Αντί Προλόγου
Όσοι αγαπούν τις ταινίες του Ιάπωνα σκηνοθέτη Hirokazu Kore-eda ξέρουν την αδυναμία του απέναντι σε ζητήματα που σχετίζονται με την οικογένεια. Σε προηγούμενα άρθρα έχουν μιλήσει ξανά για τις ταινίες του. Όσο προχωρά η φιλμογραφία του παρατηρούμε ανθρώπινες ιστορίες που εντρυφούν στις σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένεια, την οποία δεν προσεγγίζει με τη στενή του όρου έννοια, αλλά της προσδίδει ένα βαθύτερο και περισσότερο πολύπλοκο νόημα. Στο πιο πρόσφατο έργο του, “Τέρας” που απέσπασε βραβείο καλύτερου σεναρίου στο Φεστιβάλ των Καννών ακολουθεί ένα παράλληλο μονοπάτι, εξερευνώντας τη διαδικασία της ενηλικίωσης, τη φιλία, την επαναστατική προσπάθεια κατάργησης εσωτερικών και εξωτερικών κωλυμάτων και σε βάθος για ακόμα μια φορά τη γονεϊκή σχέση.
Λίγα λόγια για την πλοκή
Το έργο ξεκινά με ένα κτίριο να καίγεται ολοσχερώς, τη στιγμή που μητέρα (Sakura Ando) και γιος (Soya Kurokawa) το παρακολουθούν από την ασφάλεια του μπαλκονιού τους. Ο μικρός γιος, ο Minato θα αρχίσει μετά το περιστατικό αυτό να έχει περίεργη συμπεριφορά. Κόβει τα μαλλιά του, χάνει το ένα του παπούτσι, φέρνει το μπουκάλι νερού του γεμάτο με χώματα, εξαφανίζεται από το σπίτι και κάνει παράξενες σκέψεις. Τα επεισόδια αυτή ανησυχούν τη μητέρα του που αναζητά την αιτία πίσω από την αλλαγή της στάσης του. Ύστερα από αλλεπάλληλες επισκέψεις στο σχολείο και παράπονα του ίδιου του Minato, ο δάσκαλός του, η μητέρα επιδιώκει να συναντήσει τον κ. Hori (Eita Nagayama). Κατηγορεί τον τελευταίο για την αλλαγή της συμπεριφοράς του γιου της. Εκείνη τη στιγμή εισέρχεται στο σκηνικό ο τίτλος της ταινίας, η οποία μετατρέπεται σε ένα ιδιότυπο μυστήριο. Ποιος είναι πραγματικά το τέρας; Ο κ. Hori ή μήπως κάποιος από τους άλλους ήρωες που δεν έχουν μέχρι τώρα φωτιστεί καταλλήλως;
Τότε ξεκινά να εκτυλίσσεται η ιστορία του κ. Hori που αποκαλύπτει μια διαφορετική οπτική των γεγονότων, μέχρι να οδηγηθούμε σταδιακά στην πιο κοντινή στην πραγματικότητα, αν μπορούμε να μιλήσουμε για μια τέτοια, εκδοχή του ίδιου του Minato. Σε αυτές θα γνωρίσουμε τον Yori (Hinata Hiiragi), συμμαθητή του Minato, μια αινιγματική φιγούρα που θα μας κατευθύνει σημαντικά ως προς τη λύση του μυστηρίου. Η εξίσου σκοτεινή διευθύντρια (Akihiro Tsunoda) φαίνεται να παίζει το δικό της ρόλο, χωρίς να βοηθά ουσιαστικά να ξετυλιχθεί ο μύτος του δράματος. Οι λοιποί μαθητές, αλλά και όλα τα δευτερεύοντα πρόσωπα μοιάζουν πιο πολύ να μπερδεύουν παρά να οδηγούν στη διαλεύκανση της υπόθεσης.
Λίγα λόγια για το σενάριο
Ο Yûji Sakamoto δημιουργεί μια ιστορία γεμάτη αγωνία και μυστήριο ορμώμενος από αρχικά μεταξύ τους ασύνδετα και ανεξήγητα γεγονότα. Με μια καφκικού τύπου ροή σταδιακά όλα τα κενά που έχουν μείνει από αρχής συμπληρώνονται, αιτιολογούνται, εξηγούνται. Αυτό είναι το σπουδαίο και πρωτότυπο του σεναρίου. Οι παράλληλες και αντιθετικές ιστορίες που φανερώνουν και ξεχωριστές οπτικές, όπως άλλωστε αυτές που οι άνθρωποι υιοθετούμε απέναντι σε γεγονότα μπερδεύουν το θεατή που πασχίζει εναγωνίως να εντοπίσει ο ίδιος το “Τέρας” του τίτλου. Είναι άραγε το προφανές, ο βίαιος και χειριστικός κ. Hori; Είναι η θιασώτης του “φαίνεσθαι”, του “καθώς πρέπει” και της τάξης διευθύντρια; Είναι ο Minato θύτης ή θύμα ενδοσχολικής βίας; Με ανατριχιαστικό τρόπο αποκαλύπτονται πρόσωπα και περιστατικά που αγνοούμε. Δεν σερβίρονται όλα εξαρχής, αλλά ο θεατής είναι αντμέτωπος μιας σκοτεινής σκηνής η οποία σιγά σιγά, χωρίς δεδομένη σειρά, αλλά κάπως άναρχα φωτίζεται. Είναι εύλογο να έχει απορία, να προβληματίζεται, να νιώθει χαμένος και αποπροσανατολισμένος σε ένα μεγάλο μέρος του έργου.
