Σήμερα είναι μια ημέρα που γιορτάζουμε τον μπαμπάδες μας! Ετοιμάσαμε, με αυτήν την αφορμή μια λίστα με τα πιο αγαπημένα μας βιβλία που μέσα στις σελίδες τους αφηγούνται την σχέση τους με τα παιδιά τους, που σκιαγραφούν τις φιγούρες τους, άλλοτε με βλέμμα θαυμασμού και άλλοτε με επικριτικό. Σε αυτά θα βρείτε μερικά που μας ταξιδεύουν στο παρελθόν, άλλα στο μέλλον, μερικά που μιλούν για το χάσμα γενεών και άλλα για την διαχρονικότητα και την ζεστασιά της πατρικής αγάπης. Ημερολόγια, πεζογραφήματα, βιογραφίες, μυθιστορήματα, όλα για μα ημέρα ξεχωριστή για τους ξεχωριστούς μας αυτούς ανθρώπους!
1. Ο πατέρας μου, Μάριος Μιχαηλίδης, εκδόσεις Άθως
Σε αυτό το βιογραφικό βιβλίο, ο Μάριος Μιχαηλίδης, μας συστήνει τον πατέρα του: θεολόγο, ιεροκήρυκα, συγγραφέα και κυρίως αγωνιστή από κάθε άποψη Μιχαήλ Μιχαηλίδη. Συμφύροντας αρμονικά τα αποσπάσματα ημερολογίου του πατέρα του, διηγήσεις από την πολύπαθη ζωή του, αλλά και τις δικές του προσωπικές αναμνήσεις και συναισθήματα, ο συγγραφέας συνθέτει ένα έπος μιας ζωής γεμάτης, ενός ανθρώπου ηθικού και ασυμβίβαστου. Από την δράση του στην ΕΟΚΑ που είχε ως αποτέλεσμα την κράτησή του σε στρατόπεδα συγκέντρωσης των Άγγλων, ως την ανάμειξη του στο εκκλησιαστικό ζήτημα, την τουρκική εισβολή και την φυγή του στην Αθήνα διαφαίνεται ένας χαρακτήρας έντονος, ακέραιος και μαχητικός. Η άλλη του πλευρά, αυτή του ευαίσθητου συζύγου, πατέρα και χριστιανού αποτυπώνεται γλαφυρά στις μνήμες που ο γιος του μοιράζεται μαζί μας, στο σημαντικό του έργο που καταδεικνύει πως συγκέντρωνε στο πρόσωπό του όλες εκείνες τις χριστιανικές αρετές και πως οι αντιλήψεις συμβάδιζαν με τις πράξεις του. Ένα βιβλίο συναισθηματικά φορτισμένο, εν είδει απόδοσης τιμής και μνημοσύνης σε έναν άνθρωπο αξιομνημόνευτο που στον αναγνώστη αφήνει αν μη τι άλλο το απόσταγμα της ουσιαστικής, βαθιάς θρησκευτικής και αγαπητικής πατρικής φιγούρας.
2. Γράμμα στον Πατέρα, Φραντς Κάφκα, εκδόσεις Μεταίχμιο
Ο Φράντς Κάφκα έγραψε το “Γράμμα στον Πατέρα” το 1919 όταν ήταν τριάντα έξι χρονών∙ ένα γράμμα που δεν έστειλε ποτέ. Το κείμενο βρέθηκε μέσα στα περίφημα γραπτά του που δεν έκαψε ο Μαξ Μπροντ παρακούοντας την εντολή του. Πρόκειται για κοντά εκατό σελίδες που φωτίζουν τη σχέση με τον πατέρα του, Χέρμαν Κάφκα, κι εξηγούν τον τρόμο που ενυπάρχει σε όλα τα γραπτά του Φραντς, την αφόρητη μοναξιά, τη μάταιη αναζήτηση ενός κάποιου νοήματος.
