Έχουν ολοκληρωθεί περισσότερα από 155 χρόνια από τότε που η Αλίκη έπεσε μέσα στη λαγότρυπα που σήμαινε την αρχή του ταξιδιού στη χώρα των ονείρων, των μυστηρίων, στην “Χώρα των Θαυμάτων”…
Το βιβλίο
Οι Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων (Alice’s Adventures in Wonderland) είναι ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας παιδικής λογοτεχνίας. Πρόκειται για κλασικό έργο παιδικής και φανταστικής λογοτεχνίας του Βρετανού συγγραφέα και μαθηματικού Τσαρλς Λούτγουϊτζ Ντότζσον, περισσότερο γνωστού με το ψευδώνυμο Λιούις Κάρολ, που κυκλοφόρησε σε πρώτη έκδοση το 1865. Περιγράφει με λεπτή φαντασία και παιδικό αυθορμητισμό τις περιπέτειες ενός κοριτσιού, της Αλίκης, η οποία μετά την πτώση της σε μία λαγότρυπα, περιπλανιέται σε ένα φανταστικό κόσμο. Η ιστορία χαρακτηρίζεται από έντονα στοιχεία αλληγορίας, μέσα από τα οποία, ο Κάρολ καυτηριάζει γεγονότα και αντιλήψεις της εποχής του.
Το βιβλίο αναφέρεται πιο συχνά με τον συντομότερο τίτλο “Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων”, ο οποίος τελικά καθιερώθηκε, κυρίως μέσω της χρήσης του σε μεταγενέστερες κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές μεταφορές του έργου. Την εποχή του θανάτου του Κάρολ, ήταν το πιο δημοφιλές βιβλίο παιδικής λογοτεχνίας στην Αγγλία, ενώ μέχρι το πρώτο μισό του 20ου αιώνα αποτελούσε ίσως το διασημότερο βιβλίο του είδους του στον κόσμο. Στο φανταστικό Σύμπαν της Χώρας των Θαυμάτων, υπάρχουν αλληγορικοί συμβολισμοί ως προς τον κόσμο της επιστήμης.
Ερμηνείες
Έχοντας αποτελέσει αντικείμενο εκτεταμένης ανάλυσης, η συνήθης ερμηνεία του έργου αναγνωρίζει την Αλίκη ως εκπρόσωπο της καταπιεσμένης παιδικής ηλικίας κατά τη Βικτωριανή εποχή. Η φανταστική εξιστόρηση του Κάρολ λειτουργεί, εν μέρει, με στόχο την κριτική της Βικτωριανής κοινωνίας και των Αγγλοσαξονικών νοοτροπιών, εκφράζοντας παράλληλα τη φιλοσοφία της λογοτεχνίας του, εξετάζοντας πώς επηρεάζεται η ταυτότητα του ανθρώπου όταν παύουν να υφίστανται οι παγιωμένοι κανόνες που την καθορίζουν.
Μεταξύ των πολυάριθμων γρίφων που περιγράφονται στο έργο, το πρόβλημα της ταυτότητας αποτελεί για την Αλίκη ένα από τα κεντρικά ερωτήματα. Ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου, η Αλίκη, μετά την πτώση της στη λαγότρυπα, κινείται σε ένα κόσμο όπου καθιερωμένες αντιλήψεις της καθημερινότητας ανατρέπονται, ενώ κοινωνικοί θεσμοί και πρακτικές γίνονται στόχοι χλευασμού.
