Στην ερώτηση “Ποιους Έλληνες ποιητές γνωρίζεις;” αυτομάτως μας έρχονται στο μυαλό πολύ γνωστοί, πολύ αγαπημένοι μας, υπηρέτες της τέχνης της Ποιήσεως. Κατά πλειονότητα, γένους αρσενικού. Πράγματι, και η λογοτεχνία είναι ένας τομέας κυριαρχίας του αντρικού φύλου. Σκοπός μας, ωστόσο δεν είναι να εμβαθύνουμε στους λόγους του φαινομένου αυτού που είναι συνυφασμένοι αναπόδραστα με το σύνολο της κοινωνίας, αλλά να αναδείξουμε τις γυναικείες εκείνες μορφές που με το έργο τους ξεχώρισαν, απέκτησαν φωνή και αποτέλεσαν πρότυπο. Πολλές φορές κατακρίθηκαν και η ποίησή τους θεωρήθηκε ευεργέτημα της γνωριμίας τους με κάποιον άντρα. Εκείνες όμως συνέχισαν αγέρωχες να γράφουν, να δημιουργούν, να επαναστατούν, να μας εμπνέουν. Ιδού, ενδεικτικά, μερικές από τις γυναικείες ποιητικές μορφές της χώρα μας!
Γυναίκα. Αυτή που τιμάμε σήμερα 8 Μαρτίου, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, μα και κάθε ημέρα. Αυτή· το αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής, της ιστορίας, του πολιτισμού, της τέχνης. Η ανάπτυξη του φεμινιστικού κινήματος οδήγησε στην αναζήτηση και στην προσπάθεια συλλογής περισσότερων πληροφοριών αναφορικά με τη θέση του γυναικείου φύλου στην κοινωνία ανά τους αιώνες, αλλά και στην επαναπροσέγγιση των ιστορικών πηγών. Η ανισότητα των δύο φύλων, ανδρών και γυναικών, μα και η σπουδαία συμβολή των γυναικών στον χώρο των γραμμάτων, των επιστημών και των τεχνών κινητοποιεί έντονα το ενδιαφέρον των μελετητών.
Τι σχέση έχει η ποίηση και η λογοτεχνία με τα ανθρώπινα δικαιώματα; Ο Αρχιεπίσκοπος Ντέσμοντ Τούτου, γνωστός για τον αγώνα του κατά του απαρτχάιντ, έχει δώσει την πιο εύστοχη απάντηση: «Συνδέονται με αυτό το υπέροχο ταλέντο που έχουμε εμείς οι άνθρωποι: να συμπάσχουμε με τους άλλους. Μέσω αυτής της συναίσθησης, ξεπερνούμε τις προκαταλήψεις, αναπτύσσουμε ανοχή και τελικώς καταλαβαίνουμε την αγάπη. Οι ιστορίες μπορούν να φέρουν την κατανόηση, τη θεραπεία, τη συμφιλίωση και την ενότητα.»
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας που εορτάζεται κάθε χρόνο παγκοσμίως στις 8 Μαρτίου, αξίζει να διαβάσεις αληθινές ιστορίες γυναικών που εμπνέουν και να μάθεις για την ιστορία του φεμινιστικού κινήματος, αλλά και για τα δικαιώματα των γυναικών ανά τον κόσμο και τους αιώνες.
Από κλασικά φεμινιστικά αναγνώσματα, όπως το “Δεύτερο Φύλο”, μέχρι βιβλία που σχετίζονται με το έργο της Διεθνούς Αμνηστίας για τα δικαιώματα των γυναικών, όπως το “Λουλούδι της Ερήμου”, και άλλων που προβληματίζουν για τον παραδοσιακό ρόλο των φύλων και τη θέση των γυναικών μέσα στην κοινωνία όπως, λόγου χάρη, η “Μεγάλη Χίμαιρα” του Καραγάτση, επιλέξαμε και σας παρουσιάζουμε μια λίστα 10+1 βιβλίων-σταθμών για την γυναίκα, τον ρόλο και τα δικαιώματά της ανά τους αιώνες. Καλή σας ανάγνωση και χρόνια πολλά σε όλες τις γυναίκες που αγαπάμε, θαυμάζουμε και αποτελούν πηγή έμπνευση για εμάς, σήμερα και κάθε μέρα!
Το «Δεύτερο Φύλο», Simone De Beauvoir
Το «Δεύτερο Φύλο» κυκλοφόρησε το 1949 και αποτέλεσε το απόλυτο έργο αναφοράς του φεμινιστικού κινήματος. Τα 50.000 αντίτυπα της πρώτης έκδοσης εξαντλήθηκαν μέσα σε μια βδομάδα, ενώ το Βατικανό περιέλαβε το βιβλίο στη «μαύρη λίστα» του. Εξήντα χρόνια μετά, ενώ η φεμινιστική ουτοπία ξεφτάει καθώς σεξιστικές αντιλήψεις και πρακτικές επανέρχονται σε πολλά σημεία του πλανήτη, το «Δεύτερο Φύλο» αξίζει να ξαναδιαβαστεί ως ορόσημο της ιστορίας του γυναικείου κινήματος.
