Ο Παπαδιαμάντης έγραψε γύρω στα 35 εορταστικά διηγήματα, η ιστορία των οποίων διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια των μεγάλων χριστιανικών γιορτών (Χριστούγεννα, Φώτα, Πάσχα). Από αυτά τα διηγήματα είναι κυρίως γνωστά τα Χριστουγεννιάτικα, Πρωτοχρονιάτικα και των Φώτων Διηγήματα. Άλλωστε, αυτά είναι και τα περισσότερα. Ωστόσο, από τα 35 εορταστικά διηγήματα του Παπαδιαμάντη γύρω στα δεκαπέντε έχουν ως θέμα τους ιστορίες που διαδραματίζονται κατά τη διάρκεια της Μ. Εβδομάδας και την Ανάσταση, με πιο γνωστά τα Εξοχική Λαμπρή (1890), Παιδική Πασχαλιά (1891), Η Βλαχοπούλα (1892), Στην Αγι᾽Αναστασά (1892), Λαμπριάτικος Ψάλτης (1893), Χωρίς Στεφάνι (1896), Ο Αλιβάνιστος (1903) και Πάσχα Ρωμέικο (1891), τα οποία κυκλοφορούν σε συλλογή από τις εκδόσεις Άθως μαζί με audiobook.
Σε αυτά τα διηγήματα, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης μάς χαρίζει ιστορίες και αναμνήσεις μιας αλλοτινής εποχής με φόντο την πιο λαμπρή χριστιανική γιορτή, το Πάσχα. Μεγάλοι και παιδιά είναι οι ήρωες στα κλασικά πια διηγήματά του, που δημιουργούν στον νου εικόνες πλημμυρισμένες από ανοιξιάτικες μυρωδιές, πίστη, έθιμα και παραδόσεις, νοσταλγία και ελπίδα.
Σε αυτή τη συλλογή, ο Παπαδιαμάντης μας ταξιδεύει στη ζωή και τις ομορφιές του τόπου που τον γέννησε, της Σκιάθου. Πανύψηλες βελανιδιές, μικρά ξωκλήσια, κοπάδια με γίδια και πρόβατα, πλούσιες ελιές και απότομες ρεματιές, η αγραμπελιά και το αγιόκλημα, οι γιδοβοσκοί και οι νοικοκυρές, όλα αποτελούν τον καμβά των ιστοριών του. Και μέσα σε αυτόν τον καμβά μας περιγράφει την ηθογραφία της ελληνικής επαρχίας, τον τρόπο σκέψης και ζωής του χωριού, στα τέλη του 19ου αιώνα. Μας παρουσιάζει ολοζώντανα τους μικρούς τοπικούς ήρωες και αντιήρωες, διαβάζοντας πολύ καλά τη λαϊκή ψυχή. Παρόλα τα μικρά τους ελαττώματα ή τις μικροψυχίες τους, οι πρωταγωνιστές που περιγράφει στις ιστορίες του ο μεγάλος διηγηματογράφος, είναι πρόσωπα της διπλανής πόρτας, άνθρωποι με τον αγώνα της καθημερινότητας, που συναντάμε και σήμερα στην κοινωνία μας. Ο βοσκός που θέλει να γίνει επίτροπος στην εκκλησία, η θεία που οι κατάρες της πιάνουν και γίνονται πραγματικότητα, ο ναυτικός που θέλει να γλυτώσει από την πεθερά του, ο πονηρός χωρικός που τσιμπολογούσε κρυφά το λαμπριάτικο αρνί και η έξυπνη τιμωρία του από τον παπά, ο γιος ενός πλούσιου που θέλει να γίνει ηγούμενος αλλά και να ζει στην πόλη, είναι μερικοί μόνο από τους χαρακτήρες που ζωντανεύουν μέσα από τις σελίδες των Πασχαλινών Διηγημάτων.
Το τρίπτυχο φύση, ελληνικά ήθη και πασχαλινή ατμόσφαιρα, αναδύεται μέσα από όλα τα διηγήματα. Ο μεγάλος συγγραφέας μας μεταφέρει σε ανοιξιάτικες εξοχές με ερημικά εξωκκλήσια όπου αγαθοί ποιμένες και ψαράδες περιμένουν τον ιερέα να φέρει το φως και το εορταστικό μήνυμα της Ανάστασης. Ακούμε ψαλμωδίες από τα χείλη αγνών ανθρώπων να αναμειγνύονται με τον ήχο των κυμάτων σε απόμερα ακρογιάλια. Βλέπουμε νεαρές κοπέλες και μεγαλύτερες γυναίκες με γιορτινά ρούχα να ανάβουν τις πασχαλινές λαμπάδες, παιδιά να τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά. Υποδεχόμαστε νοερά τους ξενιτεμένους που επιστρέφουν στο νησί για να γιορτάσουν την Ανάσταση. Καθόμαστε μαζί με τους ήρωες των διηγημάτων στο εορταστικό τραπέζι της Λαμπρής.
Δεν είναι, όμως, όλα τα πασχαλινά διηγήματα του Παπαδιαμάντη ανοιξιάτικα, φωτεινά και χαρούμενα. Σε αρκετά από αυτά η ατμόσφαιρα είναι σκοτεινή, οι ήρωες δυστυχείς και θλιμμένοι, πονεμένοι από τα χτυπήματα της μοίρας, άνθρωποι μοιραίοι που ζουν τη δική τους Μεγάλη Εβδομάδα. Άνθρωποι που η Ανάσταση του Κυρίου δεν μπορεί να δώσει ελπίδα στη μουντή ζωή τους. Και αυτό είναι το πραγματικό νόημα και ο σκοπός όλων των διηγημάτων του Παπαδιαμάντη, να αποτυπώσουν και να μιλήσουν για το αναπόφευκτο της μοίρας και για τις απροσδόκητες μεταβολές που μπορεί να επιφυλάσσει η τύχη στις ζωές των ανθρώπων.
Ο Παπαδιαμάντης διατηρεί έναν αιώνα τώρα αμείωτη τη γοητεία του. Οι γλαφυρές περιγραφές, η γνησιότητα των ηρώων, οι συγκινητικές συνομιλίες τους, οι αναμνήσεις τους, μαγεύουν εδώ και εκατό και πλέον χρόνια από τον θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη τον ελληνικό λαό. Με γλώσσα που αρδεύεται από τα ιερατικά βιβλία των ακολουθιών της εκκλησίας μας και ανεπανάληπτες περιγραφές της φύσης μας προσφέρει ένα λόγο εκστατικό ικανό να μας συγκινεί κάθε φορά που πιάνουμε ένα βιβλίο ή μία συλλογή του στα χέρια μας. Απλά αλλά και ουσιώδη, αθώα αλλά και έξυπνα, λυπητερά αλλά και αισιόδοξα, τα Πασχαλινά Διηγήματα βοηθούν τον αναγνώστη να βιώσει το Πάσχα πιο έντονα και με περισσότερη κατάνυξη.
Πηγές:
Βιβλίο του Α. Παπαδιαμάντη: Πασχαλινά διηγήματα, περίληψη και κριτική του βιβλίου.
https://www.bookfriends.gr/book.php?isbn=9789606999284
https://www.protoporia.gr/papadiamanths-ale3andros-pasxalina-dihghmata-9789603296249.html
