Στα θερινά τα σινεμά υμνούμε την τέχνη που μας βοηθάει να αποδράσουμε από την καθημερινότητα και να πάμε μακριά εκεί που ζουν οι φόβοι και τα όνειρά μας. Μπαίνεις σε μία διαφορετική αίθουσα κινηματογράφου, που, τώρα το καλοκαίρι, είναι κήπος και μυρίζει γιασεμί, από πάνω σου τα αστέρια και το φεγγάρι κάποιες βραδιές και μπροστά σου η μεγάλη οθόνη.
Μέσα από δέσμες φωτός προβάλλονται εικόνες, ακούς μουσική και ζεις την ιστορία. Ήρθες για το ταξίδι, για να βιώσεις κάτι διαφορετικό, για να ξεχάσεις αυτά που συμβαίνουν μέσα σου και γύρω σου καθημερινά. Μια μοναδικοί εμπειρία που μοιράζεσαι ταυτόχρονα με άλλου και νιώθεις μια ψυχική ανάταση.
H Ιστορία του θερινού σινεμά
Τα θερινά σινεμά άρρηκτα συνδεδεμένα με το καλοκαίρι και την Ελλάδα, δεν θα μπορούσαν να μην διαθέτουν προσωπικότητα,στιλ και φανατικό κοινό. Τα περιβάλει μια αγκαλιά νοσταλγικής διάθεσης, μια ιστορία γραμμένη με εικόνες Ελλάδας,γκαζόζες, λιόσπορους, πατατάκια αλλά και τα “ξενόφερτα” ποπ κορν.
Το 1896 το θερινό σινεμά κάνει την εμφάνιση του στη χώρα μας μαζί με τον υπόλοιπο ευρωπαϊκό κόσμο. Το 1900 αρχίζουν οι πρώτες συστηματικές προβολές στα καφενεία της πλατείας Συντάγματος. Όλα άρχισαν από πλανόδιους που έστηναν ένα μεγάλο πανί κι έκαναν υπαίθριες προβολές σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Αυτό που αρχικά θεωρούνταν καινοτομία γρήγορα έγινε συνήθεια. Το κοινό συνεπαρμένο παρακολουθούσε τις ασπρόμαυρες κινούμενες εικόνες που εκτυλίσσονταν κάτω από τον έναστρο ουρανό. Και κάπως έτσι καθιερώνεται το θερινό σινεμά στην Ελλάδα.
Βέβαια, ο πρώτος θερινός κινηματογράφος σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες άνοιξε τις πόρτες του στην Αυστραλία και συγκεκριμένα στο Μπρουμ το 1916 με το όνομα “Sun Pictures”. Η Αυστραλία είναι μόνο μια από τις χώρες που έχουν μεγάλη παράδοση στα θερινά. Μια άλλη είναι η Ταϋλάνδη, όπου παραδοσιακά στο παρελθόν οργανώνονταν θερινές προβολές πάνω σε πανιά που δένονταν ανάμεσα σε δύο δέντρα, ενώ ιστορία στο θερινό σινεμά έχουν και χώρες όπως το Ιράκ, όπου θεατές συγκεντρώνονταν και περίμεναν υπομονετικά την δύση του ήλιου για να αρχίσει η προβολή.
Η συνήθεια βεβαίως πέρασε και στην Αμερική, μόνο που εκεί απέκτησε ρόδες και μηχανή. Η κινηματογραφική αυτή τάση ταξίδεψε μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες με την μορφή του drive-in (το γνωρίσαμε μέσα από τις χολιγουντιανές ταινίες 60’s, 70’s,80’s), μια μορφή υπαίθριου σινεμά στο οποίο οι θεατές παρακολουθούν την ταινία τους μέσα από το αυτοκίνητο τους.
Οι πρώτοι θερινοί κινηματογράφοι στην Ελλάδα ανοίγουν τη δεκαετία του 1910. Μια αυλή ή μια ταράτσα με λίγο χαλίκι, μερικές πλαστικές καρέκλες κι ένα κομμάτι πανί είναι αρκετά για να δημιουργηθούν οι πρώτοι ανοιχτοί χώροι προβολής, που συνδυάζουν το σινεμά με τη νυχτερινή διασκέδαση.
