Αντί Προλόγου
Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μας το βιβλίο Μετάξι του ιταλού συγγραφέα Αλεσσάντρο Μπάρικκο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη σε απόδοση της Λένας Ταχματζίδου. Αν και πρόκειται για έναν τίτλο που έχει μεταφραστεί και κυκλοφορήσει στην ελληνική εδώ και πολλά χρόνια, η προ δύο ετών έκδοσή του έτυχε να μας συνοδεύσει το φετινό καλοκαίρι, να μας συναρπάσει και να μας μεταφέρει απαλά μέχρι την μακρινή Ιαπωνία. Αξίζει να χαθούμε ανάμεσα στις ολιγάριθμες σελίδες αυτού του ιδιότυπου βιβλίου ενός δυτικού που μιλά για την ανατολή και να εξερευνήσουμε τους λόγους που μας σαγήνευσε.
Λίγα λόγια για την πλοκή
Όλη η ιστορία περιελίσσεται γύρω από το μικρόκοσμο του Ερβέ Ζονκούρ, ενός Γάλλου που ζει στο Λαβιλλεντιέ του 19ου αιώνα. Η ζωή του μονότονη και προκαθορισμένη θα ταραχθεί δύο φορές από το ίδιο πρόσωπο, τον Μπαλνταμπιού που αφενός θα τον καταστήσει κάτοχο μεταξουργείων και αφετέρου θα τον στείλει στην Ιαπωνία για την αγορά αυγών μεταξοσκώλυκα όταν μια επιδημία θα πλήξει αυτά που προμηθεύονταν από τη Μέση Ανατολή. Από εκεί ξεκινά η ουσία της ιστορίας που έγκειται στην ουσία του ταξιδιού, αλλά και του ίδιου του νόστου, τον οποίο αντιπροσωπεύει η ήρεμη δύναμη του έργου, η γυναίκα του Έλεν.
Ο Ερβέ θα ταξιδέψει στην Ιαπωνία, μια χώρα μέχρι τότε κλειστή στον έξω κόσμο όσο του επιτρέψουν οι συνθήκες. Εκεί θα γνωρίσει το κομμάτι ενός άλλου κόσμου που θα του επιτρέψουν να δει και να βιώσει, τον Χάρα Κέι και το χωριό του, τη γλώσσα και τις συνήθειες ενός λαού εξωτικού στα μάτια ενός Ευρωπαίου. Εκεί θα συναντήσει και την ερωμένη του χωρίς ανατολίτικα χαρακτηριστικά, αλλά με πρόσωπο παιδούλας όπως την περιγράφει που θα του μαγνητίσει ένα ενδιάφερον που μέχρι τότε να μην είχε καν ανακαλύψει.
Οι ιστορικές συγκυρίες θα ανατρέψει τα επιχειρηματικά σχέδια αυτού και των συγχωριανών του, ίσως και τις προσωπικές επιδιώξεις, θα δώσει ζωή σε ένα σχήμα κύκλου, θα τον περιχαρτακώσει στο γνωστό του κόσμου που ίσως όμως να μην γνώριζε τελικά ποτέ ολοκληρωτικά.
Λίγα λόγια για τη γραφή
Το βιβλίο ακροβατεί μεταξύ πρόζας, διηγήματος, νουβέλας χωρίς να ενσωματώνεται απολύτως σε κανένα είδος και σε αυτό έγκειται η μαγεία του. Με επαναλαμβανόμενα σημεία να μας μαρτυρούν τη μονοτονία και τη συνήθεια που εναλλάσσονται με τον πιο έντονο ξαφνιασμό του απροσδόκητου και το ερωτικό στοιχείο να υποφώσκει ενίοτε διαφοροποιείται από κάθε άλλο κείμενο του είδους του. Η γραφή είναι ανάλαφρη και μεταξένια, χωρίς σχεδόν καθόλου ύφασμα, όπως άλλωστε και οι χαρακτήρες του έργου του. Διαβάζοντας κανείς δεν μεταφέρεται απόλυτα σε μια άλλη εποχή, αλλά σε ένα άλλο αισθαντικό περιβάλλον, σχεδόν υπερβατικό. Εκπλήσσει το γεγονός ότι ένας Δυτικός πετυχαίνει να γράψει όπως ένας Ανατολίτης, να μεταδώσει το πνεύμα του κενού και του σχεδόν τίποτα που εμπεριέχει μέσα του τα πάντα.
Λίγα λόγια για το μήνυμα
Κάθε βιβλίο αναφανδόν αφήνει στον αναγνώστη του ένα ξεχωριστό συναίσθημα. Αυτό μας άφησε ένα ιδιόμορφο αίσθημα του ικανοποιημένου μέσα από την εξιστόρηση του ανικανοποίητου. Αποτελεί μια εξιστόρηση ενός ταξιδιού ζωής, μιας σύγχρονης Οδύσσειας ανάμεσα στο γνωστό Λαβιλλεντιέ, την Έλεν και το άγνωστο χωριό της Ιαπωνίας και την νεαρή με μη ανατολίτικα χαρακτηριστικά και πρόσωπο παιδούλας. Με ενδιαφέρουσα ιστορικά στοιχεία, ιδίως όσον αφορά τη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου μαρτυρά την αποικιοκρατική οπτική των Ευρωπαίων του 19ου αιώνα, αλλά δε στέκει πεζά σε αυτή, αφού τολμά να διεισδύσει δειλά μεν και τρυφερά στον έρωτα και τις όψεις που παίρνει, το πως γίνεται αντιληπτός στις διάφορες κουλτούρες και αισθητός στον κάθε άνθρωπο. Είναι ένα ερωτικό ταξίδι, ένα βιβλίο ανακάλυψης του εαυτού και του μακρόκοσμου, ένα ιστορικό διήγημα; Στην πραγματικότητα είναι όλα αυτά ταυτόχρονα ή και τίποτα.
Αντί Επιλόγου
Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι η πρώτη μας περιήγηση στον λογοτεχνικό κόσμο του Μπάρικκο, αλλά σίγουρα όχι η τελευταία. Διαβάζεται σα νερό, σα μετάξι, ενώ συνδυάζει το δυτικό τρόπο σκέψης με μια εσάνς ανατολής. Αργήσαμε να το ανακαλύψουμε, όμως θα το προτείνουμε σε οποιοδήποτε επιθυμεί να αφεθεί σε ένα ταξίδι χωρίς ή με πολλαπλούς γυρισμούς, να ερωτευτεί και να γοητευτεί από το άγευστο, το νέο, το απαλοφερμένο.
Μια είναι η φράση που έμεινε στο μυαλό μας: “Είναι ένας παράξενος πόνος […] να πεθαίνεις από νοσταλγία για κάτι που δε θα ζήσεις ποτέ.”
