Ετικέτα: Έρμαν Έσσε

Γεννημένος το 1877 στο Καλβ της Βυρτεμβέργης, ο Γερμανός λογοτέχνης, τιμήθηκε με το βραβείο Γκαίτε (1946)  και το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας και με το βραβείο Ειρήνης του Γερμανικού Συνδέσμου Εμπορίας Βιβλίων (1955).

Κεντρικό θέμα του έργου του είναι η υπαρξιακή θρησκευτική προβληματική του ανθρώπου. Στα έργα του (Ντέμιαν, Σιντάρτα, Ο λύκος της στέπας, κ.α.) συναντώνται συχνά μοτίβα του γερμανικού ρομαντισμού, θέματα από την ινδική και κινεζική φιλοσοφία και ψυχαναλυτικές θεωρίες.

Το βιβλίο «Ντέμιαν» πραγματεύεται τις δυσκολίες που συναντά ένας έφηβος που βρίσκετε στη διαδικασία της πνευματικής ωρίμνασης. Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο έφηβος Σίνκλερ στην προσπαθώντας να φτάσει την αυτοπραγμάτωση και να γνωρίσει τον εαυτό του σε βάθος, επιχειρεί να κατανοήσει την ρευστότητα των εννοιών του καλού και του κακού, που από παιδί έχει μάθει να ακούει χωρίς να τις επεξεργάζεται. Σ’ αυτή την πνευματική του περιπέτεια εμφανίζεται ένας μεγαλύτερος συμμαθητής του, ο Ντέμιαν, που εσωκλείει και τις δύο έννοιες και γίνεται ο φίλος του μα και ο μέντοράς του.

Ο Έσσε μέσα απ’το βιβλίο του παρασύρει τον αναγνώστη σε μονοπάτια υπαρξιακού στοχασμού, στην κατανόηση της ψυχολογίας του σημαντικού Άλλου, αλλά και της ατομικής ψυχολογίας. Ακόμη, οι έννοιες του Ασυνείδητου, του Anima, της Σκιάς, του Χάους, του Ονείρου αποτελούν κεντρικά θέματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος ο Εμίλ Σίνκλερ, ο οποίος αγωνιώντας να γνωρίσει τον εαυτό του, να επιβεβαιώσει την ύπαρξή του και να διαμορφώσει την προσωπικότητά του, αγκιστρώνεται απ’τον νεαρό Ντέμιαν. Μια φιγούρα καθηλωτική, μια προσωπικότητα άκρως γοητευτική και αφοπλιστική, με γνώσεις για τον κόσμο που ξενίζουν τον έφηβο ήρωα, όμως ταυτόχρονα τον μαγεύουν και του ανοίγουν ένα παράθυρο σε μια νέα κοσμοθεωρία. 

Ο Ντέμιαν καθοδηγεί τον έφηβο φίλο του. Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής ξεκινά να αμφισβητεί, ωστόσο μένει μετέωρος σε μια γραμμή, όπου η μία άκρη οδηγεί στο Καλό και η άλλη στο Κακό. Ο Σίνκλερ συνειδητοποιεί έτσι ότι για να καταφέρει να ισορροπήσει μέσα του, και να καταφέρει να δομήσει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα πρέπει να αποδεχθεί και το κακό μέσα του, να συμφιλιωθεί μαζί του και να κοιτάξει κατάματα τον πιο ευάλωτο εαυτό του.

Μέσα στο βιβλίο “Ντέμιαν” ανιχνεύεται η ψυχοσύνθεση ενός αγοριού που βρίσκεται στην εφηβεία και ξαφνικά όλη του η κοσμοθεωρία καταρρέει, ερχόμενος σε επαφή με τον Ντέμιαν. Ο Ντέμιαν γίνεται ο καθοδηγητής του, το πρόσωπο πάνω στο οποίο προβάλει την αμφισβήτηση του, τα πάθη του, τις βαθύτερες επιθυμίες του, τις σεξουαλικές του ορμές και την ανάγκη για αγάπη και τρυφερότητα. Μέσα απ’τον Ντέμιαν συνειδητοποιεί ότι ακόμα τίποτα δεν είναι δεδομένο, απεγκλωβίζεται απ’ τα κοινωνικά στεγανά. Απελευθερώνεται και μετατρέπεται σε έναν άνθρωπος πιο δεκτικό σε νέες και ενδεχομένως ανατρεπτικές πληροφορίες για την έννοια της ύπαρξης και του ανθρωπισμού.

