Ετικέτα: Καναδάς

Το ερώτημα, πραγματικά, όταν μιλάμε για τον Alex Colville, τον “ήσυχα” δυνατό Καναδό ζωγράφο που πέθανε πριν 6 χρόνια στην ηλικία των 92, δεν είναι πώς να τον θυμόμαστε, αλλά πώς θα μπορούσαμε ποτέ να τον ξεχάσουμε; Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον καλλιτέχνη στον Καναδά, οι εικόνες του Colville διαπερνούν τόσο την ψυχή μας όσο και την καθημερινότητά μας, χρεώνονται όπως είναι με μια σκοτεινή πιθανότητα και έναν έντονοφόβο.

Περισσότερο από αυτό, όμως, ο Colville είναι παντού: σε βιβλία και σε δίσκους, σε ταινίες και, για πολλές δεκαετίες, ως νόμισμα στις τσέπες των συμπατριωτών του. Σχεδίασε μια ολόκληρη σειρά εκατοντάδων νομισμάτων για το Βασιλικό Νομισματοκοπείο του Καναδά το 1967, το οποίο, αν είστε τυχεροί, θα μπορούσε ακόμα να εμφανιστεί σε μια τυχαία χούφτα σε ένα γειτονικό μπακάλικο του Καναδά.

Η ανίχνευση μιας κληρονομιάς για έναν καλλιτέχνη που μοιάζει σαν να είναι παρών, απαιτεί προσπάθεια. Το θέμα για τον Colville, όμως, ήταν ότι κάθε φορά που πήρε ένα πινέλο ήταν σαν να άφηνε αυτήν την κληρονομιά. Colville εργάστηκε σε μια απόσταση από τον κόσμο, πρώτα στο Sackville, N.B., και αργότερα στο Wolfville, N.S., ζωγραφίζοντας τα μέρη και τους ανθρώπους γύρω του. Αλλά για το ακροατήριο που μεγάλωσε σταθερά καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής του, το έργο του δεν είχε τέτοια ιδιαιτερότητα.

Στις δημιουργίες του βάζει τη λεπτή, ακαταμάχητη δύναμή του: Στην Ocean Limited, ένας άνθρωπος περπατά κατά μήκος ενός χωματόδρομου, τα μάτια κοιτούν κάτω, ενώ ένας κινητήρας ντίζελ εισέρχεται στο πλαίσιο προς την αντίθετη κατεύθυνση. Στα Seven Crows, τα μαύρα πουλιά ακούγονται πάνω από ένα έρημο έλος από μακρύ χορτάρι, ακόνισμα προς κάποιο άγνωστο αντικείμενο κάτω. Ο κόσμος του Colville ήταν παντού και πουθενά, γεμάτος με μια σκοτεινή αβεβαιότητα, η οποία, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, αντικατοπτρίζει την εποχή του.

Ο Colville μεγάλωσε ως πολεμικός καλλιτέχνης κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος ανέλαβε στο τέλος του πολέμου να τεκμηριώσει τους μαζικούς τάφους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Bergen-Belsen στη βόρεια Γερμανία. Η εμπειρία αυτή τον διαμόρφωσε για πάντα, σφυρηλατώντας τόσο την επιθυμία να μαρτυρά και, φαινόταν, ότι ήλπιζε για το καλύτερο ενώ ετοιμαζόταν για το χειρότερο.

Όταν ο Colville επέστρεψε στον Καναδά, η μεταπολεμική εποχή γρήγορα διαμορφώθηκε και ήρθε σε έντονη αντίθεση με τη θλιβερή φρίκη του πρόσφατου μακελειού. Μια υπερπληθωρισμένη οικονομία που επιταχύνθηκε με την υπόσχεση ενός πρόσφατα σταθερού κόσμου μεταμόρφωσε το τοπίο και την κοινωνία σε αμείλικτα αισιόδοξη. Οι πόλεις άνθισαν, οι αυτοκινητόδρομοι ξεδιπλώθηκαν, τα προάστια έρρευσαν και η θετικότητα της εποχής του φαγητού σε κάθε πιάτο, οδήγησε σε κάθε κατεύθυνση.

Σύντομα φαινόταν ότι όλα είχαν αλλάξει. Το ίδιο συνέβη και με την τέχνη: αμέσως μετά τον πόλεμο, μια ξαφνική παγκόσμια κυριαρχία της παγκόσμιας οικονομίας βοήθησε επίσης τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποτελέσουν ένα επίκεντρο του νέου πολιτισμού και στη Νέα Υόρκη οι μεταπολεμικές ιδέες της τέχνης έλαβαν τη μορφή του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Για να αντικατοπτρίσουν έναν νέο κόσμο σφυρηλατημένο σε μια κόλαση από τις χειρότερες ανθρώπινες σκληρότητες, οι εικόνες των πραγμάτων δεν ήταν πλέον αρκετές.