Το 1904 στο Σύνταγμα προβάλλεται η ταινία του Ζωρζ Μελιές, “Ταξίδι στην Σελήνη” και ανοίγει ο κινηματογράφος του Ζαππείου και το 1905 προστίθεται η “Δεξαμενή”. Ερχόμενο το 1907 φέρνει μαζί του τη “νέα μόδα”, όπως χαρακτηριστικά έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής και περίπου 30 θερινούς κινηματογράφους. Συχνά παίζεται και Καραγκιόζης πριν τις προβολές, ενώ σε περιόδους πολέμου τα επίκαιρα προβάλλουν στρατιωτικά θέματα.Το 1939 λειτουργούν στην Ελλάδα 280 κινηματογράφοι.
Αρχικά οι θεατές δεν πλήρωναν εισιτήριο, αντ’ αυτού όμως έπρεπε να αγοράσουν κάτι από το αναψυκτήριο που στηνόταν παράλληλα. Το εισιτήριο καθιερώνεται δύο δεκαετίες μετά, όταν οι θερινοί έχουν πια εξαπλωθεί για να φτάσουν μεταπολεμικά σε μια αλματώδη ανάπτυξη.
Τη δεκαετία των 60’s ο θερινός ζει την χρυσή εποχή του με αποτέλεσμα το 1970 στην Αθήνα να υπάρχουν 542 θερινά σινεμά. Ακόμη και την περίοδο της κατοχής, η φωτεινή δέσμη της μηχανής προβολής δεν αποτελεί εμπόδιο και οι προβολές ξεκινούν ακόμα και εν μέσω αεροπορικών επιδρομών. Το θερινό σινεμά αποτελούσε μία από τις ελάχιστες εξόδους του κόσμου τότε, ένα οικόπεδο που εύκολα στηνόταν η μάντρα, μια χτιστή οθόνη, η μηχανή προβολής λίγες καρέκλες και οι άνθρωποι ξέχναγαν όσα τους βάραιναν, αγκαλιασμένοι κάτω από τον έναστρο ουρανό παρακολουθώντας αγαπημένες ελληνικές ταινίες.
Το θερινό σινεμά μπαίνει σε κάθε γειτονιά και γίνεται τραγούδι. Το 1978, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης κυκλοφορεί το τραγούδι ύμνο των θερινών:
«Είναι κάτι νύχτες με φεγγάρι
μες τα θερινά τα σινεμά
νύχτες που περνούν
που δε θα ξαναρθούν
μ’ αγιόκλημα και γιασεμιά…»
Η νοσταλγία στους στίχους φανερή. Η μεγάλη ακμή των θερινών φτάνει στη λήξη τους, με την εμφάνιση νέων μορφών διασκέδασης τις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Η μεγάλη κρίση πλήττει τα θερινά με την άνοδο της τηλεόρασης (και την εμφάνιση της ιδιωτικής) και της βιντεοκασέτας. Οσο γρήγορα άνοιγαν θερινοί κινηματογράφοι, εξίσου γρήγορα άρχισαν να κλείνουν σε βαθμό να κινδυνέψουν ακόμα και με εξαφάνιση. Η τύχη τους επίσης είναι εν πολλοίς κοινή: Πολλά έγιναν σούπερ μάρκετ, άλλα πάρκινγκ, θέατρα, όπως το «Αμόρε» ή η «Αττική» (θέατρο Χώρα), σχολεία, και βέβαια πολυκατοικίες.
Σύμφωνα με στοιχεία της Πανελλήνιας Ένωσης Αιθουσαρχών Κινηματογραφιστών (ΠΕΑΚ), οι ενεργοί θερινοί πανελλαδικά το 2014 ήταν 159 (οι χειμερινοί ανέρχονται σε 106), οι 94 εκ των οποίων στην Αθήνα, 8 στη Θεσσαλονίκη και 57 στην επαρχία, σε αντίθεση με το 1990 που οι θερινοί συνολικά ανέρχονταν σε 594. Για να τους γλυτώσουν από την τεράστια ανοικοδόμηση, το 1997 εκδόθηκαν υπουργικές αποφάσεις που χαρακτηρίζουν συνολικά 47 θερινούς κινηματογράφους ως διατηρητέους. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και να μην λειτουργεί πια ως σινεμά, ο χώρος δεν μπορεί να απαλλοτριωθεί ή να προοριστεί για άλλη χρήση. Χαρακτηριστικό είναι το σκεπτικό απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας ότι «ο χώρος των θερινών κινηματογράφων αποτελεί χαρακτηριστικό τόπο πολιτιστικής επικοινωνίας που ήδη φθίνει ή κοντεύει να εκλείψει».