Ο Σίνκλερ είναι ο ίδιος ο Έρμαν Έσσε. Ο Έσσε ήταν ένας άνθρωπος, ένας συγγραφέας με συνεχή διάθεση για γνώση, για αναζήτηση, για κατανόηση της ύπαρξής του. Ανοιχτός σε κάθε πνευματικά και πολιτιστικά ανθρώπινα κατορθώματα, ένας άνθρωπος, που ανοίγει στον αναγνώστη μια νέα κοσμοθεωρία.

Αποσπάσματα από τα έργα

«Κάθε ανθρώπου η ζωή είναι ένας δρόμος μέσα στον εαυτό του, μια προσπάθεια να βρει κάποιο δρόμο, το ίχνος ενός μονοπατιού. Κανείς ποτέ δεν υπήρξε ολότελα ο εαυτός του, ωστόσo ο καθένας αγωνίζεται να το πετύχει, και ο κουτός και ο ευφυής, όσο καλύτερα μπορεί. Όλοι μας ως το τέλος της ζωής μας κουβαλάμε τα υπολείμματα από τη γέννησή μας, τις μεμβράνες και το κέλυφος από τ’ αυγό ενός αρχέγονου κόσμου. Πολλοί δεν καταφέρνουν ποτέ να γίνουν άνθρωποι. Παραμένουν βάτραχοι, σαύρες, μυρμήγκια. Πολλοί είναι άνθρωπoι από τη μέση κι απάνω και ψάρια από τη μέση και κάτω. Ο καθένας, ωστόσο, αντιπροσωπεύει μια προσπάθεια της φύσης να δημιουργήσει μια ανθρώπινη ύπαρξη. Οι ρίζες μας είναι κοινές. ‘Ολοι προερχόμαστε από την ίδια μήτρα. Το κάθε άτομο ξεπετιέται από την ίδια άβυσσο, αγωνίζεται να πετύχει τον σκοπό του. Καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο, μα κάθε άνθρωπος μπορεί να εξηγήσει μόνο τον εαυτό του.»

«Κάθε άνθρωπος δεν είναι απλά ο εαυτός του. Είναι το μοναδικό, συγκεκριμένο, πάντα σημαντικό και αξιόλογο σημείο όπου διασταυρώνονται τα φαινόμενα του κόσμου, με τρόπο ξέχωρο, μοναδικό. Για τούτο, κάθε ιστορία ανθρώπινη είναι σημαντική, αιώνια και ιερή. Για τούτο, κάθε άνθρωπος, ενόσω ζει και εκπληρώνει τη θέληση της φύσης, είναι μια ύπαρξη υπέροχη που της πρέπει υπέρτατη προσοχή. Δεν μπορώ να ονομάσω τον εαυτό μου πολύξερο.  Ήμουν κι ακόμα είμαι ερευνητής, μα δε γυρεύω πια στ’ αστέρια ή στα βιβλία αυτό που ζητώ. Ακούω τους ψίθυρους μες στο αίμα μου. Δεν είναι μια ευχάριστη ιστορία η δική μου, δε διαθέτει τη γλυκιά αρμονία μιας ιστορίας που πλάθουμε με τη φαντασία μας. Όμοια όπως η ζωή όλων των ανθρώπων που σταμάτησαν να εξαπατούν τον εαυτό τους, έτσι κι η δική μου είναι παράλογη μαζί και χαώδης, έχει κάτι από τρέλα μαζί και όνειρα. Κάθε ανθρώπου η ζωή είναι ένας δρόμος μέσα στον εαυτό του, μια προσπάθεια να βρει κάποιο δρόμο, το ίχνος ενός μονοπατιού. Κανείς ποτέ δεν υπήρξε ολότελα ο εαυτός του, ωστόσo ο καθένας αγωνίζεται να το πετύχει, και ο κουτός και ο ευφυής, όσο καλύτερα μπορεί. Όλοι μας ως το τέλος της ζωής μας κουβαλάμε τα υπολείμματα από τη γέννησή μας, τις μεμβράνες και το κέλυφος από τ’ αυγό ενός αρχέγονου κόσμου. Πολλοί δεν καταφέρνουν ποτέ να γίνουν άνθρωποι. Παραμένουν βάτραχοι, σαύρες, μυρμήγκια. Πολλοί είναι άνθρωποι από τη μέση κι απάνω και ψάρια από τη μέση και κάτω. Ο καθένας, ωστόσο, αντιπροσωπεύει μια προσπάθεια της φύσης να δημιουργήσει μια ανθρώπινη ύπαρξη. Οι ρίζες μας είναι κοινές. Όλοι προερχόμαστε από την ίδια μήτρα. Το κάθε άτομο ξεπετιέται από την ίδια άβυσσο, αγωνίζεται να πετύχει το σκοπό του. Καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο, μα κάθε άνθρωπος μπορεί να εξηγήσει μόνο τον εαυτό του»

