Η είδηση της εκτέλεσης του Αυστριακού αρχιδούκα και αυτοκράτορα του Μεξικού Μαξιιλιανού από τους Μεξικανούς αντάρτες έγινε γρήγορα γνωστή στη Γαλλία και ενέπνευσε τον Γάλλο ζωγράφο Εντουάρ Μανέ. Ξεκίνησε λοιπόν τον Ιούλιο του 1867 να δουλεύει το έργο “Η εκτέλεση του Μαξιμιλιανού”.
Όταν το 1861 ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Ναπολέων Βοναπάρτης άρχισε να στέλνει στρατεύματα στο Μεξικό, καθαίρεσε τον Μπενίτο Χουαρέζ, προσκάλεσεαπό την Αυστρία τον αρχιδούκα Μαξιμιλιανό για να αναλάβει το αξίωμα του αυτοκράτορα της χώρας.
Στις 28 Μαΐου του 1864 έφτασε στο Μεξικό, όπου σύντομα συνειδητοποίησε τις δυσκολίες που έπρεπε να αντιμετωπίσει αφού το μεγαλύτερο μέρος του λαού αρνείτο να τον αναγνωρίσει ως νόμιμο Βασιλιά του και παράλληλα πραγματοποιούσε ανταρτοπόλεμο ενάντια στον Γαλλικό στρατό. Εγκαταστάθηκε με τη σύζυγό του στον λόφο του Τσαπουλτεπέκ στα περίχωρα της πόλης του Μεξικού, θέση που αποτελούσε το καταφύγιο των Αζτέκων αυτοκρατόρων, και παρήγγειλε την κατασκευή μεγάλης λεωφόρου που θα συνδέει την κατοικία του με το κέντρο της πόλης του Μεξικού. Η λεωφόρος αυτή είναι σήμερα η κεντρική λεωφόρος της πόλης. Προετοίμαζε την στέψη του ως αυτοκράτορα σε μεγαλειώδη τελετή ,αλλά η στέψη τελικά δεν έγινε ποτέ λόγω της μεγάλης αστάθειας που επικρατούσε στη χώρα όσο ο ίδιος βρισκόταν εκεί.
Το 1866 ο Ναπολέων Γ΄ απέσυρε τον γαλλικό στρατό. Γι’ αυτό το λόγο η γυναίκα του Μαξιμιλιανού, Σαρλότ, επιχείρησε ταξίδι στην Ευρώπη με σκοπό να πετύχει τη συνδρομή στρατιωτικής βοήθειας. Η προσπάθεια όμως αυτή απέτυχε με αποτέλεσμα ο Μαξιμιλιανός να βρεθεί απομονωμένος. Τελικά συνελήφθη από τον Χουάρες στο Κερέταρο, όπου και εκτελέστηκε.
Στον πίνακα του Μανέ απεικονίζεται στα αριστερά ο έκπτωτος αυτοκράτορας μπροστά στους εκτελεστές του δίπλα του οι αφοσιωμένοι Μεξικανοί αξιωματικοί του. Σύμφωνα με τις ανταποκρίσεις ο Μαξιμιλιανός εμφανίστηκε μπροστά στο απόσπασμα φορώντας ένα μαύρο κουστούμι, το παραδοσιακό σομπρέροκαι την “αξιοπρέπεια που άρμοζε σε έναν Αψβούργο”. Το εκτελεστικό απόσπασμα, που φορά τη στολή του γαλλικού στρατού, απεικονίζεται ακριβώς τη στιγμή που πυροβολεί. Στα δεξιά της σύνθεσης στέκεται ο λοχίας, ο οποίος οπλίζει το τουφέκι του προκειμένου να αποτελειώσει τα θύματα. Ο Εμίλ Ζολά, βιογράφος του Μανέ, έγραψε για το έργο: ” Ένας ζωγράφος τόλμησε να παρουσιάσει μπροστά στα μάτια τους την τραγική ειρωνεία : Η Γαλλία εκτελεί τον Μαξιμιλιανό.”
Ο Μανέ δούλεψε εντατικά το έργο αυτό. Πραγματοποίησε ένα μικρό προσχέδιο, μία λιθογραφία και τρεις μεγάλου μεγέθους ελαιογραφίες. Όταν θα παρουσίαζε το έργο το 1869, οι υπεύθυνοι της διοργάνωσης τον ενημέρωσαν, ότι δεν χρειαζόταν να κάνει τον κόπο. Το “κατά τα άλλα εξαίρετο έργο” δεν επρόκειτο ποτέ να εκτεθεί εκεί. Όπως και πουθενά αλλού κατά τη διάρκεια της ζωής του καλλιτέχνη…