Σε αυτό του το γράμμα ο Φράντς Κάφκα καταλογίζει στον πατέρα του ψυχρότητα, εγωπάθεια και αδιαφορία. Ο Χέρμαν Κάφκα, ενώ υλικά έδινε στα παιδιά του τα πάντα, δεν μπορούσε να συνδεθεί ψυχικά, κάνοντάς τα να νιώθουν πάντα αποτυχημένα και «λίγα». Ο νεαρός Κάφκα δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει τόσο επιτυχημένος όπως ο πατέρας του, δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει αρκετά ανεξάρτητος για να παντρευτεί, να βγάλει τα δικά του λεφτά, να αποκτήσει παιδιά- αυτά είναι πράγματα που ανήκουν στον επιτυχημένο πατέρα κι όχι στον φοβισμένο κι εσωστρεφή γιο. Ακόμα και η ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία είναι για τον πατέρα κάτι λίγο κι αδιάφορο.
Ο λόγος που το γράμμα αυτό δεν έφτασε ποτέ στον παραλήπτη του δεν έχει γίνει γνωστός. Μεταπείστηκε από κάποιους ή τελικά θεώρησε, μέσα από την ίδια την πράξη της γραφής, ότι το γράμμα είχε μεγαλύτερη χρησιμότητα ως κείμενο αυτοκατανόησης, ενώ από την άλλη δεν θα συνέβαλε καθόλου στην εξομάλυνση των σχέσεων με τον πατέρα του; Ό,τι κι αν συνέβη, το ευτύχημα είναι ότι το Γράμμα στον πατέρα, το οποίο θεωρείται ένα από τα θεμελιώδη κείμενα του λογοτεχνικού μοντερνισμού, βρήκε τον δρόμο του προς το αναγνωστικό κοινό και τη θέση που του αρμόζει σε ό,τι αφορά την κατανόηση και ερμηνεία του καφκικού λογοτεχνικού σύμπαντος.
3. Μια Οδύσσεια. Ένας πατέρας, ένας γιος, ένα έπος, Ντάνιελ Μέντελσον, εκδόσεις Πατάκη
Όταν ο 81 ετών Τζέι Μέντελσον αποφάσισε να παρακολουθήσει το σεμινάριο με θέμα την Οδύσσεια που θα δίδασκε ο γιος του, Ντάνιελ, στο Κολέγιο Μπαρντ, ξεκίνησε γι’ αυτούς μια περιπέτεια βαθιά συναισθηματική όσο και πνευματική. Για τον Τζέι, συνταξιούχο ερευνητή που έχει μάθει να βλέπει τον κόσμο μέσα από το αμείλικτο βλέμμα του μαθηματικού, αυτή η επιστροφή στα θρανία αποτελεί και την “τελευταία του ευκαιρία” να γνωρίσει τη μεγάλη λογοτεχνία που παραμέλησε στα νιάτα του – αλλά πάνω απ’ όλα, να καταλάβει καλύτερα τον γιο του.
Οι μήνες που ακολουθούν, όσο οι δυο τους ανατέμνουν μαζί το σπουδαίο έργο του Ομήρου δείχνουν ότι και οι δυο έχουν πολλά να μάθουν. Στην αφήγηση συνυφαίνονται, μάλιστα, περίτεχνα απόηχοι της ίδιας της Οδύσσειας με τα αενάως επίκαιρα θέματά της: την εξαπάτηση και την αναγνώριση, τον γάμο και τα παιδιά, τις χαρές του ταξιδιού και το νόημα της πατρίδας και της εστίας.
Ένα εκπληκτικό nonfiction βιβλίο, στο οποίο ο Daniel Mendelsohn (μεταξύ άλλων και μεταφραστή στα αγγλικά των έργων του Καβάφη) μιλά για την προσπάθεια του πατέρα του Τζέι να γνωρίσει καλύτερα τη σπουδαία λογοτεχνία του κόσμου και τον ίδιο του το γιο.