Το Υπουργείο Πολιτισμού είχε δημιουργήσει το δίκτυο δημοτικών κινηματογράφων, που το 2001 αριθμούσε περί τους 60. Βάσει συμβάσεων, το υπουργείο τους επιχορηγούσε με 30.000 ευρώ και ο δήμος με άλλα τόσα. Βέβαια, πό το 2003 περίπου οι επιχορηγήσεις του Υπουργείου σταμάτησαν, ωστόσο δημοτικοί θερινοί υπάρχουν ακόμη σε πόλεις όμως τα Τρίκαλα, τα Χανιά, την Πυλαία, στην Αττική, κλπ, επιχορηγούμενοι από τους δήμους μέσω ΕΣΠΑ.
Γιατί είναι σημαντικό το θερινό σινεμά;
Το παλαιότερο θερινό σινεμά των Αθηνών είναι αυτό της Αίγλης στο Ζάππειο, ενώ ανάμεσα στα γνωστότερα θερινά σινεμά της πρωτεύουσας είναι το «Βοξ» στα Εξάρχεια και το «Θησείο», το οποίο αναδείχθηκε στο παρελθόν από το CNN ως το ομορφότερο θερινό σινεμά της Ευρώπης εξαιτίας της μαγευτικής του θέας στην Ακρόπολη. Επίσης το 2014 ανάμεσα στα 10 καλύτερα της Ευρώπης συγκαταλέγονται το Cine Paris στην Πλάκα και το Cine Καμάρι στη Σαντορίνη. Τα ηνία των καλύτερων θερινών σινεμά επίσης διεκδικούν και η Ριβιέρα στα Εξάρχεια και ο Ζέφυρος στα Πετράλωνα.
Ο κινηματογράφος πέρασε μεγάλη κρίση εξαιτίας της πανδημίας τα τελευταία δύο χρόνια αλλά τώρα ο κόσμος ξαναγυρίζει στα θερινά σινεμά για να ξεσκάσει. Δυστυχώς, όμως, είναι ένας θεσμός που ακόμα κινδυνεύει να εξαλειφθεί και πρέπει να κάνουμε όλοι προσπάθεια να κρατηθεί ζωντανή αυτή η συνήθεια του καλοκαιριού, που ξεκουράζει χαρίζοντας όμορφες στιγμές και αναμνήσεις στον κόσμο. Ας πηγαίνουμε λοιπόν μες τα θερινά τα σινεμά μ´αγιόκλημα και γιασεμιά, που προσφέρουν ερεθίσματα και μοναδικά συναισθήματα. Και μας επιτρέπει να ζούμε ξανά και ξανά τις εικόνες και την μαγεία του κινηματογράφου πριν μας απορροφήσει και πάλι η μεγάλη πόλη.
«Το θερινό σινεμά είναι μια λαική λειτουργία που συνδυάζει την έβδομη τέχνη με την συνάθροιση ανθρώπων σε ανοιχτό χώρο. Υπερβαίνει την συνηθισμένη προβολή μιας ταινίας και ικανοποιεί την ανθρώπινη ανάγκη της πνευματικής διάστασης ενός θεάματος, με την απόδραση έστω και για δύο ώρες από τον κλειστό και τυποποιημένο τόπο και τρόπο ζωής που κινείται ο κάτοικος της πόλης. Ειναι μια απελευθερωτική εμπειρία.»
Πηγές:
https://www.bodyinbalance.gr/blog/mes-ta-therina-ta-sinema
sugarfreepress.gr/θερινά-σινεμά-νοσταλγική-αισθητική-κ/
https://www.forwoman.gr/index.php/psyxagogia/kin-fos/21398-i-istoria-ton-therinon-sinema
https://www.culturenow.gr/ta-therina-sinema-einai-pnoi-zois-mesa-stin-poli/