Στο μέτωπό του είχε το ‘’σημάδι’’. Ήταν ο Ντέμιαν.[…] <<Άκουσε με μικρέ μου Σίνκλερ. Πρέπει να φύγω. Ίσως χρειαστείς ξανά τη βοήθειά μου. Όταν με φωνάξεις, δεν θα έρθω πια πάνω στο άλογο ή με το τρενο. Θα πρέπει να ακούσεις τη φωνή μέσα σου και τότε θα μ’ακούσεις να σου μιλώ. Με καταλαβαίνεις ; Και κάτι ακόμα. Η φράου Εύα είπε πως αν σου συέβαινε κάτι κακό, θα έπρεπε να σου δώσω το φιλί που μου έδωσε. Κλείσε τα μάτια σου Σίνκλερ>>. Έκλεισα υπάκουα τα μάτια μου. Ένιωσα το χάδι του φιλιού στα χείλη μου, που είχαν μια σταγόνα αίμα και που δεν έλεγε να λιγοστέψει. Ύστερα αποκοιμήθηκα.

Πηγές

http://artinews.gr/%CF%87%CE%AD%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD-%CE%88%CF%83%CF%83%CE%B5-%CE%B6%CF%89-%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B1-%CF%8C%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AC-%CE%BC%CE%BF%CF%85.html

https://www.psychologynow.gr/psyxologia-texni/vivlia/2710-demian-pera-apo-tin-proti-anagnosi-tis-aleksias-konstantinou.html

O Έρμαν Έσσε μίλησε για την ενηλικίωση όπως κανένας άλλος συγγραφέας

Βιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα

Ο Έρμαν Έσσε γεννήθηκε στο Calw της Γερμανίας στα 1877. Βιβλιοπώλης στην αρχή, έγινε γρήγορα γνωστός με τα ποιήματα και τα μυθιστορήματά του. Στα 1904 δημοσιεύει το πρώτο του μυθιστόρημα, Πήτερ Κάμεντσιντ, και αποκεί και πέρα κερδίζει το ψωμί του απ’ τα γραφτά του. Στη Ροσάλντε (1914) εξετάζει τα προβλήματα του καλλιτέχνη, ο Κνουλπ (1915) είναι μια προσφορά στην αλητεία, ο Ντέμιαν (1919) αποτελεί μια ψυχαναλυτική μελέτη της αιμομειξίας, ενώ στο Νάρκισσος και Χρυσόστομος (1930) σκιαγραφεί τις δυο πλευρές της ανθρώπινης φύσης, αντιπαραθέτοντας ένα μοναχό με έναν ηδονιστή. Ο Λύκος της Στέπας (1927) αντικαθρεπτίζει τη σύγχυση της σύγχρονης ύπαρξης, ενώ ο Μαγκίστερ Λούντι (1945) δεν είναι παρά μια ουτοπική φαντασία πάνω στο θέμα της απόσυρσης απ’ τον κόσμο. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι και το Ταξίδι στην Ανατολή (1932), ένα απ’ τα πρώτα βιβλία που κίνησαν στον 20ό αι. το ενδιαφέρον της Δύσης για την ανατολική φιλοσοφία και στάση ζωής.