Το έργο ερμηνεύεται επίσης ως μια ενδελεχής έρευνα των συστημάτων της κοινωνικής συμπεριφοράς, της λογικής και της γλώσσας. Υποστηρίζεται ότι μέρος του κειμένου μπορεί να εκτιμηθεί και κατανοηθεί περισσότερο από ενήλικους αναγνώστες, ειδικότερα η σάτιρα και οι συμβολισμοί του έργου. Κοινή θέση αποτελεί το γεγονός πως ο Κάρολ επιχειρεί συχνά να παρωδήσει άλλα λογοτεχνικά έργα που απευθύνονται σε παιδιά ή με αντικείμενο την παιδική ηλικία. Παράλληλα, δεν λείπουν και αναφορές σε έργα για ενήλικους, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ιδέα των ομιλούντων λουλουδιών που θεωρείται πως βασίζεται στο ποίημα Maud (1855) του Άλφρεντ Τένισον
Τα πρόσωπα του έργου
Αλίκη
Παγιδευμένη μέσα στη στενόμυαλη αριστοκρατία του βικτωριανού Λονδίνου, η 19χρονη Αλίκη επιστρέφει στη Χώρα των Θαυμάτων, τον τόπο που επισκέφθηκε ως παιδί,από τον οποίο δεν θυμάται πια τίποτε και μαζί όλους τους παλιούς φίλους της αγωνίζεται για να δοθεί τέλος στην τυραννία της Κόκκινης Βασίλισσας.
Τρελο-καπελάς
Με την καρδιά στο μανίκι και παρουσιαστικό προσαρμοσμένο απολύτως στις διαθέσεις του,ο Τρελο-καπελάς αδημονούσε επί χρόνια να ξαναδεί την Αλίκη.Ατρόμητος αλλά και απρόβλεπτος,είναι έτοιμος να πέσει στη φωτιά για την προστασία της,αν και δεν αισθάνεται πολύ καλά καθ΄ ότι έχει προσβληθεί από τη νόσο των καπελάδων.
Ιρασμπεθ η Κόκκινη Βασίλισσα
Η τυραννική μονάρχης της Χώρας των Θαυμάτων συνδυάζει στοιχεία από τη ντάμα Κούπα και την Κόκκινη Βασίλισσα των δύο έργων του Λιούις Κάρολ.Με το τεράστιο κεφάλι της,τον ευέξαπτο χαρακτήρα της και την ευκολία της να καταδικάζει τους πάντες σε αποκεφαλισμό,κυβερνά τους υπηκόους της μέσα από τον φόβο.
Τσιριμπίμ και Τσιριμπόμ
Δύο ολοστρόγγυλοι δίδυμοι αδελφοί που συνεχώς διαφωνούν μεταξύ τους,ενώ η ακατάπαυστη πολυλογία τους δεν βγάζει νόημα για κανέναν.Αθώοι σαν μικρά παιδιά, αξιαγάπητοι και χαριτωμένοι,δεν μπορούν να προσφέρουν ιδιαίτερη βοήθεια στην Αλίκη αλλά την κερδίζουν με τον ρυθμικό λόγο και τις αινιγματικές ατάκες τους.
Μιράνα η Λευκή Βασίλισσα
Η μικρότερη αδελφή της Κόκκινης Βασίλισσας μπορεί να παρουσιάζεται ανάλαφρη και γλυκιά,κατά βάθος όμως έχει σκοτεινό χαρακτήρα και ενδεχομένως να είναι έτοιμη για όλα.Αν και θα πάρει την Αλίκη υπό την προστασία της,δεν είναι βέβαιο ότι οι προθέσεις της είναι τόσο αλτρουιστικές όσο δείχνουν.
Ιλοσοβιτς Στέιν ο Βαλές Κούπα
Ο επικεφαλής στον στρατό της Κόκκινης Βασίλισσας.Πανύψηλος,με σημαδεμένο πρόσωπο και μια υφασμάτινη καρδιά να κρύβει το αριστερό του μάτι, εκτελεί κάθε διαταγή της Κόκκινης Βασίλισσας.Είναι ο μόνος που μπορεί να την ηρεμήσει και να αντιμετωπίσει τις συναισθηματικές εξάρσεις της.
