Αντί Προλόγου
Από τον “Φορητό παράδεισο” μεταφερόμαστε με τη μετάφραση του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλο στο χρονικά προγενέστερο “Ξενοδοχείο για πεταλούδες“, την ποιητική συλλογή του Roger Robinson που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κείμενα. Γινόμαστε ένοικοι ενός δωματίου γεμάτου αντιφατικές εικόνες, τους βίαιους και γκρίζους δρόμους του Μπρίξτον από τη μία και τις παραλιακές διαδρομές του Τρινιντάντ και Τομπάγκο που μοσχομυρίζουν μάνγκο και αρμύρα. Περιφερόμαστε σε ένα κατάλυμα γεμάτο μνήμες, πικρία, απογοήτευση, χαρμολύπη, ελπίδα, στο μεταίχμιο δύο κόσμων, δύο εαυτών και το κάνουμε ανεπαίσθητα και απαλά, σαν πεταλούδες.
Λίγα λόγια για το περιεχόμενο
Το ξενοδοχείο είναι ένα κατάλυμα ψυχών που αμαρτάνει, είναι έρμαιο των πόθων και των σαρκικών απολαύσεων και μετανοεί. Συχνοί θαμώνες ο εγκατής Σίσυφος, ο αιμοβόρος Βασιλικός Γύπας, ο δολοφόνος με ενσυναίσθηση, ο παθιασμένος μπρέικντανσερ Mazda Man, η ταξιδιάρα Νίκολα, ο μαχητικός Ατσέμπε. Μέσα σε αυτό συναντάμε διάφορους τόπους, τόπους πένθους με κοκοφοίνικες και ρυζοχώραφα, τόπους που μας ανήκουν και τους ανήκουμε, τόπους τραυματισμένης παιδικότητας. Αυτοί απλώνονται από το νοσταλγικό και φωτεινό Τρινιντάντ και Τομπάγκο, το εξιδανικευμένο και απόμακρο, ως το κοντινό, γκρίζο, ρηχό Μπρίξτον.
Κύρια θεματική γύρω από την οποία περιστρέφονται όλες οι δευτερεύουσες είναι η διττή φύση του μετανάστη, του ανθρώπου που ξεριζώθηκε και φύτρωσε εκ νέου κάπου μακριά από τον τόπο του. Η αποικιοκρατία, η ωμή, υπεραπλουστευμένη δυτική πρόσληψη του κόσμου, η μνήμη ως φάρμακο και ως δηλητήριο, η πολυπολιτισμικότητα των μεγάλων αστικών κέντρων, η αναζήτηση των ριζών σε έναν κόσμο που αλλάζει και ανακατατάσσεται, η ανάγκη εύρεσης κάποιου άγκιστρου είτε αυτός είναι άνθρωπος είτε ιδεολογία είναι κυρίαρχα θέματα που απασχολούν τον γράφοντα και με τη σειρά του και τον αναγνώστη.
Οι γυναίκες μετανάστριες από το Τρινιντάντ και ο δυτικός τρόπος πρόσληψής τους, ακόμα και από την τέχνη, το φαγητό ως μέσου σύνδεσης με τις ρίζες, οι γευστικοί κάλυκες ως όργανο της μνήμης, ο αριστοτελικός διχασμός του σώματος παραπέμπει στους δύο εαυτούς που υπάρχουν παράλληλα, στις δυο πατρίδες, οι πεταλούδες ως μεταίχμιο ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και των νεκρών, ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν, ανάμεσα στην πραγματικότητα του σήμερα και τις ρίζες του χθες είναι τα στοιχεία εκείνα που μας εντυπωσίασαν στην ποιητική σκέψη του Roger Robinson.