Οι βασικές επιρροές στο έργο του Έσσε είναι, όπως ο ίδιος λέει: «Το χριστιανικό και απόλυτα αντεθνικιστικό πνεύμα των γονιών μου, η μελέτη των μεγάλων Κινέζων δασκάλων και η φυσιογνωμία του ιστορικού Γιάκομπ Μπούρκχαρντ».

Ο χρόνος δεν κατάφερε να μειώσει την αξία του έργου του Έσσε, που βασικό του θέμα είναι η ολόψυχη και εναγώνια προσπάθεια του ατόμου να χτίσει έναν ακέριο και αρμονικό εαυτό.

Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, διαμαρτυρόμενος ενάντια στο μιλιταριστικό καθεστώς, εγκατέλειψε τη Γερμανία κι εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελβετία, όπου και πέθανε το 1962. Πήρε το Βραβείο Γκαίτε το 1946 και το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1947.

Υπόθεση του βιβλίου

Το βιβλίο ξεκινάει με το μικρό Σιντάρτα στο πατρικό του σπίτι να αναρωτιέται για το νόημα της προσευχής και της νηστείας. Αρχίζει να έχει απορίες για την ίδια του την ύπαρξη. Για τους λόγους για τους οποίους τον οδηγούν να ξυπνάει κάθε πρωί.

Ο πατέρας του προσπαθεί να τον συγκρατήσει αλλά μάταια. Είναι ένα παιχνίδι της φύσης η φυγή και η ανακάλυψη.

Στο πλευρό του ο φίλος του ο Γκοντίβα που αν και αδυνατεί να συλλάβει το όραμα του και την φιλοδοξία του μένει στο πλευρό του. Μαζί ταξιδεύουν και βιώνουν την πλήρη έλλειψη ηδονής, φιλοδοξίας, τροφής. Βλέπουν τους ανθρώπους απο μακριά σαν έρμαια των θέλω τους. 

Φυσικά δεν τελειώνουν εκεί επιστρέφουν για  να συναντήσουν σοφούς ανθρώπους από τους οποίους θα μάθουν αλλά και θα απορρίψουν. Και τη στιγμή που ο θεατής νομίζει πως ο Σιντάρτα τελείωσε και ότι βρέθηκε το νόημα της ζωής, αυτομάτως το απορρίπτει για κάτι άλλο.

Έτσι λοιπόν ο Σιντάρτα περνάει όλα τα στάδια της αναζήτησης του. Από την πλήρη νηστεία , έως τα αστάθμητα πλούτη, από την μοναξιά ,μέχρι την ηδονή, από το καθαρό μυαλό μέχρι τα άδυτα της φιλοδοξίας.

Ο  Έρμαν  Έσσε κλείνει το «Σιντάρτα», μόλις ο ήρωάς του ανακαλύπτει την αγάπη:

«Τώρα έβλεπε τους ανθρώπους διαφορετικά απ’ ότι άλλοτε, λιγότερο έξυπνα, λιγότερο περήφανα, μα πιο ζεστά, πιο περίεργα, πιο συμπαθητικά.  Όταν περνούσε από το ποτάμι ανθρώπους, ανθρώπους-παιδιά, εμπόρους, πολεμιστές, γυναίκες δεν τους ένιωθε πια ξένους όπως άλλοτε: τους καταλάβαινε, τους καταλάβαινε και συμμεριζόταν τη ζωή τους, που δεν την κυβερνούσαν σκέψεις και ιδέες, αλλά μόνον ορμές και επιθυμίες, ένιωθε όπως εκείνοι. Παρόλο που ήταν κοντά στην τελειότητα και άντεχε την τελευταία του πληγή, του φαινόταν πως αυτοί οι άνθρωποι-παιδιά ήταν αδέλφια του, η ματαιοδοξία, η απληστία και η γελοιότητά τους έχαναν για εκείνον κάθε κωμικότητα, γίνονταν κατανοητές, γίνονταν αξιαγάπητες, γίνονταν για κείνον ακόμα και άξιες σεβασμού».