Συμβολισμοί
Ο δρόμος προς την ενηλικίωση
Μεταξύ των πολυάριθμων γρίφων που περιγράφονται στο έργο, το πρόβλημα της ταυτότητας αποτελεί για την Αλίκη ένα από τα κεντρικά ερωτήματα. Μετά την πτώση της στη λαγότρυπα, κινείται σε ένα κόσμο όπου καθιερωμένες αντιλήψεις της καθημερινότητας ανατρέπονται, ενώ κοινωνικοί θεσμοί και πρακτικές χλευάζονται. Η Αλίκη προσπαθεί να βρει την ταυτότητά της – εξού και οι αυξομειώσεις στο μέγεθός της ανα περίσταση- σε ένα κόσμο που ανατρέπει ότι προηγουμένως θεωρούσε δεδομένο. Προσπαθεί να αυτοκαθοριστεί βάσει των άλλων. Το νεαρό κορίτσι βρίσκεται σε μια θαυματουργή φυλακή, ένα κλειστό σύστημα που για να την αποδεχθεί, της επιφυλάσσει μια συγκεκριμένη θέση και έναν συγκεκριμένο ρόλο. Πρέπει να προσαρμοστεί στον κόσμο, άλλοτε μεγαλώνοντας και άλλοτε μικραίνοντας, παίζοντας το παιχνίδι με τους κανόνες του. Τους κανόνες της χώρας που επισκέπτεται. Της χώρας της ενηλικίωσης. Και εδώ είναι το παράξενο στο έργο του Λούις Κάρολ.
Εδώ βρίσκεται ο ανορθόδοξος συμβολισμός του. Ο κόσμος των θαυμάτων, των απίστευτων καταστάσεων, όπου μπορείς να περιμένεις τα πάντα, είναι ο απαίσιος κόσμος της ενηλικίωσης. Είναι ο κόσμος που για ένα παιδί, είναι παράλογος και η μετάβαση σε αυτόν από την παιδικότητα, οδυνηρή. Η Αλίκη, εκπρόσωπος της παιδικής αφέλειας και ανησυχίας, κουβαλά όλα τα ερωτήματα, τις αγωνίες και τα μυστήρια της εποχής της, ταξιδεύοντας στη χώρα της φαντασίας της, γεμάτη απορίες και περιέργεια.
Είμαστε “οι άλλοι”
Πίσω από αυτό τον συμβολισμό, κρύβεται μια αυταπόδεκτη αλήθεια. Αυτό που είμαστε, είναι ο τρόπος που μας βλέπουν οι άλλοι. Ο τρόπος που οι άλλοι θέλουν από μας να αντιμετωπίζουμε τις καταστάσεις. Όχι δεν είμαστε ελεύθεροι να γίνουμε αυτό που θέλουμε. Η Αλίκη με τη βουτιά στη φωλιά του λαγού, κάνει μια βουτιά στο ασυνείδητο. Κατά τη πτώση της συναντά βιβλία, γεύσεις, μυρωδιές που πιθανόν είχε γνωρίσει. Και με αυτά τα όπλα προσγειώνεται σε έναν κόσμο που στο όνειρό της συμβολίζει τον παράλογο κόσμο των μεγάλων. Εκείνων των συμβιβασμένων, που κατασκεύασαν μια παράλογη κοινωνική πραγματικότητα από την οποία δεν μπορούν να ξεφύγουν. Μια κοινωνική πραγματικότητα που θεωρούν φυσιολογική, και κάθε τι ξένο σε αυτή το περιθωριοποιούν.
Το διαφορετικό
Το έργο αυτό που αποτελεί μια δριμεία κριτική στην έλλειψη ανεκτικότητας απέναντι στο διαφορετικό, το ονειρικό, το παιδικό και αιθεροβάμον, είναι μια δριμεία κριτική απέναντι σε κλειστά συστήματα που καθορίζουν τους ρόλους των ανθρώπων. Είναι εν τέλει μια κριτική στο ίδιο το κοινωνικό ον, που αναπαράγει έναν λάθος κόσμο που ο ίδιος έφτιαξε μα δεν μπορεί να καταλάβει πως μπορεί να τον αλλάξει.
Απόσπασμα
Έψαχνε να βρει κάποιον τρόπο να το σκάσει κι αναρωτιόταν αν θα κατάφερνε να φύγει χωρίς να τη δουν, όταν παρατήρησε μια παράξενη εμφάνιση στον αέρα. Αυτό την μπέρδεψε πολύ στην αρχή αλλά, αφού κοίταξε προσεκτικά για κάνα δυο λεπτά, ανακάλυψε πως επρόκειτο για ένα χαμόγελο και είπε μέσα της: «Α, είναι ο Γάτος του Τσεσάιρ, τώρα θα έχω κάποιον για να κουβεντιάσω μαζί του».
