο λόγο εξοικειωμένος. Οι δολοπλοκίες των ευγενών που διψούν για έλεγχο, ο ανταγωνισμός της πόλης με την εμπορική Γένοβα, η λειτουργία των αδελφοτήτων, ο ρόλος της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας σε όλα αυτά αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της πλοκής.
Το βιβλίο, όμως, δεν εξαντλείται σε μια παρελθοντολογία, αλλά θίγει με δυναμισμό θέματα, κοινωνικά, που εμφανίστηκαν την περίοδο εκείνη, αλλά συνεχίζουν να υφίστανται, ίσως και να ακμάζουν τις μέρες μας. Μεταξύ αυτών μιλάμε για τον αντισημιτισμό, τον φανατισμό, θρησκευτικό και εθνοτικό, τον ρατσισμό, την δύναμη της άρχουσας τάξης και την υποταγή των υπολοίπων. Εμμέσως πλην σαφώς, δια στόματος και πράξεων του Ουγό, ο Φαλκόνες καταδικάζει τα κακώς κείμενα μιας αλλοτινής κοινωνίας που εν τέλει δεν απάδει από την δική μας. Μάλλον κεντρικό θέμα να αποτελεί η αυτοθυσία και η αγάπη του γονιού για το παιδί που υπερβαίνει όλα τα προβλήματα και διαρκώς αγωνίζεται για την επιβίωση και κατ’ επέκταση την ευτυχία του.
Λίγα λόγια για την αφήγηση
Ο Φαλκόνες, εκτός των άλλων, μας έχει αποδείξει πως κατέχει μια εκπληκτική ικανότητα να παραθέτει τα γεγονότα σε μια ακολουθία σχεδόν κινηματογραφική. Ο αναγνώστης παρακολουθεί σε πρώτο πλάνο τον Ουγό, αλλά σε δεύτερο πλάνο διαρκώς εμφανίζονται οι δευτερεύοντες χαρακτήρες ή τα περιβάλλοντα που εκείνος βρίσκεται και δρα. Αν και η ροή δεν είναι ασθματική, ο αναγνώστης δεν χάνει το ενδιαφέρον του κατά την διάρκεια του βιβλίου. Διαρκώς, παλεύει να ακολουθήσει την πορεία μιας ζωής και γεγονότων, χωρίς αυτός ο αγώνας να αποβαίνει κουραστικός ή δυσβάσταχτος, αφού η αφήγηση είναι πάντοτε γλαφυρή. Σίγουρα, την αίσθηση αυτή ενισχύει η εξαιρετική μετάφραση της Αγαθής Δημητρούκα. Δεν μας έκανε εντύπωση που ετοιμάζεται ήδη η μεταφορά του στην μεγάλη οθόνη σε παραγωγή του Netflix.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Σε πρώτη όψη, αδιαμφισβήτητα ο όγκος του βιβλίου τρομάζει τον αναγνώστη. 888 σελίδες σε μέγεθος χαρτιού ελάχιστα μεγαλύτερο από το συνηθισμένο και αρκετά πυκνογραμμένο. Οι φόβοι αυτοί, είναι μονάχα πρόσκαιροι, καθώς μόλις βυθιστεί ο αναγνώστης στην ιστορία που είναι τυπωμένη σε αυτό, ξεχνά όλα τα υπόλοιπα. Την ευαναγνωσία του βιβλίου ενισχύει η προσεκτικά επιλεγμένη γραμματοσειρά, η εξαιρετική ποιότητα χαρτιού και βιβλιοδεσίας, οπότε μην φοβάστε να το ταλαιπωρήσετε! Αισθητικά άψογη η εκλογή του εξωφύλλου και η γενικότερη επιμέλειά του. Ένα βιβλίο εξίσου όμορφο από μέσα και από έξω!
Αντί επιλόγου
Ένα ιστορικό μυθιστόρημα βαθύ, ανθρώπινο που με έναρξη το προσωπικό βίωμα, επεκτείνεται σε μια ολόκληρη κοινωνία και σε μια εποχή, μακρινή μεν χρονικά, κοντινή δε, όπως αποδεικνύεται, από πολλές απόψεις (ιδεολογικά, κοινωνικά, πολιτικά). Μια υπέροχη ευκαιρία να γνωρίσετε ταυτόχρονα την ιστορία μιας χώρας, μιας πόλης, μιας ταραχώδους περιόδου και να διαβάσετε την πορεία της ζωής ενός ανθρώπου που κυοφορεί πανανθρώπινα ιδανικά και αξιοθαύμαστα στοιχεία του χαρακτήρα. Σας το συστήνουμε ανεπιφύλακτα!