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Το “Σιντάρτα” είναι ένα από τα αριστουργήματα του 20ου αιώνα. Ένα ινδικό παραμύθι του Έρμαν Έσσε το οποίο θέτει στο επίκεντρο το ταξίδι της αναζήτησης, την περιπέτεια της ανθρώπινης ύπαρξης, την ανάγκη του ανθρώπου να βρίσκεται σε γαλήνη με τον εσωτερικό του κόσμο.

Με γραφή απλή και γλώσσα διάφανη, ο Γερμανός συγγραφέας καταφέρνει με μοναδικό τρόπο να φτάσει στην ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης, στις πιο σκοτεινές και επίπονες αναζητήσεις του ανθρώπου, όταν αυτός περνάει την πιο δύσκολη από όλες τις δοκιμασίες, το να μείνει μόνος αντιμέτωπος με τον εαυτό του.

Ένας μοναχικός νέος περνάει από την περιπέτεια της υπομονής και της νηστείας, στα πλούτη και στις σαρκικές απολαύσεις και μετά επιστρέφει ξανά εκεί από όπου ξεκίνησε για να ξεκινήσει ένα καινούργιο ταξίδι. 

Καταλαβαίνει ότι ο δρόμος της γνώσης και της αναζήτησης της αλήθειας μπορεί να περάσει μόνο μέσα από τη συμφιλίωση με τον εαυτό, μόνο μέσα από τις δοκιμασίες της σκέψης που φτάνουν το άτομο πότε στην απελπισία και την οδύνη και πότε στη λύτρωση. 

Η γνώση και η πείρα δεν χαρίζονται, αλλά κατακτιούνται βήμα το βήμα, στιγμή τη στιγμή, σε έναν αέναο κύκλο αλλαγών και αναζητήσεων.

Πως τελειώνει άραγε αυτό το ταξίδι; Όπως γράφει κάποια στιγμή και μέσα στο μυθιστόρημα ο Έσσε, η ζωή είναι σαν ένα ποτάμι που κυλάει διαρκώς και ενώ μοιάζει το ίδιο, είναι πάντοτε και κάθε στιγμή διαφορετικό. Πρόκειται για ένα έργο που έχει εμπνεύσει νέους όλων των εποχών σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ τα βιβλία του Έσσε πιάνουν τόσο βαθιά και εσωτερικά νοήματα, που δεν μπορούν να αφήσουν κανέναν αναγνώστη ίδιο μετά το τέλος του κάθε έργου του. Ας μην ξεχνάμε, ότι τα βιβλία του απαγορεύτηκαν από τον ναζισμό και ο συγγραφέας βρήκε καταφύγιο στην Ελβετία. 

Οι άνθρωποι που είναι σαν τα αστέρια…

Κάποτε, της είπε: Είσαι σαν και εμένα, είσαι αλλιώτικη από όλους τους ανθρώπους. Είσαι η Καμάλα, τίποτα άλλο, και υπάρχει μέσα σου γαλήνη, ένα καταφύγιο όπου μπορείς να αποσυρθείς κάθε στιγμή και νοιώσεις ζεστασιά, το ίδιο και εγώ. Λίγοι άνθρωποι έχουν αυτή την ικανότητα, και όμως θα μπορούσαν να την αποκτήσουν όλοι.

Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι έξυπνοι, είπε η Καμάλα.

Όχι, είπε ο Σιντάρτα δεν είναι αυτό. Ο Καμασβάμι είναι το ίδιο έξυπνος με μένα, αλλά δεν μπορεί να βρει καταφύγιο στον εαυτό του. Άλλοι μπορούν και ας είναι στο μυαλό μικρά παιδιά. Οι περισσότεροι άνθρωποι Καμάλα είναι σαν το φύλλο που πέφτει, που ο αέρας το παίρνει, το στροβιλίζει για λίγο και ύστερα μετεωρίζεται και σωριάζεται στο χώμα.

