Ο κινηματογράφος (κίνηση + γραφή) ή αλλιώς σινεμά (από το γαλλικό cinématographe) δεν ήταν πάντα όπως τον γνωρίζουμε και τον αγαπάμε σήμερα. Στην πραγματικότητα, η ίδια η ύπαρξη του κινηματογράφου δεν ήταν εφικτή μέχρι την εφεύρεση της φωτογραφικής μηχανής και την διάδοση της φωτογραφίας κατά τον 19ο αιώνα. Από εκείνη την στιγμή και έπειτα έγιναν αμέτρητες προσπάθειες καταγραφής της κίνησης. Μία από τις πρώτες και ιδιαίτερα σημαντικές αναλύσεις της κίνησης με τη βοήθεια φωτογραφικής μηχανής, έγινε περίπου το 1878, όταν ο Βρετανός φωτογράφος Ίντγουιρντ Μάιμπριτζ έχοντας καταφέρει να αναπτύξει μεθόδους διαδοχικής φωτογράφισης, απεικόνισε την κίνηση ενός αλόγου, αποδεικνύοντας τότε, πως κατά τη διάρκεια του καλπασμού του υπάρχουν στιγμές που τα πόδια του δεν έχουν επαφή με το έδαφος. Την ίδια περίπου εποχή, ο Γάλλος φυσικός Ετιέν Μαρέ κατόρθωσε να συλλάβει φωτογραφικά το πέταγμα ενός πουλιού με τη βοήθεια μιας φωτογραφικής μηχανής με τη δυνατότητα να αποτυπώνει 12 στιγμιότυπα ανά λεπτό.
Η πρώτη προσπάθεια καταγραφής της κίνησης σε κινηματογραφική μηχανή έγινε στις 14 Οκτωβρίου 1888 από τον Λουί Αιμέ Ωγκυστέν Λε Πρενς (Louis Aimé Augustin Le Prince, γνωστός και ως ο “πατέρας της κινηματογράφησης”) στον κήπο του σπιτιού του στο Ράουντχει, Λιντς, στο Γιορκσαιρ της Μεγάλης Βρετανίας. Με μία μηχανή με μονό φακό, καταγράφει τους «πρωταγωνιστές» της ταινίας, την οικογένεια του, σε ένα βίντεο διάρκειας μόλις 2 δευτερολέπτων, το οποίο αποτελούνταν από μόλις 4 πλαίσια (καρέ). Οι «πρωταγωνιστές» εμφανίζονται να περπατούν κυκλικά, γελώντας με τον εαυτό τους, εντός της περιοχής που εμφανίζεται στην κάμερα. Η «ταινία» αυτή που έμεινε γνωστή σαν «Roundhay Garden Scene», έμελλε να βάλει έναν από τους πρώτους θεμέλιους λίθους, σ’ αυτό που αργότερα θα ονομάζονταν «Έβδομη τέχνη»: τον κινηματογράφο.
Τα σημαντικότερα ίσως επιτεύγματα σχετικά με την ανάπτυξη της κινηματογραφικής τεχνικής έγιναν στα τέλη του 1880, με κυριότερο ίσως, την εφεύρεση του κινητοσκοπίου από τον Ουίλλιαμ Ντίκσον, ο οποίος εργαζόταν στα εργαστήρια του Τόμας Έντισον. Το κινητοσκόπιο, ήταν μία μηχανή προβολής, με δυνατότητα να προβάλλει την κινηματογραφική ταινία σε ένα κουτί, το οποίο ήταν ορατό μόνο από έναν θεατή, μέσω μιας οπής. Η συσκευή παρουσιάστηκε για πρώτη φορά επίσημα στις 20 Μαΐου του 1891, μαζί με την πρώτη κινηματογραφική ταινία. Ο Έντισον θεωρούσε την εφεύρεση του κινητοσκοπίου ήσσονος σημασίας και ο ίδιος δεν ενδιαφέρθηκε ώστε να προβάλλονται οι ταινίες για περισσότερους θεατές.
Οι πρόδρομοι του κινηματογράφου ήταν οι σκηνές ειδικού φωτισμού και τα παραπετάσματα με εντυπωσιακές σκιές που έστηναν πλανόδιοι σε λαϊκές αγορές της κεντρικής Ευρώπης. Το 1895 προβλήθηκε η πρώτη κινηματογραφική ταινία σε μορφή bioskop στο Βίντεργκαρτεν του Βερολίνου.
Στη Γαλλία, οι αδελφοί Ογκύστ και Λουί Λυμιέρ (Louis και Auguste Lumière), βασιζόμενοι στο κινητοσκόπιο των Ντίκσον και Έντισον, εφηύραν τον κινηματογράφο (τον οποίο ονόμασε cinematographe ο Λεόν Μπουλί), που αποτελούσε μία φορητή κινηματογραφική μηχανή, λήψεως, εκτύπωσης και προβολής του φιλμ, που εμφάνιζε σε οθόνη εικόνες με ρυθμό 16 καρέ ανά δευτερόλεπτο. Μόλις πήραν την αναγνώριση της ευρεσιτεχνίας τους για την κινηματογραφική μηχανή αποφάσισαν να κάνουν την πρώτη παράσταση, για να δει το κοινό το νέο επιστημονικό θαύμα. Στις 28 Δεκεμβρίου του 1895, έκαναν και την πρώτη δημόσια προβολή, στο ινδικό σαλόνι του Grand Cafe στο Παρίσι. Η ημερομηνία αυτή αναφέρεται από πολλούς ως η επίσημη ημέρα που ο κινηματογράφος με την σημερινή του γνωστή μορφή έκανε την εμφάνισή του. Εκείνη τη δημόσια προβολή παρακολούθησαν συνολικά 35 άτομα επί πληρωμή και προβλήθηκαν δέκα ταινίες συνολικής διάρκειας περίπου δεκαπέντε λεπτών. Οι πρώτες κινηματογραφικές ταινίες ήταν μικρής διάρκειας, παρουσιάζοντας συνήθως στατικά, μία σκηνή της καθημερινότητας. Μια απ’ αυτές, τις πρώτες, ολιγόλεπτες ταινίες ήταν και “Η έξοδος των εργατών από το προαύλιο του εργοστασίου Λυμιέρ”. Είναι αμφίβολο αν οι ίδιοι οι Λυμιέρ είχαν συλλάβει τη σημασία της εφεύρεσής τους, καθώς ήταν της άποψης ότι “ο κινηματογράφος είναι μια εφεύρεση χωρίς μέλλον”.
Πολλοί απ’ τους παριστάμενους όμως ενθουσιάζονται και οι προσφορές στους Λυμιέρ, για να πουλήσουν την εφεύρεση τους έρχονται η μια μετά την άλλη. Στις επόμενες μέρες νοικιάζεται και μια διπλανή αίθουσα για να χωρέσει τους θεατές. Οι Λυμιέρ σύντομα εγκαινιάζουν κινηματογράφους σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Εκατοντάδες μιμητές έρχονται να τους αντιγράψουν, αλλά και να βελτιώσουν την εφεύρεση τους. Η λέξη κινηματογράφος και τα παράγωγά της καθιερώνονται παγκόσμια για το καινούργιο θέαμα.
Το 1896 θα γυρίσουν τουλάχιστον 40 ταινίες, με θέμα κυρίως την καθημερινή ζωή στη Γαλλία, ενώ θα αρχίσουν να εκπαιδεύουν εικονολήπτες, που θα τους στείλουν σε διάφορα μέρη του κόσμου, για να προβάλλουν ταινίες, αλλά και για να γυρίσουν εκεί άλλες.
Μετά την αρχική επιτυχία του νέου μέσου, οι κινηματογραφιστές έπρεπε να βρουν πιο σύνθετες ή ενδιαφέρουσες μορφικές ποιότητες για να κρατήσουν το ενδιαφέρον του κοινού. Οι Λιμιέρ έστελναν εικονολήπτες σε όλον τον κόσμο για να δείξουν ταινίες και να κινηματογραφήσουν σημαντικά γεγονότα και εξωτικές τοποθεσίες. Αλλά, αφού γύρισαν έναν τεράστιο αριθμό ταινιών τα πρώτα χρόνια, η απόδοση των Λιμιέρ μειώθηκε, και σταμάτησαν τελείως να κάνουν ταινίες το 1905.
Marie-Georges-Jean Méliès.
Μέχρι τότε σκοπός του κινηματογράφου δεν ήταν η ψυχαγωγία αλλά η καταγραφή και η απεικόνιση της κίνησης, παρά τις λίγες επιτυχημένες προσπάθειες δημιουργίας κωμικών ταινιών μικρού μήκους από τους αδερφούς Λιμιέρ, τον Τόμας Έντισον και τον Μαξ Σκλαντανόφσκι. Η καθιέρωση του κινηματογράφου ως μορφή τέχνης συνέβη χάρη στον Ζορζ Μελιέ, ο οποίος ήταν ένας από τους πρώτους κινηματογραφιστές που χρησιμοποίησε την διαθέσιμη τεχνική της εποχής με σκοπό την παραγωγή ταινιών κάτω από όρους τέχνης. Θεωρείται και από τους πρώτους κινηματογραφικούς σκηνοθέτες, ισως και ο σημαντικότερος.
Οι πρώτες ταινίες του Μελιές έμοιαζαν αρχικά με τα πλάνα καθημερινών δραστηριοτήτων των αδελφών Λιμιέρ, αλλά όλα άλλαξαν όταν ανακάλυψε τις δυνατότητες των απλών ειδικών εφέ. Στην συνέχεια, οι ταινίες του Μελιές πραγματεύονταν και θέματα από το χώρο του φανταστικού, ενώ η ταινία του «Ταξίδι στη Σελήνη» (Le voyage dans la lune, 1901) υπήρξε πιθανότατα η πρώτη που προσπάθησε να περιγράψει ένα ταξίδι στο διάστημα και θεωρείτε ότι έθεσε τις βάσεις του μυθοπλαστικού κινηματογράφου, ως η πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίας. Η ταινία αφηγείται την ιστορία μίας ομάδας αστροναυτών, οι οποίοι πάνε στο φεγγάρι για πρώτη φορά, με τη βοήθεια μίας κάψουλας-ρουκέτας, η οποία ανατινάζει την επιφάνεια του. Εκεί θα βρουν τους κατοίκους του φεγγαριού (Selenites), και κατά την επιστροφή τους στη γη θα φέρουν κι έναν αιχμάλωτο. Στην ταινία πρωταγωνιστούν εξέχοντες ηθοποιοί του θεάτρου εκείνης της εποχής, ενώ πρωταγωνιστής είναι και ο ίδιος ο Μελιές.
Ο Μελιές χρησιμοποιεί στην ταινία του αυτή πρωτοποριακές τεχνικές κινουμένων σχεδίων και ειδικών εφέ, αλλά και το δημιουργικό μοντάζΕπιπλέον, εισήγαγε τεχνικές οπτικών εφέ, ενώ για πρώτη φορά πρόβαλε έγχρωμες ταινίες, χρωματίζοντας την κινηματογραφική ταινία (καρέ) με το χέρι. “Το Ταξίδι στη Σελήνη” θεωρείται μία από τις ταινίες με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ιστορία του κινηματογράφου και μία απο τις γνωστότερες και σπουδαιότερες ταινίες του 20ου αιώνα.
Με αφετηρία τις νέες δυνατότητες που αναδείχθηκαν, ο κινηματογράφος μετασχηματίστηκε διεθνώς σε μία δημοφιλή μορφή τέχνης, ενώ παράλληλα πολλοί κινηματογραφικοί χώροι δημιουργήθηκαν με αποκλειστικό σκοπό την προβολή ταινιών. Εκτιμάται ότι το 1908, στις Ηνωμένες Πολιτείες υπήρχαν περίπου 10.000 κινηματογράφοι. Οι ταινίες της εποχής είχαν διάρκεια δέκα έως δεκαπέντε λεπτών, αλλά σταδιακά η διάρκειά τους αυξήθηκε.
Αν θέλετε να μάθετε την συνέχεια της ιστορίας της δημιουργίας της τέχνης των τεχνών, μείνετε συντονισμένοι….
Πηγές