«Πώς τα πας;» είπε ο Γάτος αμέσως μόλις το στόμα του εμφανίστηκε αρκετά ώστε να μπορεί να μιλήσει.
Η Αλίκη περίμενε μέχρι να εμφανιστούν και τα μάτια του και μετά του έγνεψε. «Δεν ωφελεί να του μιλήσω» σκέφτηκε, «πριν εμφανιστούν και τα’ αυτιά του ή τουλάχιστον ένα από αυτά».
Την άλλη στιγμή εμφανίστηκε ολόκληρο το κεφάλι και τότε η Αλίκη άφησε κάτω το φλαμίνγκο της, θέλοντας να μιλήσει για το παιχνίδι, πολύ ευχαριστημένη που είχε κάποιον να την ακούει. Ο Γάτος να σκέφτεται πως αρκετά μέρη από το σώμα του ήταν τώρα ορατά κι έτσι τίποτα άλλο δεν εμφανίστηκε πια.
«Νομίζω πως δεν παίζουν καθόλου τίμια», άρχισε η Αλίκη, σε μάλλον παραπονιάρικο τόνο, « κι όλοι μαλώνουν τόσο τρομερά, που κανείς δεν μπορεί ν’ ακουστεί… Και δεν φαίνεται να έχουν κανένα ιδιαίτερο κανόνα στο παιχνίδι – ή, αν υπάρχουν κανόνες, κανένας δεν τους προσέχει… Και δεν μπορείς να φανταστείς τι κομφούζιο γίνεται με το να είναι όλα τα σύνεργα του παιχνιδιού ζωντανά! Για παράδειγμα, η αψίδα από την οποία πρέπει να περάσω τον σκαντζόχοιρό μου κάνει τώρα βόλτες στην άλλη άκρη του γηπέδου. Τώρα θα έπρεπε να έχω χτυπήσει τον σκαντζόχοιρο της Βασίλισσας, αλλά αυτός το έσκασε!».
«Πώς σου φαίνεται η Βαςίλισσα;» ρώτησε ο Γάτος χαμηλόφωνα.
«Δεν μ’ αρέσει καθόλου» είπε η Αλίκη. «Είναι τόσο πολύ-»
Εκείνη τη στιγμή παρατήρησε πως η Βασίλισσα στεκόταν πίσω της κι άκουγε. Έτσι, συνέχισε: «… είναι τόσο πολύ βέβαιο πως θα κερδίσει, που δεν αξίζει τον κόπο να συνεχίσει κανείς το παιχνίδι».
Η Βασίλισσα χαμογέλασε και προσπέρασε.
«Σε ποιον μιλάς;» είπε ο Βασιλιάς πλησιάζοντας την Αλίκη και κοιτάζοντας με περιέργεια το κεφάλι του Γάτου.
«Είν’ ένας φίλος μου, ένας Γάτος του Τσεσάιρ» είπε η Αλίκη. «Επιτρέψτε μου να σας τον συστήσω».
«Δεν μ’ αρέσει καθόλου η όψη του» είπε ο Βασιλιάς. «Πάντως, μπορεί να μου φιλήσει το χέρι αν θέλει».
«Θα προτιμούσα μάλλον όχι» δήλωσε ο Γάτος.
«Μην είσαι αυθάδης!» είπε ο Βασιλιάς, «Και μη με κοιτάζεις μ’ αυτό τον τρόπο!». Καθώς μιλούσε, πήγε και στάθηκε πίσω από την Αλίκη.
«Ένας γάτος μπορεί να κοιτάζει ένα βασιλιά» είπε η Αλίκη. «Το έχω διαβάσει σε κάποιο βιβλίο, μα δεν θυμάμαι σε ποιο».
Πηγές:
Λιούις Κάρολ: Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων (απόσπασμα). Μτφρ: Παυλίνα Παμπούδη
http://theatrecomments.weebly.com/alphaphiiotaepsilonrhoomegamualphataualpha-write/27