«Το λουλούδι της ερήμου», Dirie Wari
Η Γουόρις Ντίρι, γόνος μιας παραδοσιακής σομαλικής οικογένειας νομάδων, που πίστευαν στα αρχαϊκά έθιμα όπως ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων και ο γάμος ανάμεσα σε κοριτσάκια προεφηβικής ηλικίας και σε ηλικιωμένους άντρες, το έσκασε από την καταπιεστική ζωή της στην αφρικανική έρημο, όταν ήταν μόλις δεκατριών χρόνων, αγράμματη και πάμπτωχη, χωρίς τίποτα δικό της εκτός από ένα κουρελιασμένο σάλι. Σήμερα ζει στη Νέα Υόρκη, συνεχίζοντας μια καταπληκτική διπλή καριέρα: του τοπ – μόντελ, με πρόσωπο γνωστό σε όλο τον κόσμο, και της Ειδικής Πρέσβειρας των Ηνωμένων Εθνών, που ταξιδεύει σε κάθε γωνία της γης υποστηρίζοντας εύγλωττα τα ανθρώπινα δικαιώματα – και τώρα, σε τούτο το υποδειγματικό και σημαντικό βιβλίο προσφέρει μια ακαταμάχητη σε πρώτο πρόσωπο αφήγηση της δραματικής και διδακτικής οδύσσειας.
«Με λένε Μαλάλα», Yousafzai Malala
Το «Με λένε Μαλάλα» είναι η αξιοθαύμαστη ιστορία μιας οικογένειας που ξεριζώθηκε εξαιτίας της τρομοκρατίας, η ιστορία της μάχης για την εκπαίδευση των κοριτσιών, η ιστορία ενός πατέρα ο οποίος -ιδιοκτήτης σχολείου ο ίδιος- αγωνίστηκε κι ενθάρρυνε την κόρη του να γράφει και να φοιτά· είναι, τέλος, η ιστορία ενός γενναίου κοριτσιού με δυο γονείς που αγαπούν με πάθος την κόρη τους σε μια κοινωνία που δείχνει σαφή προτίμηση στους γιους.Το βιβλίο που θα μας κάνει όλους να πιστέψουμε πραγματικά ότι μπορεί σήμερα η φωνή ενός και μόνο ανθρώπου να εμπνεύσει και να αλλάξει ολόκληρο τον κόσμο.
«Η Μεγάλη Χίμαιρα», Μ. Καραγάτσης
«Η Μεγάλη Χίμαιρα» είναι ένα λεπτομερές ψυχογράφημα. Ο συγγραφέας καταπιάνεται με έναν γυναικείο χαρακτήρα και τον αναλύει συστηματικά. Είναι η ιστορία της Μαρίνας, μιας νεαρής Γαλλίδας που ερωτεύεται, παντρεύεται κι ακολουθεί τον άνδρα της στη Σύρα, στο πατρικό σπίτι της Επισκοπής. Εκεί ζει κάτω από τον βαρύ, αποδοκιμαστικό ίσκιο της πεθεράς της. Καθώς η Μαρίνα συνδέει την τύχη της με τα βαπόρια του άνδρα της, κάθε ψυχική της αναταραχή έχει περίεργες συνέπειες πάνω στη ζωή τους.
«Η ιστορία της πορφυρής δούλης», Margaret Atwood
«Η ιστορία της πορφυρής δούλης» κάνει το 1985 παγκοσμίως γνωστό το όνομα της καναδικής καταγωγής συγγραφέως, Margaret Atwood, και την κατατάσσει στους σημαντικότερους και πιο ρηξικέλευθους πεζογράφους της εποχής μας. Τοποθετημένη στο εγγύτατο μέλλον, η ιστορία διαδραματίζεται σ’ ένα χώρο που θυμίζει το φάντασμα μιας αμερικανικής πανεπιστημιούπολης, μια νεκρόπολη που σαν αρνητική επιφάνεια καταγράφει την άλλοτε καθημερινή ζωή στις Η.Π.Α. Η “Δημοκρατία του Γιλεάδ”, όπως ονομάζεται τώρα, είναι ένα μονολιθικό, θεοκρατικό καθεστώς που τιμωρεί την έκτρωση με θάνατο καθεστώς που επιστρέφει στην τρομοκρατική μισαλλοδοξία των πρώτων πουριτανών και στηρίζεται στην “κατά γράμμα” εφαρμογή της Βίβλου, για να καταπολεμήσει την υπογεννητικότητα και τη στειρότητα: Μια δράκα φανατικών κυριεύει με πραξικόπημα την εξουσία και, μεταξύ άλλων, ιδρύει τάγματα “γυναικών ικανών προς τεκνοποίησιν”, τις “πορφυρές”. Οι γυναίκες αυτές αποσπώνται δια της βίας από τις οικογένειές τους, τα παιδιά τους, τους άντρες τους τους αφαιρείται το δικαίωμα της ιδιοκτησίας και το δικαίωμα να φέρουν επώνυμο υπηρετούν στα σπίτια των αρχηγών και αποκαλούνται “η του Φρεντ”, “η του Φρανκ”, κατά το όνομα του ιδιοκτήτη τους. Σ’ ένα τέτοιο τάγμα ανήκει και η αφηγήτρια του μυθιστορήματος, η “πορφυρή δούλη” του τίτλου, η ιστορία της οποίας μεταφέρει στον αναγνώστη όλη τη φρίκη ενός κόσμου που θα μπορούσε να είναι δικός μας, όχι όμως με τον τρόπο της επιστημονικής φαντασίας, αλλά με τα χρώματα ενός αποτρόπαιου και υποδόρια λυρικού εφιάλτη που κάποτε αγγίζει τα όρια της πραγματικότητα.