4. Η σκιά του ανέμου, Κάρλος Λουίθ Θαφόν, εκδόσεις Ψυχογιός
Μια μαγική ιστορία που μιλά για τα ίδια τα βιβλία είναι το “Η σκιά του ανέμου” του Carlos Ruiz Zafón. Το ταξίδι του Ντάνιελ ξεκινά από μια μυστική βιβλιοθήκη στην παλαιά πόλη της Βαρκελώνης, το Κοιμητήριο των Λησμονημένων Βιβλίων, εκεί που όλα τα ξεχασμένα βιβλία περιμένουν τον αναγνώστη που θα τους δώσει μια νέα ζωή. Εκεί ο δεκάχρονος Ντάνιελ, συνοδευόμενος από τον πατέρα του, επιλέγει ένα βιβλίο που θα τον συναρπάσει. Το βιβλίο δεν είναι άλλο από το “Σκιά του ανέμου” του Χουλιάν Καράξ. Στην προσπάθειά του όμως να ανακαλύψει κι άλλα βιβλία του ίδιου συγγραφέα αντιλαμβάνεται πως κάποιος καταστρέφει τα αντίτυπα των έργων του συγκεκριμένου συγγραφέα και πως το δικό του είναι το τελευταίο που υπάρχει.
Και μπορεί ο Ντάνιελ να είναι ο ήρωας του μυθιστορήματος, αλλά η ευγενική, βιβλιόφιλη φιγούρα του πατέρα του είναι αυτή που βάζει σε κίνηση την πλοκή της ιστορίας. Ο κύριος Σέμπερε είναι ένα μοντέλο πατρικής αγάπης: Μαθαίνει στο γιο του να αναζητά την αλήθεια και να ορθώνει το ανάστημά του σε εκείνους που επιθυμούν να κρατούν δέσμιους τους άλλους, κάτω από οποιοδήποτε κόστος.
5. Η θλίψη είναι ένα πράγμα με φτερά, Μαξ Πόρτερ, εκδόσεις Πόλις
Λυρικό, σπαρακτικό, μελαγχολικό, αλλά συνάμα βαθιά ανθρώπινο είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που μπορεί να αποδώσει κανείς σε αυτό το αριστουργηματικό ντεμπούτο του Πόρτερ που με μαεστρία συνενώνει σε ένα έργο στοιχεία νουβέλας, πρόζας, παραμυθιού, δοκιμίου, θεατρικού έργου και ποίησης που θυμίζει εκείνη του Πόε και του Χιουζ. Όλα αυτά κινούνται γύρω από τον άξονα της απώλειας. Ο ξαφνικός θάνατος της μητέρας μιας οικογένειας μετατρέπει τους δύο γιους και τον πατέρα τα πρόσωπα μιας αρχαίας τραγωδίας που ως ένας νέος από μηχανής θεός έρχεται να διασώσει ένα κοράκι. Με τα φτερά του το πλάσμα αυτό θα διασκορπίσει την θλίψη, γεννώντας όμως παράλληλα μνήμες και φωνές. Παρ’ ότι καταλυτικό ρόλο αποδεικνύεται πως θα παίξει η παρουσία αυτή στην εξέλιξη της ιστορίας, η μορφή του πατέρα, που βιώνει μια απίστευτη μελαγχολία που αγγίζει την κατάθλιψη είναι έντονη και συνδιαμορφώνει την ιστορία, αναδεικνύοντας μια άλλη πτυχή, την ευαίσθητη, την ανθρώπινη διάστασή του, ακόμα και στα μάτια των παιδιών του.
6. Εξαιρετικά δυνατά και απίστευτα κοντά, Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, εκδόσεις Κέδρος
Το “Εξαιρετικά δυνατά & απίστευτα κοντά” του Jonathan Safran Foer παρακολουθεί την περιπλάνηση του 9χρονου Όσκαρ στη Νέα Υόρκη, μετά το θάνατο του πατέρα του στην 9/11, στην προσπάθειά του να λύσει το μυστήριο του κλειδιού που ανακαλύπτει σε ένα βάζο στην ντουλάπα του πατέρα του. Το ταξίδι του μικρού ερασιτέχνη ντετέκτιβ θα τον σπρώξει στις ζωές φίλων, συγγενών και αγνώστων και, τελικά, στην ατομική βόμβα της Χιροσίμα και στους βομβαρδισμούς της Δρέσδης.
