Αντί Προλόγου
Ο Γερμανός Wim Wenders είναι ένας σκηνοθέτης που δε χρειάζεται συστάσεις. “Τα φτερά του έρωτα”, η ταινία του 1987 που τον καθιέρωσε σε όλο τον κόσμο έχει από πολλούς κριτικούς χαρακτηριστεί ως η καλύτερή του. Ωστόσο, οι “τέλειες μέρες” με το ντεμπούτο στους στο Φεστιβάλ των Καννών του 2023 ήρθαν για ανατρέψουν αυτή την πεποίθηση και να αποδείξουν πως στα 78 του χρόνια ο σκηνοθέτης έχει αποκτήσει τη σοφία και την ικανότητα να μαγεύει το κοινό με έναν τρόπο αθόρυβο. Με έναν σιωπηλό ύμνο στην τέχνη του να βρίσκεις την ομορφιά στα μικρά και στα καθημερινά, στην πράξη ή την πλήρη απραξία, με μια φιλοσοφία που αποπνέει την ασιατική αντίληψη περί της ακινησίας και αεικινησίας ταυτόχρονα, οι “τέλειες μέρες” προσπαθούν να μας αποδείξουν πως η τελειότητα πολλές φορές κρύβεται στο ατελές ή στο αριστοτελικό “τέλος”, στο σκοπό που δίδουμε στην ύπαρξή μας ή στην απόλυτη ανυπαρξία σκοπού.
Λίγα λόγια για την υπόθεση
Ο Hirayama (Kôji Yakusho) εργάζεται ως καθαριστής δημοσίων τουαλετών στο Τόκιο της Ιαπωνίας. Κάθε μέρα ξυπνά το πρωί και ακολουθώντας το ίδιο τελετουργικό. Φτιάχνει το κρεβάτι, πλένει τα δόντια του, ξυρίζεται, που και που διαβάζει το βιβλίο του, αγοράζει ένα ρόφημα από τον αυτόματο πωλητή δίπλα στο σπίτι του και ξεκινά με το αυτοκίνητό του για το κέντρο της πόλης. Έπειτα με σχολαστικότητα που μόνο ένας Ιάπωνας θα μπορούσε να επιδείξει καθαρίζει τις τουαλέτες που του έχουν ανατεθεί και παίρνει το μεσημεριανό του σε μια συγκεκριμένη θέση σε ένα συγκεκριμένο πάρκο καλυπτόμενος από τη σκιά ενός ψηλού δέντρου που συχνά απαθανατίζει με την αναλογική φωτογραφική του μηχανή. Αργότερα επιστρέφει στο σπίτι του, ακούγοντας πάντοτε τραγούδια από τις συλλεκτικές του rock ‘n’ roll κασέτες, σε μια πιο ήσυχη και απομακρυσμένη περιοχή, όπου διαβάζει το βιβλίο του προτού κοιμηθεί.
Αυτό αλλάζει μόνο όταν έχει ρεπό. Τότε καταφεύγει σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο όπου βδομάδα παρά βδομάδα αγοράζει ένα μεταχειρισμένο βιβλίο για να διαβάσει. Κάνει βόλτες με το ποδήλατο. Επισκέπεται το φωτογραφείο για να εμφανίσει τα φιλμ του, το καθαριστήριο, ένα εστιατόριο. Την παγιωμένη καθημερινότητά του ανατρέπουν πρόσωπα που εμφανίζονται και φωτίζουν λίγο από το παρελθόν του, ώστε να αντιληφθούμε πως η πραγματικότητά του δεν είναι βεβιασμένη ούτε απόρροια συνθηκών πέραν των δυνάμεών του, αλλά προσωπικού του επιλογή.
Λίγα λόγια για τις ερμηνείες
Με ελάχιστους διαλόγους να συνοδεύουν τις εικόνες, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί πως το σιωπηλό και κατά κόρον μοναχικό ταξίδι στη ζωή του Hirayama καταντά ανιαρό και άσκοπο. Παρ’ όλα αυτά η ερμηνεία του Kôji Yakusho κάθε άλλο παρά άτονη είναι. Πρόκειται για ένα χαρακτήρα που μέσα στην ηρεμία, τη γαλήνη, την ισορροπία, τη μελαγχολία κρύβει μια αξιοζήλευτη ένταση, η οποία αποτυπώνεται και στην άψογη ενσάρκωσή του από τον σπουδαίο Ιάπωνα ηθοποιό. Αυτή του χάρισε το βραβείο καλύτερου ηθοποιού στο Φεστιβάλ των Καννών και οδήγησε την ταινία να μοιάζει περισσότερο σαν φόρο τιμής προς αυτόν, παρά σαν αυτόνομο δημιούργημα. Ο Hirayama είναι ο Kôji Yakusho και ο Kôji Yakusho είναι ο Hirayama. Δε θα νοούταν ο ένας δίχως τον άλλο. Αναφανδόν πρόκειται για το ρόλο της ζωής του.