Λίγα λόγια για τη σκηνοθεσία
Ο διαχωρισμός της ταινίας σε τρία κομμάτια, με την ύπαρξη περισσότερων να πλανάται υπόσχεται μια δόμηση της αλήθειας και ταυτόχρονη αποδόμηση της μονολιθικής οπτικής που η πλειονότητα των ταινιών χαρίζει. Ο Kore-eda δημιουργεί μια αξιοθαύμαστη ατμόσφαιρα με φόντο μια επαρχιακή πόλη της Ιαπωνίας, σχεδόν ονειρική, με ένα τέρας να πλανάται ανάμεσά μας -ή μάλλον, μέσα μας. Ο τίτλος που επέλεξε εξάλλου είναι αμφίσημος, αφού σε ορισμένα σημεία, η ίδια η σκοτεινή σκηνογραφία, τα απόκρυμνα σημεία με πυκνή βλάστηση και εγκαταλελειμμένες εγκαταστάσεις μας κάνει να πιστεύουμε ότι πράγματι υπάρχει αυτό το μεγάλο και τρομακτικό ον που σκεφτόμαστε απευθείας και μόνο με την αναφορά της λέξης “τέρας”. Και όμως, σύντομα καταργεί αυτή την ψευδαίσθηση αφού με την επανεπίσκεψη των γεγονότων, την επανάληψη σκηνών, μια πρακτική που ο Kore-eda αγαπάει, εντείνει το κλίμα ανασφάλειας και την αινιγματικότητα απέναντι στο θεατή. To όλο κλίμα επηρεάζει και η μουσική του αείμνηστου Ryuichi Sakamoto, αφήνοντας το έργο αυτό ως κύκνειο άσμα του. Αυτό ενισχύει και η έξοχη υποκριτική δεινότητα ειδικά των δύο νεώτερων πρωταγωνιστών, του σκυθρωπού Minato και του φωτεινού Yori που λειτουργούν αντιθετικά και αλληλοσυμπληρωματικά. Το εξίσου αμφίσημο ή ορθότερα πολύσημο τέλος μας αφήνει να αναρωτιόμαστε και να πλανόμαστε μεταξύ διασταλλόμενων συμπάντων, τραγικών συμβάντων ή αισίων καταλήξεων. Αυτό αφήνεται σε εμάς να το αποφασίσουμε.
Αντί Επιλόγου
Η μεταφορά τέτοιων ταινιών στο γενικά συντηρητικό ελληνικό κοινό της μεγάλης οθόνης πέρα από σημαντική είναι και απαραίτητη για την αποκάλυψη άλλων, λιγότερο εξερευνημένων συμπάντων του σινεμά. Και μπορεί ο Κοre-eda να μη χρειάζεται εισαγωγή, αφού με τη μέχρι στιγμής πορεία του έχει κερδίσει μια θέση στο βάθρο των ιαπώνων δασκάλων της 7ης τέχνης, αλλά το πολύ σύγχρονο, επίκαιρο μήνυμα της συγκεκριμένης του ταινίας έχει ανάγκη να διαδοθεί. Η λιτότητα, η ανθρωπιά που διαφαίνεται πίσω από το σενάριο, την υποκριτική και τις σκηνοθετικές επιλογές αποδεικνύει πως για να ειπωθεί κάτι σημαντικό δεν απαιτούνται φανφάρες και βαρύγδουπα λόγια, αλλά μονάχα ένα μυστικό κρυσφήγετο δύο αγοριών από τον καταπιεστικό κόσμο των ενηλίκων γεμάτο με χρώμα, χωμένο στη φύση που ονειρεύεται τη διαστολή του σύμπαντος, την αποδοχή και τη ζωή εν αληθεία, εσωτερική και εξωτερική.
Η ταινία παίζεται στις αίθουσες. Για όσους ακόμα δεν έχετε προλάβει, σπεύσατε!