Το υπέροχο έργο του Foer αποδεικνύει πως η μνήμη των γονιών μας δε σταματά με το θάνατό τους. Μέσα από τα μάτια του μικρού Όσκαρ, η ζωή του μπαμπά του, αλλά και των δικών του γονιών, ζωντανεύουν μέσα από μια μεγάλη αναζήτηση. Γλυκό, τρυφερό και άκρως συγκινητικό.
7. Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια, Χάρπερ Λι, εκδόσεις Bell
«Σκοτώστε όσες κίσσες θέλετε, αν μπορείτε να τις πετύχετε, αλλά να θυμάστε ότι είναι αμαρτία να σκοτώσεις τα κοτσύφια». Αυτή είναι η συμβουλή του δικηγόρου Άτικους Φιντς στα παιδιά του, καθώς ο ίδιος αποφασίζει να υπερασπιστεί στο δικαστήριο το πραγματικό «κοτσύφι» αυτής της υπέροχης ιστορίας, έναν νεαρό μαύρο που κατηγορείται από μια λευκή γυναίκα για τον βιασμό της. Το φαινομενικά γαλήνιο και ειρηνικό Μέικομπ της Αλαμπάμα είναι στην πραγματικότητα βουτηγμένο στην προκατάληψη, τη βία και την υποκρισία. Αλλά τη ναρκωμένη συνείδηση της πόλης θα συνταράξει το σθένος ενός ανθρώπου που αγωνίζεται για δικαιοσύνη, ενός πατέρα που αναδεικνύεται σε μέγιστο πρότυπο για τα παιδιά του, όπως αυτό απεικονίζεται μέσα από τη ματιά της μικρής του κόρης, Σκάουτ. Ένα από τα πιο αγαπημένα μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ, το “Όταν Σκοτώνουν τα Κοτσύφια” συγκαταλέγεται ανάμεσα στα αξιολογότερα κλασικά έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας. Πρόκειται για ένα μάθημα ζωής από την πατρική φιγούρα του Άτικους, ένα πραγματικό μανιφέστο ανθρωπιάς και συμπόνιας που υψώθηκε απέναντι στο μίσος και στο ρατσισμό! Ένα βιβλίο, που από το 1960 μπορεί να υπερηφανεύεται ότι άλλαξε λίγο έως πολύ τον κόσμο. Διαβάστε ολόκληρο το αφιέρωμά μας στο αγαπημένο μας αυτό βιβλίο εδώ.
8. Το εμβατήριο Ραντέτσκυ, Γιόζεφ Ροτ, εκδόσεις PRiNTA, Ροές
Το «Εμβατήριο Ραντέτσκυ» του Γιόζεφ Ροτ είναι ένα οικογενειακό έπος που εκτείνεται σε τρεις γενιές της οικογένειας Τρόττα, μιας οικογένειας που αναπόφευκτα χαράζει μια πορεία παράλληλη με εκείνη της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας και τον αυτοκράτορά της Φραγκίσκου Ιωσήφ σε μια εποχή που γίνεται έκδηλη η παρακμή της. Ο Γιόζεφ Τρόττα είναι ένας πατέρας παλιάς κοπής: αυστηρός, καταπιεστικός, κατά έναν τρόπο υπόγειο. Η σχέση με τον γιο του, Φραντς, την πιο ίσως τραγική φυσιογνωμία του έργου αυτού, βασίζεται αποκλειστικά στο καθήκον. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη κάποιου βαθύτερου συναισθήματος που να μεταβάλλει την διαπίστωση αυτή. Ο στρατηγός και ο καλά πειθαρχημένος στρατιώτης αντικαθίστανται από τον πατέρα και τον γιο αντίστοιχα. Η δική του σχέση, ακολούθως, με τον γιο του Καρλ διαφέρει και αποκτά με την πρόοδο της ιστορίας ιδιαίτερο ψυχολογικό ενδιαφέρον. Συμπαραστέκεται με παρρησία στον γιο του, χωρίς να κατορθώνει, ίσως, να τον βοηθήσει ουσιαστικά, ώστε να ξεπεράσει το βάρος των προσδοκιών συνέχισης μιας ένδοξης γενιάς που κουβαλούσε κανείς την εποχή εκείνη.