Λίγα λόγια για τη σκηνοθεσία
Ο Wenders με ελάχιστα στοιχεία ασπρόμαυρου σε ένα φιλμ με τόνους γήινους μας περιπλανά άλλοτε με ένα ποδήλατο και άλλοτε με ένα φορτηγάκι στους δρόμους της μεγαλούπολης της Ιαπωνίας. Αυτή είναι απαλλαγμένη από το ένδοξο και τουριστικά προσφιλές παρελθόν της ή από τη σχεδόν φετιχιστική δυτική της πρόσληψη. Είναι πλέον ένα αστικό τοπίο με τους ανθρώπους της, τις καθημερινές τους ανησυχίες και τα προβλήματά τους. Η ιδιαιτερότητα της Ιαπωνίας που εντοπίζεται ακριβώς στην πολιτική πολιτιστικής κλειστότητας που για μεγάλο διάστημα ακολούθησε και στην αξία που αποδίδουν ακριβώς σε αυτή την ιδιαιτερότητα οι πολίτες της δημιουργούν το τέλειο καμβά πάνω στον οποίο ο Wenders τοποθετεί τον ήρωά του. Ο Hirayama κάνει μπάνιο σε σέντο αλλά μελετά και έργα ξένων συγγραφέων και ακούει ξένη μουσική. Με μια δόση μελαχολίας του σκηνικού, στο οποίο αντιπαραβάλλεται η εύθυμη μουσική των 60s που ακούγεται στην τανία η αντίθεση είναι ένα μοτίβο που αξιοποιεί στο έπακρον. Όλα αυτά σε ρυθμούς απαλούς, ήσυχους, που θυμίζουν την κινηματογραφική ιστορία της χώρας του ανατέλλοντος ηλίου.
Λίγα λόγια για το νόημα
Ίσως το νόημα αυτής της ταινίας είναι ότι δεν έχει συγκεκριμένο νόημα. Δεν πιέζει το θεατή να βγάλει κάποιο συμπέρασμα. Δεν επιδιώκει να αλλάξει τη ζωή του ή τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα. Προβάλλει απλά μια οπτική και το κάνει διακριτικά. Αυτή η οπτική είναι πηγαία και εξ ου καθαρά προσωπική, χωρίς να παραβλέπονται οι πολιτιστικές της καταβολές. Πρόκειται για την τάση να αντικρύζει κανείς την ομορφιά στη συνήθεια, στην επανάληψη, στη ρουτίνα, στην καθημερινότητα. Αυτή είναι μια αντιπρόταση στην ασθαμτικά γρήγορη, με απαιτήσεις διαρκούς παραγωγικότητας σύγχρονη πραγματικότητα. Είναι μια ποιητική που δε διακρίνεται για την πρωτοτυπία της κινηματογραφικά, αλλά μας υπενθυμίζει μερικά πράμγατα που ακόμα και αν γνωρίζουμε συνεχώς προσπερνάμε, όπως τη μαγεία της μουσικής σε ένα δρόμο γεμάτο κίνηση, του διαβάσματος σε μια φορτωμένη μέρα, ενός γευστικού γεύματος ακόμα και αν είναι στο ίδιο, γραφικό μαγαζί της γειτονιάς, την ομορφιά της απλότητας και της λιτότητας σε έναν κόσμο σύνθετο και πλουραλιστικό. Και αυτός που μας το θυμίζει είναι ένας ταπεινός καθαριστής τουαλέτας. Τι ειρωνεία!
Αντί Επιλόγου
Για όσους θέλουν να παρακολουθήσουν ένα ήρεμο, ποιητικό αφήγημα με την καθηλωτική ερμηνεία του Kôji Yakusho, μια ανατολίτικη στάση ζωής μέσα από έναν ευρωπαικό φακό, η ταινία κυκλοφορεί αυτή την εβδομάδα στις ελληνικές αίθουσες από την feelgood. Εμείς τη θαυμάσαμε, την απολαύσαμε και κράτησε μια ξεχωριστή θέση στο μυαλό και στην καρδιά μας.