Λίγα λόγια για την ποιητική
Η ποιητική της γενεαλογίας, της αναζήτησης των ριζών, της απώλειας, της διαφορετικότητας φέρει την υπογραφή του Roger Robinson. Στο έργο του πραγματεύεται μια υποφώσκουσα διαφορετικότητα που δεν είναι ορατή σε πρώτο μάτι, αλλά απαιτεί τη διείσδυση και την τριβή του αναγνώστη για να αντιληφθεί πως αυτό που βλέπει δε είναι απλώς μια πεταλούδα, αλλά οι ψυχές όσων βρίσκονταν στο μεταίχμιο δύο κόσμων, δύο εαυτών.
Το προσωπικό του βίωμα ξεπερνά κατά πολύ τα όρια του ατομικού και γίνεται μια κραυγή πανανθρώπινη που αγγίζει ιδίως όσους ανθρώπους μοιράζονται την ίδια μοίρα, αυτή του μετανάστη και όσους, όμως, είναι απλώς θεατές με ενσυναίσθηση. Η ποίησή του είναι ευρηματική, ενίοτε συναισθηματικά φορτισμένη και ενίοτε τρομακτικά ωμή και βίαιη. Το κύριο της χαρακτηριστικό είναι ο ανθρώπινος της χαρακτήρας μέσα από τις εικόνες της. Αυτές δεν είναι παραμυθένιες ούτε μαγευτικές. Είναι απλές, σκοτεινές, όπως και ο κόσμος εντός του οποίου παράγονται.
Τα περισσότερα του ποιήματα δεν είναι ιδιαίτερα εκτενή, αλλά ούτε εξαιρετικά σύντομα. Χαρακτηρίζονται από ένα πεζολογικό χαρακτήρα και από παντελή απουσία μουσικότητας ή ρυθμού. Ο μόνος ρυθμός που υπάρχει εντός τους είναι αυτός ενός κόσμου εν μεταβολή, όπως θα έλεγε και ο Βιζυηνός. Ο λόγος στερείται πομπόδων εκφραστικών μέσων, είναι λιτός και αιχμηρός, αλλά βρίθει εικονών. Η εικόνα λειτουργεί ως μέσο μνήμης και αφήγησης μιας προσωπικής ιστορίας που εκτείνεται πέραν του εγώ, του χωροχρόνου εντός του οποίου αφηγείται και γίνεται μια κατάθεση ψυχής που αγγίζει όλες τις ταλαιπωρημένες και διχασμένες ψυχές του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος.
Λίγα λόγια για τη συλλογή
Η ποιητική συλλογή διαχωρίζεται σε τρεις ενότητες με αλληλοκαλυπτόμενες θεματικές. Συνοδεύεται από σημειώσεις του μεταφραστή που διευκολύνουν τον Έλληνα αναγνώστη να εξοικειωθεί με έννοιες που ίσως πρώτη φορά να συναντήσει γραπτώς. Πρόκειται για μια μετάφραση που μαρτυρά την εξοικείωση του Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου με τη γραφή του Roger Robinson και μεταφέρει ευκρινώς τις εικόνες και τα συναισθήματα του τελευταίου, ίσως και το μήνυμά του σε εκείνους που είναι πρόθυμοι να το αφουγκραστούν. Το εικαστικό στο εξώφυλλο, η γραμματοσειρά, η επιμέλεια της έκδοσης εν συνόλω είναι προσεγμένα και καλαίσθητα.
Αντί Επιλόγου
Η κατηγορία που εξαπολύουν πολλοί για την έλλειψη σύγχρονης ποιητικής παραγωγής, εκτός από προδήλως εσφαλμένη, αδικεί δημιουργούς με οξυδέρκεια, διορατικότητα, εφευρετικότητα και παρρησία όπως ο Roger Robinson. Ειδικά όταν τα γλωσσικά όρια εξοβελίζονται από καλές μεταφράσεις, θεωρούμε πως είναι η καλύτερη αφορμή να κάνουμε μια επίσκεψη σε ξενοδοχεία για πεταλούδες που ενδεχομένως να κρύβουμε μέσα μας. Σε όσους το πάρετε απόφαση και κάνετε την κράτηση σας εγγυόμαστε πως θα έχετε μια αξέχαστη διαμονή και θα επιστρέφετε σε αυτό ξανά και ξανά.