Άλλοι όμως λιγοστοί είναι σαν τα αστέρια που ακολουθούν μια σταθερή τροχιά και δεν τα φτάνει ο άνεμος γιατί η τροχιά και ο νόμος που ακολουθούν βρίσκεται μέσα τους.

Άλλα Αποσπάσματα του έργου

Όταν κάποιος ζητάει, είπε ο Σιντάρτα, συμβαίνει συχνά να μη βλέπουν τα μάτια του παρά μόνο το πράγμα που ζητάει, συμβαίνει να μην είναι ικανός να βρει τίποτα, να αφεθεί σε τίποτα, επειδή σκέφτεται πάντα μόνο αυτό που ζητάει, επειδή έχει ένα σκοπό, επειδή κατέχεται από το σκοπό. Ζητάω θα πει, έχω ένα σκοπό. Βρίσκω όμως σημαίνει, είμαι ελεύθερος, στέκομαι ανοιχτός, δεν έχω κανένα σκοπό.

Ο ποταμός είναι την ίδια στιγμή παντού, στις πηγές και στην εκβολή, στον καταρράκτη, στο πέραμα, στο στρόβιλο, στη θάλασσα, στην οροσειρά, παντού, την ίδια στιγμή, και πως μόνο το παρόν υπάρχει γι’ αυτόν, κι όχι η σκιά του μέλλοντος.

Να είσαι όμως προσεκτικός, εσύ που διψάς για γνώση, μπρος στο πλήθος των απόψεων και τη διαμάχη των λέξεων. Οι απόψεις δεν έχουν καμία σημασία, μπορεί να είναι καλές ή κακές, έξυπνες ή ανόητες, καθένας μπορεί να κρεμαστεί πάνω τους ή να τις απορρίψει. Η διδασκαλία όπως που άκουσες από μένα, δεν είναι γνώμη μου, και η αποστολή της δεν είναι να εξηγήσει τον κόσμο σ’ αυτούς που διψούν για γνώση. Ο σκοπός της είναι άλλος, ο σκοπός της είναι λύτρωση απ’ τον πόνο.

Τα πράγματα μπορεί κανείς να τα αγαπήσει, τις λέξεις όμως δεν μπορώ να τις αγαπήσω. Γι’ αυτό δεν έχουν καμία αξία για μένα οι διδαχές. Δεν έχουν ούτε σκληρότητα, ούτε μαλακότητα, ούτε χρώματα, ούτε κόχες, ούτε μυρωδιά, ούτε γεύση, δεν έχουν παρά μόνο λέξεις. Ίσως αυτό να σε εμποδίζει να βρεις γαλήνη, ίσως να είναι οι πολλές λέξεις. Γιατί ακόμα και η λύτρωση και η αρετή είναι μόνο λέξεις.

Την αγάπη μπορεί κανείς να τη ζητιανέψει, να την αγοράσει, να την πάρει δώρο, να τη βρει στο δρόμο, αλλά να την κλέψει δεν μπορεί.

Δεν μπορεί κανείς να παίρνει ηδονή χωρίς να δίνει, κι ότι κάθε χειρονομία, κάθε χάδι, κάθε άγγιγμα, κάθε βλέμμα, κάθε παραμικρό σημείο του σώματος έχει το μυστικό του, που ο γνώστης κερδίζει την ευτυχία ανακαλύπτοντάς το. Οι εραστές δεν πρέπει να χωρίζονται μετά τη φωτιά της αγάπης χωρίς να θαυμάσουν ο ένας τον άλλο, χωρίς να νιώσουν τόσο νικημένοι όσο και νικητές, για να μη νιώσει κανείς από τους δύο χορτασμένος ή ανικανοποίητος, και να μη γεννηθεί σε κανέναν το άσχημο συναίσθημα πως χρησιμοποιήθηκε ή χρησιμοποίησε τον άλλο.