Το Ιρανικό σινεμά με πρόσωπα-σύμβολα τους Ασγκάρ Φαραντί, Αμπάς Κιαροστάμι, και Τζαφάρ Παναχί παραμένει για τρεις δεκαετίες γεμάτο ζωντάνια και ιδέες που διανθίζουν την εθνική κινηματογραφία της χώρας. Ο Βαχίντ Τζαλιλβάντ πατά σε αυτήν την παράδοσή, επιχειρώντας να ακτινογραφήσει την υποδόρια πραγματικότητα μιας χώρας με αναχρονιστικά ιδανικά, ισχυρές αντιθέσεις και διαχρονικά διλήμματα. Το εξαιρετικό σκηνοθετικό ντεμπούτο του Ιρανού κινηματογραφιστή (που το ελληνικό κοινό γνώρισε με το φιλμ «Περίπτωση συνείδησης») έγινε το 2015 με την ταινία «Μια Τετάρτη του Μαΐου» (“Chaharshanbeh, 19 Ordibehesht”) και κέρδισε το βραβείο της FIPRESCI στο φεστιβάλ της Βενετίας στο τμήμα Ορίζοντες. Μετά από 6 ολόκληρα χρόνια έρχεται και στην χώρα μας σε κανονική διανομή, από την Πέμπτη 23 Σεπτεμβρίου.
Βρισκόμαστε στο Ιράν, στην Τεχεράνη, την Τετάρτη 9 Μαΐου. Ο Τζαλάλ, ένας μεσήλικας, κομψός, θλιμμένος άντρας, αν κι όχι πάμπλουτος, βάζει μια πρωτοφανή αγγελία στην εφημερίδα: θα δωρίσει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό σε όποιον ή όποια από τους αιτούντες θεωρήσει ότι το έχει μεγαλύτερη ανάγκη. Πολυάριθμοι άντρες αλλά κυρίως γυναίκες θα περάσουν την πόρτα του γραφείου και ο Τζαλάλ θα ακούσει τις δραματικές ιστορίες τους, έχοντας σαν στόχο να επιλέξει έναν από όσους έχει δει και να του δώσει τα χρήματα. Από τις χιλιάδες αιτήσεις που, φυσικά, προκύπτουν, το «δώρο» τελικά διεκδικούν δυο άγνωστες μεταξύ τους γυναίκες. Η Λεϊλά, μητέρα ενός μικρού κοριτσιού, που χρειάζεται τα χρήματα για να χειρουργηθεί ο ανάπηρος σύζυγός της και να επανέλθει η ζωή τους στο κανονικό. Και η Σεταρέχ, που θέλει να πληρώσει το «φόρο αίματος» στην οικογένειά της και να βγάλει από τη φυλακή τον άντρα της και πατέρα του αγέννητου παιδιού της. Ο Τζαλάλ θα χρειαστεί να διαλέξει μία από τις δύο, ενώ ταυτόχρονα, θα βρεθεί αντιμέτωπος με τις δικές του ενοχές απέναντι στη ζωή.
Σ’ ένα σκοτεινό, νυχτερινό σύμπαν διαλόγων και κατεστραμμένων ονείρων, με συχνά κοντινά στα πρόσωπα για να διαγράφονται βλέμματα, αυλάκια από δάκρυα στα μάγουλα, μικρές κινήσεις μεταμέλειας ή αντίδρασης, ο Τζαλιλβάντ σκηνοθετεί ένα καθαρόαιμο μελόδραμα, τοποθετώντας τη γυναίκα στο επίκεντρο της κοινωνικής κριτικής του. Μία ιστορία ιδωμένη με ανδρικό βλέμμα, όπου οι γυναίκες είναι τα αντιστεκόμενα θύματα κι ο άνδρας ο ευεργέτης σε μια κυνική πορεία αποφάσεων για το ποιος είναι ο πιο δυστυχής σε μια πατριαρχική κοινωνία εκφοβισμού και βαρβαρότητας. Όμως, ο Ιρανός σκηνοθέτης καταφέρνει να αντιστρέψει τους όρους καθώς ξετυλίγει ένα συναρπαστικό και αποκαλυπτικό χρονικό όπου οι καταπιεσμένες στις ισλαμικές κοινωνίες ηρωίδες θα κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να απελευθερωθούν με μόνο όπλο τους την δύναμη της θέλησης τους.
Ενώ όμως στην «Περίπτωση συνείδησης» εξετάζει το ζήτημα των ευθυνών, στο Μια Τετάρτη του Μαΐου επιχειρεί κάτι καθολικότερο. Μέσα από την ιστορία αυτού του άντρα που ακούει τις προσωπικές ιστορίες, προσπαθεί και εν μέρει καταφέρνει να αναδείξει όλη την ιρανική κοινωνία. Μέσα σε μία ιστορία που ρέει με ακατέργαστη ισχύ και αναδίνει ένα δυναμισμό μεγάλης έντασης, ανθρώπινες ιστορίες συναντιούνται σε μία σύγχρονη κοινωνία καταπίεσης, σε ένα λεπτοδουλεμένο, ειλικρινές όσο κι άνισο δράμα που ακολουθεί την παράδοση του Ασγκάρ Φαραντί.
Η ταινία διασταυρώνει τις τρεις ιστορίες της Λεϊλά, της Σεταρέχ, και του Τζαλάλ για να δημιουργήσει έναν δραματικό κύκλο με κέντρο του το ένστικτο της επιβίωσης. Ο σεναριακά συγκροτημένος Τζαλιλβάντ περιγράφει γλαφυρά τη σύγκρουση αυτής της παρόρμησης με τους αυστηρούς κανόνες μιας κοινωνίας αιχμαλωτισμένης από την κομφορμιστική παράδοση και τον θρησκευτικό ανορθολογισμό. Η πένα του γεννά ζωντανά ηθικά αδιέξοδα και η κάμερά του αποτυπώνει ανάγλυφα τον Γολγοθά της εργατικής τάξης, την απουσία της δικαιοσύνης, την αδιαλλαξία της φαλλοκρατικής εξουσίας, και την ανελευθερία και την μειονεκτική θέση της γυναίκας. Όχι το ίδιο αποτελεσματικά και στα τρία ψυχογραφήματά του, και με κάποιες σεναριακές μελοδραματικές ευκολίες, αλλά με μια στιβαρή ιδέα για το καλό και το κακό, την πρόθεση και το αποτέλεσμα, την αναγκαιότητα και την τύχη στην αόρατη καθημερινότητά μας.
Πηγές:
https://www.athinorama.gr/cinema/article/mia_tetarti_tou_ma%CE%90ou_-2551639.html
https://flix.gr/cinema/wednesday-may-9-review.html
https://www.moveitmag.gr/tainies/mia-tetarti-toy-maioy/65183
https://www.monopoli.gr/2021/09/23/showtimes/cinema/513396/mia-tetarti-tou-maiou/
https://www.athensvoice.gr/culture/cinema/729380-kritiki-tainias-mia-tetarti-toy-maioy