9. Το τραγούδι του πατέρα, Θεόδωρος Γρηγοριάδης, εκδόσεις Πατάκη
Σε αυτό του το βιβλίο ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης θέλησε να αφηγηθεί την ιστορία του πατέρα του, Λεωνίδα, αλλά και της γενιάς του ολάκερης, μέσα από τις μουσικές της εποχής και τους ήχους των ανθρώπων της. Δεν είναι μονάχα ένα δικό του τραγούδι αυτό το έργο, αλλά ένα τραγούδι αφιερωμένο σε εκείνον, όπως και ο ίδιος ο γράφων έχει αποκαλύψει. Πίσω από κάθε λέξη κρύβεται μια νότα, άλλοτε αισιόδοξη και άλλοτε σπαρακτική. Μέσα από όλα αυτά διαφαίνεται ένας χαρακτήρας δουλευταράς, ευγενικός, πεισματάρης, κεφάτος, μια προσωπογραφία του μετεμφυλιακού Έλληνα που πάλεψε για να δημιουργήσει εκ νέου και να χαρίσει ένα καλύτερο μέλλον στην οικογένειά του. Ευαίσθητος και με μπόλικη αγάπη για την οικογένειά του φανερώνεται ένα πρότυπο πατέρα σε ένα μυθοπλαστικό πλαίσιο νοσταλγικό, αλλά τελικά ευχάριστο, αισιόδοξο, με μια δόση κεφιού μιας εποχής αλλοτινής.
10. Πατέρες και παιδιά, Ιβάν Σεργκέγεβιτς Τουργκένιεφ, εκδόσεις Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος
Με το κορυφαίο του αυτό μυθιστόρημα, ίσως την κορωνίδα της συγγραφικής του δημιουργίας, ο Ιβάν Τουργκένιεφ, πέρα από την πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ των φιλελευθέρων και των ριζοσπαστών στο ρωσικό τοπίο της εποχής εκείνης, μίλησε για μια άλλη υφή της σχέσης των πατέρων με τα παιδιά τους, για μια σχέση συγκρουσιακή που γεννά το χάσμα των γενεών και ως εκ τούτου τις ανακατατάξεις σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Σε αυτό το βιβλίο, οι φιγούρες πατέρα-υιού αντιπροσωπεύουν το παλιό και το νέο, λειτουργούν ως σύμβολα για ένα μήνυμα βαθύτερο που θέλει να περάσει ο συγγραφέας και δεν εξαντλείται στην απλή ψυχογράφηση μιας σχέσης γονιού και παιδιού, αλλά την παίρνει ως αφόρμηση για να εκφράσει μια βαθύτερη προβληματική του. Οι υιοί συμπυκνώνονται στις μορφές του Μπαζάροφ, αλαζονικού, εμπειριστή αναχωρητή και του αγνού και αγαπητικού Αρκάντι, ενώ οι πατέρες, περισσότερο καλοπροαίρετοι κυοφορούνται από αγάπη: αυτός του Μπαζάροφ για τον ίδιο, την πατρίδα και την πίστη του, ενός αυτός του Αρκάντι για την ελευθερία και τον ανθρωπισμό. Το μυθιστόρημα αυτό αποκρυσταλλώνει με τον καλύτερο τρόπο την διαφορά των αντιλήψεων μεταξύ των γενεών που αναπόφευκτα επηρεάζει και τις σχέσεις των γονιών με τα παιδιά τους.
Ποιο είναι το βιβλίο για τον πατέρα που εσείς ξεχωρίζετε;
ΠΗΓΕΣ: Βιβλιοπωλείο Πολιτεία, 9+1 βιβλία για την Ημέρα του Πατέρα, ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ
