«Οι Άθλιοι» του Βίκτωρος Ουγκώ: ένα έργο, “Κοινωνικό Ευαγγέλιο”

«Οι Άθλιοι» γράφτηκαν για όλα τα έθνη. Δεν ξέρω αν θα διαβαστούν απ’ όλους, όμως εγώ για όλους τούς έγραψα. Όπου ο άνθρωπος ζει αμόρφωτος και απελπισμένος, όπου η γυναίκα πουλάει το κορμί της για μια μπουκιά ψωμί, όπου το παιδί υποφέρει από αγραμματοσύνη κι από έλλειψη παιδείας, το βιβλίο των «Αθλίων» χτυπά την πόρτα φωνάζοντας δυνατά: «Ανοίξτε μου! Έρχομαι για σας!» Στο σκοτεινό σημείο όπου βρίσκεται ο σημερινός πολιτισμός, ο άθλιος ονομάζεται ΑΝΘΡΩΠΟΣ που αγωνιά κάτω απ’ όλα τα κλίματα και τα καθεστώτα και που στενάζει σ’ όλες τις γλώσσες”.

Continue reading “«Οι Άθλιοι» του Βίκτωρος Ουγκώ: ένα έργο, “Κοινωνικό Ευαγγέλιο””

«Η 3η Μαΐου 1808»: ο πρώτος μεγάλος επαναστατικός κι αντιπολεμικός πίνακας

El Tres de Mayo, by Francisco de Goya, from Prado thin black margin.jpg

«Η 3η Μαΐου 1808» (στα ισπανικά ‘El tres de mayo de 1808′‎, γνωστό και ως El tres de mayo de 1808 en MadridLos fusilamientos de la montaña del Príncipe Pío, ή Los fusilamientos del tres de mayo) είναι πίνακας του Ισπανού καλλιτέχνη Φρανθίσκο Γκόγια. Το έργο, που ολοκληρώθηκε το 1814, βρίσκεται στο Μουσείο του Πράδο στη Μαδρίτη. Με αυτό το έργο, ο Γκόγια θέλησε να τιμήσει τη μνήμη της Ισπανικής αντίστασης στο στρατό του Ναπολέοντα κατά τη διάρκεια της κατοχής του 1808 κατά τον πόλεμο της Ιβηρικής Χερσονήσου. Μαζί με το «ταίρι» του που έχει το ίδιο μέγεθος, τον πίνακα Η 2α Μαΐου 1808, έγινε κατόπιν παραγγελίας της προσωρινής κυβέρνησης της Ισπανίας μετά από πρόταση του Γκόγια.

Στις 16 Φεβρουαρίου 1808, με το πρόσχημα της αποστολής ενισχύσεων στον γαλλικό στρατό που καταλαμβάνει την Πορτογαλία, ο Γάλλος αυτοκράτορας Ναπολέων Βοναπάρτης εισβάλλει  στην Ισπανία. Ο αδύναμος Κάρολος Δ’ κι έπειτα ο γιος του Φερδινάνδος  Ζ’, παραιτούνται  από τον θρόνο. Τη 2α Μαΐου οι κάτοικοι της Μαδρίτης εξεγέρθηκαν εναντίον των Γάλλων κατακτητών. Ξεσπούν πολεμικές μάχες σε όλη την πόλη. Εκατοντάδες μαδριλένοι σκοτώνονται από Γάλλους και Τούρκους στρατιώτες του στρατού του Ναπολέοντα. Ο Γκόγια ζωγράφισε τη στιγμή της επίθεσης των σκληροτράχηλων Αράβων.

Όσοι επαναστάτες συνελήφθησαν, εκτελέστηκαν στις 3 Μαΐου και ο ζωγράφος απεικονίζει με σπαρακτικό τρόπο τις μαζικές εκτελέσεις. Με αυτό το έργο, ο Γκόγια θέλησε να τιμήσει τη μνήμη της Ισπανικής αντίστασης στο στρατό του Ναπολέοντα κατά τη διάρκεια της κατοχής του 1808, κατά τον πόλεμο της Ιβηρικής Χερσονήσου.

Το περιεχόμενο του πίνακα, η απεικόνιση και η συναισθηματική δύναμη, του εξασφαλίζουν τον τίτλο της πρωτοποριακής, αρχέτυπης εικόνας της φρίκης του πολέμου. Η συναισθηματική δύναμη του πίνακα κυριαρχεί. Αν και αντλεί στοιχεία από την υψηλή αλλά και τη λαϊκή τέχνη, «Η 3η Μαΐου 1808» είναι ξεκάθαρο πως σπάει τα δεσμά της συμβατικότητας. Αποκλίνοντας από τις παραδόσεις της Χριστιανικής τέχνης και τις παραδοσιακές απεικονίσεις του πολέμου, δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο έργο – πρόγονο και αναγνωρίζεται ως ένας από τους πρώτους πίνακες της σύγχρονης εποχής. Σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης Κένεθ Κλαρκ, «Η 3η Μαΐου 1808» είναι «ο πρώτος μεγάλος πίνακας που μπορεί να χαρακτηριστεί επαναστατικός με κάθε έννοια της λέξης, στο ύφος, το αντικείμενο, και την πρόθεση».

Είναι αλήθεια πως «Η 3η Μαΐου 1808» είναι ένας πίνακας που κάθε του εκατοστό είναι κατάστικτο από ερμηνευτικά σύμβολα. Όπως για παράδειγμα το γυαλιστερό σπαθί, που κρέμεται στο πλάι ενός από τους Γάλλους στρατιώτες -ένα άχρηστο όπλο, σύμβολο μίας ρομαντικής εικόνας για τον πόλεμο, που ο πίνακας του Γκόγια αποτελεί μια διάτορη απόρριψή του. 

Η 3η Μάη του 1808 – Όταν η Τέχνη κάνει Επανάσταση! – Σημειώσεις για τον  Εμφύλιο

Το έργο αυτό, από μια άποψη, αποτελεί μία μεγάλη επιτυχία, όσον αφορά την στράτευση της τέχνης στην καταγγελία των πολέμων. Η παραγγελία της ισπανικής κυβέρνησης για έναν πίνακα που θα διαιωνίζει τη μνήμη αυτής της ιστορικής σελίδας, έχει ξεπεράσει τον στενό εθνικό κύκλο. Ακόμη και σήμερα, δύο αιώνες μετά τα γεγονότα, οι καλλιτέχνες σε όλον τον κόσμο επιστρέφουν στην «3η Μαΐου 1808» για να αντλήσουν έμπνευση για τα αντιπολεμικά οράματά τους.

«Η 3η Μαΐου 1808» έχει εμπνεύσει μια σειρά από άλλους σημαντικούς πίνακες, όπως μια σειρά έργων του Εντουάρ Μανέ, και τους πίνακες Η Σφαγή στην Κορέα και Γκερνίκα του Πάμπλο Πικάσο. Ο δε Πικάσο εμπνεύστηκε το έργο όταν, στις 26 Απριλίου του 1937- στα πλαίσια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου- Γερμανοί πιλότοι της αεροπορίας των εθνικιστών βομβάρδισαν την κωμόπολη Γκουέρνικα της Χώρας των Βάσκων. Σκοτώθηκαν στο το συγκεκριμένο βομβαρδισμό 1.650 άνθρωποι και ισοπεδώθηκε το 70% της πόλης με 32 τόνους εκρηκτικά.

Το γεγονός της εκτέλεσης των επαναστατών της 3ης Μαΐου 1808 αναπαριστά μια από τις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας της Ισπανίας. Γαλουχημένος στα ιδανικά του διαφωτισμού, αλλά και βαθύτατα Ισπανός πατριώτης, ο Γκόγια κατορθώνει να απεικονίσει, όπως σε όλο του το έργο, τη βαρβαρότητα των ανθρωπίνων πράξεων, πάντοτε γυμνή, σκληρή, ανελέητη.

Ο Γκόγια κατορθώνει όχι μόνο να απεικονίσει ένα ιστορικό επεισόδιο, αλλά να συμβολίσει με τον πιο εμβληματικό τρόπο την αγριότητα του πολέμου.

