Το «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ» – αποτελεί ίσως το σημανικότερο δείγμα δουλειάς του ‘Εντουαρντ ‘Αλμπι, στην οποία διατυπώνει το ψυχρό του βλέμμα πάνω στη σύγχρονη ζωή το 1960. Δικαιώς πολλοί μελετητές του αποδίδουν την αναβίωση του αμερικανικού θεάτρου χάρη στην δεξιοτεχνική διεισδυτικότητα και στην δηκτική του γραφή, στα όρια του παραλόγου.
Ένα σαλόνι ως πεδίο μάχης. Μια νύχτα που θα φτάσει ως το ξημέρωμα. Δυο ζευγάρια ξενυχτούν, πίνουν και παίζουν τα πιο επικίνδυνα παιχνίδια: αυτά που θα γκρεμίσουν κάθε ψέμα και θα φέρουν την αλήθεια στο φως. Πρωταγωνιστές της μακριάς αυτής νύχτας είναι οι πάνω από είκοσι χρόνια παντρεμένοι, Τζορτζ και Μάρθα (εκείνος, παραιτημένος καθηγητής Ιστορίας σε πανεπιστήμιο, εκείνη, κόρη του πρύτανη), οι οποίοι και ρίχνουν, χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό, στο πεδίο της μάχης τους τον άρτι αφιχθέντα καθηγητή Βιολογίας Νικ και τη γλυκιά του Χάνι -παρότι ούτε τα «θύματα» είναι, όπως αποδεικνύεται στην πορεία, αθώα.
Τέσσερις χαρακτήρες σε ένα και μοναδικό σκηνικό καθηλώνουν το κοινό που παρακολουθεί την πιο άγρια, την πιο απελπισμένη προσπάθεια για αναγνώριση και επικοινωνία. Ένα τρομερό παιχνίδι αποκαλύψεων, ένα αλύπητο, αδίστακτο παιχνίδι να ξεσκεπαστούν οι αλήθειες που χρόνια τώρα κρύβουν μέσα τους οι τέσσερις αυτοί άνθρωποι. Αυτό που αρχίζει σαν παιχνίδι, εξελίσσεται σ’ ένα ξεγύμνωμα, ένα κουρέλιασμα των μύθων που είχαν κατασκευάσει. Έχουν πλήρη επίγνωση του κινδύνου που τέτοιες αποκαλύψεις μπορούν να φέρουν, αλλά συγχρόνως ξέρουν ότι μόνο έτσι θα γλιτώσουν από το σκοτάδι που τους κυκλώνει σιγά – σιγά και τους κάνει να παραπαίουν. Την αυγή, όταν το πάρτι τελειώσει, κανείς τους δεν είναι πια ο ίδιος. Κι ό,τι έχει γκρεμιστεί, πρέπει να χτιστεί ξανά, με θεμέλιο την αλήθεια και την αγάπη.
Το «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ», γραμμένο στην αυγή της δεκαετίας του ’60, κουβαλάει τα τραύματα της εποχής που το γέννησε, όταν η Αμερική έχτιζε για ακόμη μία φορά το αφήγημα του «αμερικανικού ονείρου». Η πένα του Άλμπι παρεμβαίνει με ένα δράμα δωματίου που λειτουργεί ως καταλύτης σε αυτό το οικοδόμημα, καθώς αποδομεί την εικόνα της «αγίας» οικογένειας όπως και αυτή του ευυπόληπτου διανοούμενου. Ο Άλμπι έχει συνθέσει μια υποδειγματική ιστορία, που στην ουσία της μιλάει για τον επίπονο αλλά αναγκαίο δρόμο που οδηγεί στην κατάρριψη των ψευδαισθήσεων.
«Ήταν ένα μπαρ στην 10η οδό, ανάμεσα στη λεωφόρο Γκρένιτς και το Γουέιβερλι Πλέις. Έχει αλλάξει με τα χρόνια διάφορα ονόματα· τότε το έλεγαν αλλιώς, τώρα δεν έχω ιδέα πώς το λένε. Και στο ισόγειο είχε ένα μεγάλο καθρέφτη, κι εκεί πάνω έγραφαν οι θαμώνες τα δικά τους. Και μια νύχτα, το 1953 πρέπει να ’τανε, μπορεί και το 1954, εκεί που έπινα τη μπίρα μου, πρόσεξα ένα “Who’s afraid of Virginia Woolf?” γραμμένο στον καθρέφτη, με σαπούνι μάλλον. Φοιτητικό καλαμπουράκι. Εγκεφαλικό. Χρόνια αργότερα, όταν άρχιζα να γράφω το έργο, μου ξανάρθε στο μυαλό το γκραφίτι του καθρέφτη. Και, ναι, το “Who’s afraid of Virginia Woolf», σημαίνει “Who’s afraid of the big bad wolf- Ποιος φοβάται τον κακό λύκο. Ποιος φοβάται να ζήσει χωρίς αυταπάτες”». – Έντουαρντ Άλμπι, 1966.
Το “Who’s Afraid of Virginia Woolf?” ανέβηκε για πρώτη φορά στη Νέα Υόρκη το 1962 (νωρίτερα, το 1961 είχε υπογράψει ένα από τα διασημότερα κείμενα του, μια εντελώς προσωπική του παραλλαγή του παραμυθιού «Τα τρία γουρουνάκια» που πραγματεύεται παρόμοιο θέμα) κι έγινε πολύ μεγάλη επιτυχία, προκαλώντας μεγάλη αίσθηση και αποσπώντας τα βραβεία Tony και Drama Critic’s Circle. Από τότε παρουσιάζεται συνεχώς με μεγάλη επιτυχία σε όλο τον κόσμο, και στην Ελλάδα, όπου έχει ανέβει αρκετές φορές, από την πρώτη του Καρόλου Κουν το 1965.
To 1966, ο Mike Nichols, σκηνοθέτησε την κινηματογραφική μεταφορά, με τον Richard Burton και την Elizabeth Taylor ένα διάσημο ζευγάρι, θρυλικό για τις συζυγικές του αψιμαχίες. Η ταινία έλαβε 13 υποψηφιότητες για Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας και αποτελεί τη μοναδική ταινία μέχρι σήμερα που έλαβε υποψηφιότητες για τις κυριότερες κατηγορίες στην ιστορία του θεσμού. Και οι τέσσερις πρωταγωνιστές της ταινίας προτάθηκαν για Όσκαρ, ο καθένας στην αντίστοιχη κατηγορία με τα Όσκαρ Ερμηνείας. Βραβεύτηκε τελικά με 5 βραβεία Όσκαρ, χαρίζοντας στην Ελίζαμπεθ Τέιλορ το δεύτερό της Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου.
Η εμβληματική αυτή παράσταση ανέβηκε φέτος στη σκηνή του Θεάτρου Αθηνών. Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στο αριστούργημα του Έντουαρντ Άλμπι. Δίπλα του βρίσκεται η Μαρία Πρωτόπαππα και μαζί ενσαρκώνουν τους θρυλικούς πλέον ρόλους του Τζορτζ και της Μάρθα. Το αντίπαλο δέος και συμπρωταγωνιστές τους είναι ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος και η Ντάνη Γιαννακοπούλου. Η παραγωγή είναι του Κάρολου Παυλάκη.
Επιλέγοντας την ανθεκτική μετάφραση της Τζένης Μαστοράκη, η σκηνοθεσία διαβάζει με τη δέουσα προσοχή το έργο – κέντημα, κρατώντας την εποχή των 60s (το σκηνικό της Αθανασίας Σμαραγδή μελετημένο στη λεπτομέρεια), και στήνει το γαϊτανάκι των συγκρούσεων, τις συνεχείς αλλαγές τακτικής των χαρακτήρων, άρα και ανατροπές, αλλά και τις -αναγκαίες- κωμικές ανάσες, παραδίδοντας ένα απολαυστικό, παρά την πολεμική του, διανοητικό και ψυχολογικό παιχνίδι. Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης αφουγκράστηκε με ιδιαίτερη προσοχή αυτό το έργο χαρακτήρων, έντονων συγκρούσεων και, μοιραία, ερμηνειών.
Η παράσταση δομείται πάνω σε μια καλοφτιαγμένη αλληλουχία θεατρινισμών, οι οποία εκθέτει συστηματικά όλες τις ανθρώπινες αδυναμίες στο πλαίσιο της συνύπαρξης. Ο Άλμπι δεν στέκεται μόνο στις σαρκοβόρες συντροφικές σχέσεις αλλά σχολιάζει και τις κοινωνίες που αυτές δομούν. Ο μεγάλος ελπιδοφόρος επίλογος της παράστασης όπου, ακόμα και οι κατακερματισμένοι αντίπαλοι συμφωνούν σε παύση πυρός, απογειώνεται με τις ερμηνείες του πρωταγωνιστικού κουαρτέτου. Το αποτέλεσμα είναι άρτιο, ανατρεπτικό, απολαυστικό και πραγματικά αφυπνιστικό.
Πηγές:
«Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ» του Έντουαρντ Άλμπυ σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη
https://www.athinorama.gr/theatre/article/poios_fobatai_ti_birtzinia_goulf-2538919.html
https://www.monopoli.gr/2019/11/26/reviews/kritikh-theatroy/356431/synplin-poios-fovatai-tin-virtzinia-goulf-sto-theatro-athinon/
https://www.huffingtonpost.gr/entry/eidame-ten-parastase-toe-konstantinoe-markoelake-poios-fovatai-te-virtzinia-yoelf_gr_5e00c5d3e4b0b2520d0e173e
https://el.wikipedia.org/wiki/ΠοιοςΦοβάταιτηΒιρτζίνιαΓουλφ;_(ταινία)
https://www.politeianet.gr/books/9789602481530-albee-edward-dodoni-poios-fobatai-tin-birtzinia-goulf-56629
https://blog.public.gr/psyhagogia/poios-fobatai-ti-birtzinia-goylf-se-skinothesia-konstantinoy-markoylaki
