Αντί προλόγου
Το ιστορικό μυθιστόρημα: “Σέρρα: Η ψυχή του Πόντου” του Γιάννη Καλπούζου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός έχει αποτελέσει από την έκδοσή του πριν από πέντε χρόνια ένα αγαπημένο έργο όσων έχουν αδυναμία στο λογοτεχνικό αυτό είδος, αλλά και πολλών αναγνωστών που ενδιαφέρονται για τον Ποντιακό ελληνισμό. Καλύπτοντας μια πολύ μεγάλη ιστορική περίοδο διατρέχει τη ζωή μιας οικογένειας και όλων όσων τους πλαισιώνουν για περίπου μισό αιώνα. Το αξιοσημείωτο είναι ότι αυτό το ογκώδες έργο μετατράπηκε σε έναν θεατρικό μονόλογο με πρωταγωνίστρια την Χρύσα Παπά και σε σκηνοθεσία του Σωτήρη Χατζάκη στο θέατρο Πόλη. Το είδαμε, ταξιδέψαμε για άλλη μια φορά, στα ζοφερά χρόνια και μείναμε με μια φλόγα ελπίδας και έρωτα που διαπερνά όλες τις δυσκολίες, επιβιώνει και ακτινοβολεί.
Λίγα λόγια για την υπόθεση
Η αφήγηση ξεκινά από το 1915 και τους διωγμούς των Αρμενίων. Εκεί γνωρίζουμε και τον Γαληνό Φιλονίδη, Έλληνα δάσκαλου που ζει στην Τραπεζούντα του Πόντου. Σε αυτόν εμπιστεύεται η μητέρα της την προστασία της Ταλίν, μιας νεαρής Αρμένισσας για να γλιτώσει από τον διωγμό. Εκείνος είναι ήδη αρραβωνιασμένος με την Φιλάνθη, Ελληνίδα από την Ορντού. Οι πρώτοι διωγμοί από τους Νεότουρκους έχουν συνθέσει ένα κλίμα φόβου στην πόλη. Αυτό θα ανατραπεί όταν θα περάσει στην κυριαρχία των Ρώσων. Αλλά και η κατάσταση αυτή ευημερίας δεν θα διαρκέσουν για πολύ, αφού μετά την καταστροφή στην Μικρά Ασία, θα επιστρέψουν αυτή τη φορά οι Κεμαλιστές για να ολοκληρώσουν τις εθνικιστικές βλέψεις.
Η οικογένεια του Φιλονίδη, ο οποίος βρίσκεται διχασμένος ανάμεσα σε δυο γυναίκες, διαρκώς σε διλήμματα ηθικά, θα διωχθεί και αυτή, θα χωριστεί, θα περάσει κακουχίες και πολλές δυστυχίες για να καταλήξει στο Σουχούμ και από εκεί στην Απχαζία του Καζακστάν για να υποστεί και εκεί πολλά ακόμα βάσανα. Τα παιδιά του Γαληνού και της Φιλάνθης, ο Όμηρος και η Λεμονιά θα περάσουν και εκείνοι τις ζωές τους μοιρασμένες σε χώρες, πατρίδες, τόπους και ανθρώπους. Άραγε θα κατορθώσουν ποτέ να βρουν την γαλήνη, αν όχι την ευτυχία; Αυτό είναι ένα ερώτημα που θα κληθεί στο τέλος να απαντήσει ο ίδιος ο θεατής. Μαζί με αυτή θα αναρωτηθεί ποιος από όλους αυτούς υπήρξε πράγματι άνθρωπος, αν η ταυτότητα, η εθνοτική καταγωγή, η θρησκευτική συνείδηση, η κοσμοθεωρία έπαιξε στην ουσία κάποιον ρόλο στην έκβαση των γεγονότων.
Λίγα λόγια για την παράσταση
Η Χρύσα Παπά, υποδυόμενη την Λεμονιά ξετυλίγει μπροστά μας αυτή την εκτενέστατη ιστορία, εναλλάσσοντας παράλληλα τα πρόσωπα με απαραγνώριστη μαεστρία. Σηκώνει στους ώμους της την φλόγα της Ταλίν, την αγωνιστικότητα της Φιλάνθης, την φρικαλεότητα των Τούρκων διωκτών, την αμφιταλάντευση του Γαληνού, την σοφία του παντογνώστη αφηγητή. Η ροή της παράστασης συνεχόμενη, αφού δεν μεσολαβεί κανένα διάλειμμα. Με μια λιτότατη σκηνογραφία και ενδυματολογία της Έρσης Δρίνη, τα φώτα πέφτουν πάνω στην αφηγήτρια που καταφέρνει με τις εκφράσεις, τον τόνο της φωνής και τις κινήσεις να αποδώσει την ατμόσφαιρα και τα συναισθήματα των ηρωών του έργου. Την πλαισιώνει η μουσική του Ματθαίου Τσαχουρίδη που αποδίδει επαρκώς την δραματικότητα ορισμένων σκηνών ή την θέρμη άλλων.
Η θεατρική διασκευή του βιβλίου από τον ίδιο τον Γιάννη Καλπούζο ήταν εξαιρετική. Αν και πρόκειται για πεζογράφημα, ο λόγος είχε μια ποιητικότητα, στην οποία εξάλλου μας έχει συνηθίσει. Ακόμα και αν μέσω της παράστασης πληροφορείται κανείς την πλοκή και έκβαση του βιβλίου, δεν σβήνει την επιθυμία να κατατρέξει σε αυτό για να θαυμάσει την μεστότητα του πεζού λόγου και τις πλούσιες εκείνες περιγραφές που αναπόδραστα λείπουν από ένα θεατρικό κείμενο. Ίσως αυτή η λιτότητα που είχε σαν κυρίαρχη σύλληψη και γύρω από την οποία στήθηκε η παράσταση να μην ταίριαζε στο βιβλίο, όπως εμείς το είχαμε φανταστεί. Αυτή είναι, όμως, η μαγεία του θεάτρου στο κάτω κάτω που σε κάνει να αναθεωρείς και να βλέπεις το διαφορετικό με μάτια ανοικτά και ψυχή πρόθυμη.
Αντί επιλόγου
Ένας θεατρικός μονόλογος με στοιχεία ιστορικά και μια πρωτότυπη λιτότητα που μετριάζεται από το υποκριτικό ταλέντο της Χρύσας Παπά που επωμίζεται όλους τους χαρακτήρες. Ένα κείμενο ισάξιο του βιβλίου στο οποίο στηρίζεται. Μια διαφορετική θεατρική πρόταση για όσους αγαπούν την ιστορία και αναγνωρίζουν πως παράγοντας αυτής, κινητήριος μοχλός της είναι ο άνθρωπος.