Ο Colville διαφώνησε εν μέρει και του κόστισε. Για μεγάλο μέρος της καριέρας του, ήταν απελπιστικά ατάραχος, ζωγραφίζοντας όλο και πιο, συγκρατημένες εικόνες, ενώ ο μεγαλύτερος κόσμος της τέχνης χαρακτηριζόταν από εκρηκτικές εκδηλώσεις ζωγραφικής αγωνίας, έπειτα αυστηρές χρωματικές επιφάνειες και, τέλος, λοξή εσωτερίκευση του εννοιολογικού. Καθώς η φήμη του μεγάλωσε, η κριτική του πρόσληψη του έγινε χειρότερη, σε σημείο να φτάσει να θεωρηθεί λαϊκός καλλιτέχνης.

Οι εικόνες του καναδού καλλιτέχνη έχουν μεγαλύτερη συγγένεια με την αμερικανική τέχνη της δεκαετίας του 1930 παρά με τον φωτορεαλισμό. Οι τέλειες συνθέσεις του βασίζονται σε αφθονία σχεδίων και μελετών, τα οποία πρώτα μεταφέρονται σε ένα αφηρημένο γεωμετρικό σχήμα, προτού τα σχέδια γίνουν από το ζωντανό μοντέλο και πάρουν την προγραμματισμένη μορφή. Μόνο τότε αρχίζει η αργή και ασθενής διαδικασία της ζωγραφικής. Το στρώμα επάνω σε στρώμα λεπτής βαφής εφαρμόζεται σε ένα αρχικό ξύλινο πλαίσιο και η αδιαφανής επιφάνεια τελικά σφραγίζεται με διαφανή λάκα. Η διαδικασία μπορεί συχνά να διαρκέσει μήνες.

Ο Colville αφιέρωσε εντατική μελέτη στην ευρωπαϊκή ζωγραφική. Σύμφωνα με τον ίδιο, του πήρε πολλά χρόνια για να χωνέψει τις εντυπώσεις που είχαν αποκτηθεί κατά τη διάρκεια δύο ημερών που πέρασε στο Λούβρο. Ωστόσο, έχει εντυπωσιαστεί και από τους Αμερικανούς Φωτιστές, και κυρίως από τον Hopper. Οι πίνακες του Colville αποδεικνύουν ότι ο ρεαλισμός του περιεχομένου δεν έχει τίποτα κοινό με τον φυσιολατρισμό, ότι ο σοβαρός ρεαλιστής δεν αντικατοπτρίζει αδιάψευστα την πραγματικότητα, αλλά την αναλύει. Είναι αυτό το αναλυτικό συμπέρασμα, ο Colville είναι πεπεισμένος, που του επιτρέπει να ανακαλύψει «μύθους της κοσμικής κατάστασης» – στις όχθες του ποταμού Spree, στην παραλία, στο τσίρκο, σε αθλητικές εκδηλώσεις, σε βάρκα ή σε αυτοκινητόδρομο, σε ένα λιβάδι ή μια πισίνα, σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο ή σε ένα υπνοδωμάτιο. Ο Colville επιμένει ότι η μυθική πτυχή της καθημερινής ζωής δεν είναι αποκλειστική για τους συγγραφείς της κοσμικής κατάταξης ενός James Joyce, αλλά ότι μπορεί να έχει πρόσβαση και ο σύγχρονος ζωγράφος.

Οι σιωπηλές εικόνες του Colville είναι στατικές. Παρόλα αυτά, σχεδόν όλοι τους λένε μια ιστορία, σε μια σύντομη, συνοπτική πλοκή. Οι θεμελιώδεις ανθρώπινες καταστάσεις είναι και τα απλά και σύνθετα θέματα: η μοναξιά, η απομόνωση, ο χωρισμός, η εργασία, ο ελεύθερος χρόνος, η αποξένωση, η αγάπη. Ο μόνο υποσυνείδητα δραματικός, συχνά μελαγχολικός λακωνισμός περιεχομένου αντιστοιχεί στην απόλυτη ακρίβεια της μορφής με την οποία μεταφέρεται. Όπως και άλλος καλλιτέχνης, ο Colville διατηρεί τη δύσκολη ισορροπία μεταξύ φαντασίας και του νηφάλιου υπολογισμού, μεταξύ του επίσημου ενδιαφέροντος και της κοινωνικής δέσμευσης. Πίσω από την ρεαλιστική επιφάνεια της απεικόνισής του, παραμονεύει το σουρεαλιστικό – αλλά ένα σουρεαλιστικό που στερείται κάθε ίχνος θεατρικής αναπαράστασης ή δανεισμού από την ψυχανάλυση, των οποίων οι νέοι μύθοι Colville βαθιά δυσπιστία.

Πίσω από τα λόγια του, καθώς πίσω από την τέχνη του, μπορεί κανείς να αισθανθεί περίπλοκους ιστούς σκέψης. Και, όπως και οι πίνακές του, στέκεται μόνος του, πέρα από την μάζα και την κατηγορία ποίηση. Είναι αδύνατο, λέει ο Robert Fulford, να μιλήσετε μαζί του για λίγες ώρες χωρίς να νιώσετε την έντονη αίσθηση του εαυτού του. Φαίνεται ελεύθερος άνθρωπος… Και μάλλον ήταν!