Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου: ένα μουσικό αφιέρωμα σε μια ξεχασμένη δημιουργό

Η Ευτυχία Χατζηγεωργίου-Οικονόμου, αργότερα Νικολαΐδου και τελικά Παπαγιαννοπούλου ήταν Ελληνίδα στιχουργός, μία από τις σημαντικότερες του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού.

Γεννήθηκε στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας το 1893, αναγκάστηκε όμως να έλθει στην Ελλάδα μετά την μικρασιατική καταστροφή. Η εμπειρία του ξεριζωμού υπήρξε δρομοδείκτης στην στιχουργική και στη ζωή της και την σημάδεψε σαν άνθρωπο.

Ζώντας μια έντονη και περιπετειώδη ζωή, στην Ελλάδα αρχικά σταδιοδρόμησε ως ηθοποιός, δασκάλα και ποιήτρια, ενώ αργότερα αναδείχθηκε σε σπουδαία λαϊκή στιχουργό. Γράφει ακατάπαυστα και παντού: σε χαρτοπετσέτες, σε κουτιά από τσιγάρα, σε λογαριασμούς. Ξεκίνησε να γράφει στίχους το 1948 εξαναγκαζόμενη από το δεύτερο προσωπικό της πάθος, την χαρτοπαιξία,(μετά το κάπνισμα) τροφοδοτώντας με αυτό τον τρόπο, έναντι ευτελούς οικονομικής αμοιβής, όλους τους επώνυμους συνθέτες της εποχής της με αριστουργηματικά τραγούδια. Έπαιζε σε παράνομα υπόγεια, σε σαλόνια πολυτελείας. Όλα αυτά την ώρα που ο Τιτσάνης, ο Καλδαράς, ο Χιώτης, ο Ρεπάνης, ο Χατζιδάκις ανταγωνίζονταν για το ποιος θα αγοράσει τα τραγούδια της.

“Η Ευτυχία, παρά τις συνθήκες της ζωής και τα πάθη της, είχε μια αστείρευτη δύναμη να προχωρεί μπροστά σαν ένα ορμητικό ποτάμι που στο πέρασμά του γεννάει και καταστρέφει. Τις αντιφάσεις στη ζωή της της κοιτούσε με κατανόηση, αγάπη και χιούμορ. Από αυτές αντολυοσε έμπνευση για να φτιάξει ένα καλλιτεχνικό έργο καίριο και μοναδικό. Απλό και σοφό. Για αυτό και παραμένει διαχρονικό.” δηλώνει ο σκηνοθέτης Άγγελος Φραντζής της ταινίας ” Ευτυχία” που βγήκε χθες στις αίθουσες.

Ο χαρακτήρας της εκρηκτικός, κατόρθωνε να κάνει το παράλογο να μοιάζει λογικό. Έχει απίστευτο χιούμορ, έτσι μπορεί να βρει μια διέξοδο από τις δύσκολες καταστάσεις που βιώνει αυτή και ο κόσμος μέσα στον οποίο ζει. Βαθύς άνθρωπος, διευσδιτική, δυναμική, με τεράστια εσωτερική δύναμη σπάει τα ταμπού και μετουσιώνει τον πόνο σε τέχνη. Δημιουργεί σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο με μια λεβεντιά αρρενωπή και ελληνική. Δεν την ενδιέφεραν τα χρήματα ούτε η υστεροφημία. Ζούσε για το σήμερα και την παρηγοριά της, τα χαρτιά της.

“Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου ήταν ένας κόσμος μόνη της, ήταν το όλον. Έγραψε σαν άνδρας […]. Κοίταξε κατάματα τον πυρήνα των υπαρξιακών αναζητήσεων με τραχύ τρόπο και τις εξέφρασε μια μια σπάνια λαϊκή ποιητική τέχνη, ακαριαία, δίχως κανένα εκφραστικό τερτίπι. […] Έγραψε βέβαια και γυναικεία. Πως θα μπορούσε να μην γράψει τραγούδια ατόφιου συναισθήματος, τρυφερότητας και απώλειας μια γυναίκα σαν την Παπαγιαννοπούλου! Τραγούδια εύθραυστα, κοριτσίστικα. Αν δεν είχε ζήσει τη ζωή που έζησε, θα τολμούσα να πω πως πρόκειται για στίχους που θα μπορούσαν να κοσμούν κάποιο σχολικό λεύκωμα. […] Ήταν μια μαστόρισσα του απλού που είδε τη σοφία να ξέρει πάντα που ήταν το κέντρο.” παρατηρεί ο Οδυσσέας Ιωάννου.

Πάρα πολλά τραγούδια της έγιναν επιτυχίες. Στίχους της συναντάμε σε πολλές λαϊκές επιτυχίες:

Ηλιοβασιλέματα

Περασμένες μου αγάπες σε μουσική Μανώλη Χιώτη

Δυο πόρτες έχει η ζωή

Φεύγω με πίκρα στα ξένα που τραγούδησε ο Καζαντζίδης


Θα βρω μουρμούρη μπαγλαμά

Όνειρο απατηλό σε μουσική Απόστολου Καλδάρα


Η διπρόσωπη (Σβήσε με κυρά μου), σε μουσική και εκτέλεση Αντώνη Ρεπάνη


Συρματοπλέγματα βαριά σε μουσική Μπάμπη Μπακάλη


Είμαι αϊτός χωρίς φτερά σε μουσική Μάνου Χατζιδάκι


Πετραδάκι, πετραδάκι,και

Του ντερβίση το πιοτό

Τι να σου κάνει μια καρδιά σε μουσική που έγραψε ο Αντώνης Κατινάρης



Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου ήταν μια από τις σπουδαιότερες στιχουργούς, η οποία χάρη στο ταλέντο της τροφοδότησε το ελληνικό λαϊκό τραγούδι με μεγάλο αριθμό εξαίρετων δημιουργιών, μερικές από τις οποίες θα παραμείνουν για πάντα άγνωστες, καθώς μόνο ένα μικρό μέρος αυτών που έγραψε είναι καταχωρημένο στο όνομά της. Η ίδια δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την αναγνώριση του έργου της και για την είσπραξη δικαιωμάτων, με αποτέλεσμα, παρά την επιτυχία των τραγουδιών της, να πεθάνει φτωχή, αλλά καθόλου ξεχασμένη. Πολύ από εμάς ακόμη και τώρα σιγοτραγουδάμε κομμάτια από τα τραγούδια της, τη γνωρίζουμε και τη θυμόμαστε. Στόχος μιας “υπενθύμισης” αποτελεί και η ταινία του Φραντζή που έκανε πρεμιέρα χθες. Μια ταινία που μιλά για την πολυτάραχη ζωή της δημιουργού, τα πάθη και τις αδυναμίες της.



Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου είχε δύο κόρες, τη Μαίρη και την Καίτη. Μετά τον θάνατο της κόρης της Μαίρης το 1960, βρήκε μοναδικό ίσως καταφύγιο στη χαρτοπαιξία. Πέθανε σε ηλικία 79 ετών, στις 7 Ιανουαρίου 1972, έχοντας στο πλευρό της εγγονή της, Ρέα, που τη φρόντισε ως τα γεράματά της.