Η βιβλιοπρόταση της δεύτερης εβδομάδας του Απριλίου 2022 είναι το σπουδαίο μυθιστόρημα του Χάινριχ Μπελ “Η χαμένη τιμή της Καταρίνας Μπλουμ”. Το πιο πολυδιαβασμένο έργο του Μπελ που εκδόθηκε το 1974 και έχει πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως αποτελεί ένα επίκαιρο ανάγνωσμα, καθότι εξετάζει κριτικά την ολοένα αυξανόμενη δύναμη των μέσων ενημέρωσης.
Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ
1974, Κολωνία. Η Καταρίνα Μπλουµ µια νεαρή γυναίκα, που εργάζεται ως οικιακή βοηθός στο σπίτι ενός δικηγόρου, ζει ήσυχα ώσπου ένα τυχαίο γεγονός ανατρέπει την καθηµερινότητά της, διαταράσσει την ισορροπία της και την οδηγεί στο έγκληµα. Έγκληµα εκδίκησης, έγκληµα τιµής.
Όλα αρχίζουν όταν σ’ ένα αποκριάτικο πάρτι η Καταρίνα γνωρίζεται µε τον Λούντβιχ, και στη συνέχεια περνά τη νύχτα µαζί του. Πρόκειται για µια εφήµερη γνωριµία. Η Καταρίνα δεν γνωρίζει ότι η Αστυνοµία καταζητεί τον Λούντβιχ, αλλά το επόµενο πρωί οι αστυνοµικοί εισβάλλουν σπίτι της µαζί µε τους γραφιάδες των σκανδαλοθηρικών εφηµερίδων. Η Καταρίνα βοηθάει τον Λούντβιχ να διαφύγει και στη συνέχεια τη συλλαµβάνουν, την ανακρίνουν, τη φωτογραφίζουν – τη σέρνουν στη λάσπη. Καθώς η ιστορία της νεαρής γυναίκας ξετυλίγεται, αποκαλύπτεται ένα πανόραµα ανθρώπινων σχέσεων και κινήτρων, η κοινωνική πραγµατικότητα ως ένας λαβύρινθος ανάµεσα στην αλήθεια και την επινόηση.
ΕΝΑΣ ΛΙΒΕΛΟΣ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΟΝ ΚΙΤΡΙΝΙΣΜΟ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ
«Το ζήτηµα που απασχολεί τον συγγραφέα είναι πώς η υποψία, ακόµα κι αν δεν επιβεβαιωθεί, µπορεί να αποκλείσει το άτοµο από την κοινωνία: η Καταρίνα παίρνει απειλητικά γράµµατα• δέχεται απειλητικά τηλεφωνήµατα – χάνει τη φωνή της µαζί µε το τεκµήριο της αθωότητας. Αναρωτιέµαι πώς θα αισθανόταν ο Χάινριχ Μπελ σήµερα: η ψευδολογία, η συκοφαντία, τα fake news, ο συνδυασµός παραπληροφόρησης και λαϊκής ψυχαγωγίας, η αισθητική του tabloid δεν µας εντυπωσιάζουν. Και η Γερµανία δείχνει να έχει ξεχάσει τα εγκλήµατά της εναντίον της ανθρωπότητας. Η αγανάκτηση του Μπελ για το αγελαίο πνεύµα είναι, στην πραγµατικότητα, αγανάκτηση για την ιστορία της Γερµανίας: οι «µάρτυρες» στην «Καταρίνα» ολισθαίνουν από την υπερβολή στο ψέµα• µια ακόµα εκδήλωση κοµφορµισµού που έχει σηµαδέψει τη χώρα του: προπαγάνδα, δηµαγωγία, ξεπουληµένες φυλλάδες• νόµος της ζούγκλας: ο δυνατότερος µπορεί να σε κάνει κοµµάτια.» (από τον πρόλογο της Σώτης Τριανταφύλλου)
