Με αφορμή την επέτειο από τη φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου, σας παρουσιάζουμε 10 έργα τέχνης που εμπνεύστηκαν από τα γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου 1973.
17 Νοέμβρη 1973
Τρεις μέρες μετά από την εξέγερση, στις 20 Νοεμβρίου 1973, ο χαράκτης Α. Τάσσος (1914-1985) αρχίζει να χαράζει σε ξύλο την πολυπρόσωπη σύνθεσή του «17 Νοέμβρη 1973», εμπνευσμένη από τη ρυθμική ισοκεφαλία της βυζαντινής ζωγραφικής. H μνημειακών διαστάσεων ξυλογραφία, μήκους 5,28 μ., είναι εμπνευσμένη στο κεντρικό μοτίβο της με νέα κοπέλα νεκρή. Πρόκειται για φοιτήτρια των οικονομικών επιστημών, η οποία είχε πέσει στα είκοσι ένα χρόνια της το 1972, χτυπημένη στο κεφάλι της από την αστυνομία, στο Πανεπιστήμιο του Αγίου Δομινίκου και την μεταφέρουν στα χέρια τους, θρηνώντας τη, συμφοιτητές της.
“Μνήμη Ι-Πολυτεχνείο” & “Μνήμη ΙΙ-Κατάθεση Στεφάνου”
Το 1974, πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου, η χαράκτρια Βάσω Κατράκη (1909-1988) λάξευσε με τα εργαλεία του γλύπτη, όπως το είχε καθιερώσει, έργο που τυπώθηκε δίχρωμη αφίσα με τους εξής στίχους του Γιάννη Ρίτσου (1909-1990) από τη συλλογή του «Αγρύπνια» (1941-53): «Τραβήξανε ψηλά, πολύ ψηλά. / Δύσκολο πια να χαμηλώσουνε». Ανθρώπινη μορφή έχει σηκώσει ηρωικά τα χέρια της μπροστά από τον ήλιο. Η Βάσω ίσως έχει παρακινηθεί και από το ποίημα «Εδώ Πολυτεχνείο» του φίλου της Βασίλη Ρώτα (1889-1977).
Η σύνθεση επαναλήφθηκε χωρίς τους στίχους στο γραμματόσημο που κυκλοφορήθηκε από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία το 1983, δέκατη επέτειο του Πολυτεχνείου. Το 1986 η Βάσω σκάλισε στον ψαμμίτη λίθο τη «Μνήμη Ι – Πολυτεχνείο», με πρότυπο το μνημείο για την τρίτη Διεθνή του Vladimir Tatlin (1885-1953) από το 1919, συμβολίζοντας τα βασανιστήρια, και τη «Μνήμη ΙΙ – Κατάθεση Στεφάνου», με τη γυναίκα που της προσομοιάζει σε τιμητική κατάθεση δάφνινου στεφανιού.
“Η Πρώτη Επέτειος” & “Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία”
Το 1975 ο ζωγράφος Κώστας Μαλάμος (1913-2007), κάτοικος Εξαρχείων, ζωγράφισε λιτό αλλά εύγλωττο έργο του, με λουλούδι στην πύλη του Πολυτεχνείου.
Το 1976 θα επανέλθει με μία ακόμα ζωγραφική σύνθεσή του που απεικονίζει τα ερείπια την επαύριο της εξέγερσης, με αρχαιοελληνικό άγαλμα που φέρει στο αριστερό χέρι του το περιστέρι-σύμβολο της ειρήνης, με το σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» και με τη σημαία, έργο στο Μουσείο Βορρέ, στην Παιανία.
“Εδώ Πολυτεχνείο”
Ένα χρόνο μετά από την εξέγερση, το 1974, ο ζωγράφος Γιώργος Βακιρτζής (1923-1988), γνωστός και από τις γιγαντοαφίσες του κινηματογράφου, σχεδίασε δύο συνθέσεις που έγιναν έγχρωμες λιθογραφημένες αφίσες για το Πολυτεχνείο, αξιοποιώντας τη σημαία στη μία και την πύλη στην άλλη.
“Προς τιμήν των θυμάτων”
Τέσσερα χρόνια μετά από την εξέγερση, το 1977, ο γλύπτης Μέμος Μακρής (1913-1993) «Προς τιμήν των θυμάτων». Ο Μακρής, από το 1950 πολιτικός πρόσφυγας στην Ουγγαρία, επέστρεψε στην Ελλάδα το 1974 και απέκτησε το 1975 την ελληνική ιθαγένεια. Το έργο του, που θεωρείται ότι έχει αφετηρία του το κεφάλι του ιστορικού Νίκου Γ. Σβορώνου (1911-1989), εκτέθηκε το 1978 στην Εθνική Πινακοθήκη Ουγγαρίας, στη Βουδαπέστη, στήθηκε το 1979 στο προαύλιο του Πολυτεχνείου και έκτοτε σηματοδοτεί, ως είδος τοποσήμου, τις επετειακές εκδηλώσεις του Πολυτεχνείο.
“Η παρουσία του ήρωα” & “Απομάκρυνση”
Ο Μάριος Βατζιάς (1926-2008) αποδίδει σε δύο ζωγραφικά έργα του το 1976 σαν γυμνό μάρτυρα τον ήρωα που παρίσταται στην εξέγερση
“Πολυτεχνείο”
Η Νίκη Καραγάτση (1914-1986), σύζυγος του λογοτέχνη Μ. Καραγάτση, σε ζωγραφικό έργο της απομνημονεύει την ίδια την εξέγερση του 1973.
ΠΗΓΗ