Πώς ο πίνακας του Γκόγια «Η 3η Μαΐου 1808» άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε  τον πόλεμο - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Online

ΠΗΓΕΣ: https://www.elculture.gr/blog/article/3-%ce%bc%ce%b1%ce%90%ce%bf%cf%85-1808-%ce%b7-%ce%b7%ce%bc%ce%ad%cf%81%ce%b1-%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%b5%ce%bd%ce%ad%cf%80%ce%bd%ce%b5%cf%85%cf%83%ce%b5-%cf%84%ce%bf-%ce%bc%ce%b5%ce%b3%ce%ac%ce%bb%ce%bf/ , https://typos-i.gr/article/pws-h-3h-maioy-1808-alla3e-ton-tropo-poy-blepoyme-ton-polemo , https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97_3%CE%B7_%CE%9C%CE%B1%CE%90%CE%BF%CF%85_1808 , https://www.klik.gr/gr/el/stories/3i-maiou-1808-o-korufaios-pinakas-tou-francisco-g/

Ζακ-Λουί Νταβίντ, “ένα μοναδικό μίγμα ρεαλισμού και εξιδανίκευσης”

Αυτοπροσωπογραφία (1794)
Μουσείο Λούβρου

Σαν σήμερα το 1748 γεννιέται στο Παρίσι ο Ζακ-Λουί Νταβίντ, ο οποίος συχνά αναφέρεται και ως Νταβίντ και ήταν σπουδαίος Γάλλος ζωγράφος. Ο Νταβίντ έζησε ανάμεσα σε δύο αιώνες, το 18ο αι. (γεννήθηκε το 1748 στο Παρίσι) και το 19ο αι. (πέθανε το 1825 στις Βρυξέλλες) και έτσι στις αρχές του 19ου αι. θεωρείται πως ήταν ο σημαντικότερος ίσως εκπρόσωπος της γαλλικής ζωγραφικής. Ο ζωγράφος Ντελακρουά είπε για το Νταβίντ πως αποτελεί “ένα μοναδικό μίγμα ρεαλισμού και εξιδανίκευσης”. Υπήρξε ενεργός υποστηρικτής της Γαλλικής επανάστασης, είχε δε φυλακιστεί για πολιτικούς λόγους. Όταν ήταν εννέα χρονών ο πατέρας του σκοτώθηκε σε μονομαχία.

Ο Νταβίντ ακολουθούσε τη νεοκλασική τεχνοτροπία, αντλώντας τα θέματά του από την κλασική εποχή. Στη Γαλλία στα νεανικά του χρόνια κυριαρχούσε η τεχνοτροπία του ροκοκό, την οποία αγνόησε. Στην Ιταλία που έμεινε πέντε χρόνια μελετούσε και σκιτσάριζε τα κλασικά έργα των αρχαίων, ενώ δέχτηκε επιδράσεις από το ρεαλισμό του Ιταλού Καραβάτζιο, αλλά και από τη χρήση του χρώματος των Φλαμανδών ζωγράφων.

Ο θάνατος του Σωκράτη (1787)
Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Νέας Υόρκης

Σπούδασε την τέχνη του για ένα διάστημα στη Ιταλία, όπου ήρθε σε επαφή με τους παραδοσιακούς συγγραφείς και τις τέχνες της Αναγέννησης. Το 1787 ζωγράφισε τον “Θάνατο του Σωκράτη”, πίνακα στον οποίο απεικονίζεται ο Σωκράτης πριν πιει το κώνειο, περιτριγυρισμένος από τους δώδεκα μαθητές του. Ο Νταβίντ προσπαθεί να πετύχει συσχετισμό με τους δώδεκα μαθητές και το τελευταίο δείπνο του Ιησού Χριστού.

Ο Νταβίντ ήταν δραστήριος καλλιτεχνικά κατά την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης, την οποία υποστήριζε. Με μια σειρά πολιτικών έργων του που παράγονται κατά την εξέλιξη της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 έχει την πρόθεση να δώσει αξία στα δημοκρατικά ιδεώδη. Αποφεύγοντας την απροκάλυπτη και στείρα προπαγάνδα υποβάλλει στο θεατή το μήνυμα  με ένα συμβολικό και λεπτό τρόπο.

Ο Νταβίντ έγινε οπαδός του σκληροπυρηνικού εκδικητή της δημοκρατίας, Μαξιμιλιανού Ροβεσπιέρου. Μάλιστα, ο Νταβίντ ψήφισε υπέρ της εκτέλεσης του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ που το δικαστήριο έκρινε ως προδότη της Γαλλίας.

Ο θάνατος του Μαρά (1793)
Βασιλικό Μουσείο Καλών Τεχνών Βελγίου στις Βρυξέλλες

    Από τα πιο γνωστά πολιτικά έργα του είναι ο “Θάνατος του Μαρά” (1793), του “φίλου του λαού”∙ το ζωγράφισε λίγο μετά τη δολοφονία. Ο πίνακας, που ανήκει στα κορυφαία δείγματα της τέχνης της εποχής του, διακρίνεται από μια εντυπωσιακή λιτότητα. Η “νεκρή φύση” που αποτελείται από ταπεινά αντικείμενα, όπως το γυμνό και ευτελές ξύλινο κιβώτιο με το μελανοδοχείο και από τα χέρια που αφήνονται άψυχα-αντικείμενα και αυτά δημιουργούν μια δύναμη και ζωντάνια για το αριστουργηματικό αυτό έργο. Μπορείτε να διαβάσετε το αφιέρωμά μας στο έργο εδώ.

Ο όρκος των Ορατίων (1784)
Μουσείο Λούβρου

Το 1785 έχει ήδη δημιουργήσει τον πίνακα (παραγγελία του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ΄) “Ο όρκος των Ορατίων” που του προσέδωσε καλλιτεχνική, αλλά και πολιτική δόξα. Υψηλό ήθος και ηρωικό τόνο προσδίδουν στο έργο το δυναμικό, ηρωικό, αποφασιστικό στυλ της ομάδας των ανδρών.  Αυστηρό και λιτό κλασικό αρχιτεκτονικό οικοδόμημα στο φόντο με τρεις αψίδες, καθεμία για να πλαισιώσει από μία ομάδα προσώπων. Η σύνθεση των ομάδας των Ορατίων δημιουργεί μια κορύφωση στο κέντρο του πίνακα όπου ενώνονται τα χέρια των γιών με τα χέρια του πατέρα που κρατά τα σπαθιά τους υψωμένα. Στο ίδιο σημείο, κέντρο φυγής, συναντώνται όλες οι ευθείες γραμμές του κτιρίου, οι γραμμές φυγής, αν προεκταθούν, ορίζοντας τέλεια την προοπτική του χώρου.

 Οι ραβδούχοι φέρνουν στο Βρούτο τα σώματα των γιων του (1789)

Έντονα πολιτικό έργο του και ο πίνακας “Οι ραβδούχοι φέρνουν στο Βρούτο τα σώματα των γιων του” που παρουσιάστηκε το 1789: Ο Βρούτος είχε καταδικάσει σε θάνατο τους γιους του, γιατί πρόδωσαν την πατρίδα…

 Μετά την εκτέλεση του ισχυρού Ρομπεσπιέρ, το 1794 ο Νταβίντ, που λατρευόταν από τους Επαναστάτες μέχρι τότε, με την αλλαγή στην εξουσία θα πληρώσει την πολιτική του θέση υπέρ του Ρομπεσπιέρ με μερικούς μήνες φυλάκιση.

Η στέψη της αυτοκράτειρας Ιωσηφίνας (1805-07)
Μουσείο Λούβρου

Το 1797 ο Νταβίντ γνωρίζει τον Ναπολέοντα Α΄. Στο πρόσωπο του θα βρει τον λογικό συνεχιστή της Επανάστασης και θα απαθανατίσει το νέο ισχυρό άνδρα σε αρκετούς πίνακές του. Από το 1799 ως το 1815 γίνεται ο επίσημος ζωγράφος του Ναπολέοντα, απεικονίζοντας τη ζωή του σε διάφορα έργα όπως η “Στέψη του Ναπολέοντα και της Ιωσηφίνας”.

Ο Άρης αφοπλισμένος από την Αφροδίτη και τις τρεις Χάριτες (1824)
Βασιλικό Μουσείο Βελγίου στις Βρυξέλλες

Ο Νταβίντ έζησε για ένα διάστημα στις Βρυξέλλες. Στο εργαστήριό του εκεί, ζωγράφισε το τελευταίο μεγάλο έργο του, “Ο Άρης αφοπλίζεται από την Αφροδίτη”. Πέθανε στις Βρυξέλλες το 1825, όπου και ετάφη το σώμα του. Η καρδιά του ετάφη στο κοιμητήριο Περ-Λασέζ στο Παρίσι.

ΠΗΓΕΣ: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%96%CE%B1%CE%BA-%CE%9B%CE%BF%CF%85%CE%AF_%CE%9D%CF%84%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CE%BD%CF%84 , http://users.sch.gr/pchaloul/rococo-neoclassic/neoclassic/David.htm , https://habilisii-habilis.blogspot.com/2018/09/jacques-louis-david.html