Η υπόθεση της ανυπεράσπιστης νεαρής γυναίκας που βρίσκεται ξαφνικά στο στόχαστρο λόγω της σχέσης της με τον καταζητούμενο εγκληματία παρουσιάζεται αποστασιοποιημένα και αντικειμενικά από τον αφηγητή. Η ιστορία της θα αποτελέσει το θήραμα που αναζητούν οι δημοσιογράφοι, για να γεμίσουν τα ρυπαρά τους πρωτοσέλιδα. Η Εφημερίδα (Die Zeitung) –έτσι με το χαρακτηριστικό αυτό όνομα και μόνον– θα αναλάβει το έργο του διασυρμού της Καταρίνα Μπλουμ. Ανύπαρκτα στοιχεία έρχονται στο φως, αυθαίρετοι συλλογισμοί δρομολογούνται, ενοχή κατασκευάζεται, ο κόσμος παρασύρεται και πείθεται. Πρόκειται για το μηχανισμό των σκανδαλοθηρικών εφημερίδων, που ελλείψει πραγματικών σκανδάλων επινοούν κάποιο και, διαστρέφοντας τα γεγονότα, το επιδεικνύουν ως αληθινό. Η νεαρή γυναίκα θα βρεθεί εντελώς απρόσμενα στο κέντρο του ενδιαφέροντος, στα πρωτοσέλιδα. Στο πρόσωπο της ηρωίδας του ο συγγραφέας αναδεικνύει τον πολίτη με πρόσωπο, αυτόν που αντιδρά στον παραλογισμό της βίας που ασκείται πάνω του.
Ο Μπελ μέσα από την ιστορία του απευθύνει δριμύ κατηγορώ κατά του κιτρινισμού του Τύπου. Ο ίδιος υπήρξε άλλωστε και θύμα του κίτρινου τύπου. Το 1972 είχε δημοσιεύσει στο περιοδικό Der Spiegel ένα άρθρο για την ηγέτιδα της RAF Ουλρίκε Μάινχοφ με τον τίτλο «Θέλει η Ουλρίκε απονομή χάριτος ή προσωπικής ασφάλειας;» στο οποίο ασκούσε κριτική τόσο στην τρομοκρατική οργάνωση όσο και στον κιτρινισμό του τύπου, στην περίπτωση αυτή σε δημοσιεύσεις του τύπου σχετικά με την τρομοκρατία. Το άρθρο αποτέλεσε αφορμή για μιαν εκστρατεία δυσφήμισης ενάντια στο πρόσωπό του, κυρίως βέβαια από τον κίτρινο τύπο και την κύρια εκπροσώπησή του στην Γερμανία, την εφημερίδα Bild, στην οποία χαρακτηριζόταν υποστηρικτής της τρομοκρατίας.
Die Gewalt von Worten kann manchmal schlimmer sein als die von Ohrfeigen und Pistolen.
— Heinrich Böll, Συνέντευξη τον Οκτώβριο του 1974
Η βία των λέξεων μπορεί να είναι κάποιες φορές χειρότερη από ένα χαστούκι ή την βία των όπλων.
Ο Χάινριχ Μπελ δέχθηκε έντονη επίθεση τόσο από δημοσιογράφους όσο και από πολιτικούς μετά τη δημοσίευση του διηγήματος και κυρίως μετά την προβολή της αντίστοιχης ταινίας του 1975. Ωστόσο, λίγο μετά τη δημοσίευσή του, το έργο αυτό ενσωματώθηκε στην ύλη του σχολικού μαθήματος της λογοτεχνίας σε πολλές ομοσπονδιακές πολιτείες της Γερμανίας.
ΠΗΓΕΣ: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97_%CF%87%CE%B1%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7_%CF%84%CE%B9%CE%BC%CE%AE_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%BD%CE%B1_%CE%9C%CF%80%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%BC, https://diastixo.gr/kritikes/xenipezografia/12416-xamenh-timh-katarina