«Η Τιμή και το Χρήμα», Κωνσταντίνος Θεοτόκης
Η Ρήνη, η ηρωίδα του Θεοτόκη, η οποία γεννήθηκε (για τα γράμματα) το 1914, διακηρύσσει τη χειραφέτησή της όταν οι ψευδαισθήσεις της καταρρέουν και η αθλιότητα της πραγματικής ζωής της αποκαλύπτεται γυμνή. Χίλια τάλαρα κοστολογεί ο αγαπημένος της την αγάπη και την αξιοπρέπειά της, με την βουβή συμφωνία της κερκυραϊκής κοινωνίας. “Με τα τάλαρα δεν αγοράζεις την αγάπη”, λέει η Ρήνη του Αντρέα και κάπως έτσι αποφασίζει να γεννήσει και να μεγαλώσει μόνη της το παιδί της σε μια εποχή, όπου αυτό θεωρούνταν αδιανόητο.
«Περσέπολις», Satrapi Marjane
Πώς μεγαλώνει ένα παιδί (και μάλιστα ένα κορίτσι) στο Ιράν στα δύσκολα χρόνια της ανατροπής του Σάχη της ισλαμικής επανάστασης και του πολέμου Ιράν Ιράκ; Η Μαργιάν Σατραπί αφηγείται τα παιδικά της χρόνια και ταυτόχρονα μια ταραγμένη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της πανάρχαιης χώρας της μέσα από την καθημερινότητα και την ασυνήθιστη ιστορία της οικογένειάς της. Η καταπίεση των ανθρώπων και ιδιαίτερα των γυναικών, η εντυπωσιακή αντίθεση δημόσιου και ιδιωτικού βίου, η πανανθρώπινη δίψα για ελευθερία, ειρήνη και δημοκρατία, με τα μάτια μιας αξιολάτρευτης πιτσιρίκας δοσμένα με χιούμορ, συγκίνηση και τρυφερότητα. Πολυεπίπεδο, βαθιά πολιτικό, ένα καίριο σχόλιο στα ανελεύθερα καθεστώτα και τον πόλεμο, το βιβλίο μας θυμίζει τη δύναμη του ανθρώπου όπου γης να μάχεται κάθε είδους αυταρχισμό.
«Η Φόνισσα», Αλ. Παπαδιαμάντης
«Η Φόνισσα», ένα από τα καλύτερα έργα του Αλέξ. Παπαδιαμάντη, είναι ένα εκτενές διήγημα (νουβέλα) και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες, στο περιοδικό Παναθήναια το 1903, με υπότιτλο: «Κοινωνικόν μυθιστόρημα». Κεντρικό πρόσωπο είναι η Χαδούλα ή Φραγκογιαννού, που τη ζωή της παρουσιάζει ο συγγραφέας στα πρώτα κεφάλαια. Η Φραγκογιαννού κυριαρχείται από την εγκληματική ιδέα της βρεφοκτονίας και διαπράττει μια σειρά από φόνους μικρών κοριτσιών. Κατά το νεοελληνιστή Λίνο Πολίτη, «Η Φόνισσα είναι ένα δυνατό έργο ψυχογραφικό· η γυναίκα αυτή με την αβυσσαλέα ψυχολογία, που τοποθετείται έξω από την ανθρώπινη κοινωνία, είναι ένα πρόσωπο αινιγματικό και ολότελα ξένο από τους αφελείς (πονηρούς πολλές φορές, αλλά καλόκαρδους πάντα) νησιώτες που γεμίζουν τα άλλα του διηγήματα. Η ψυχολογική περιγραφή δίνεται με τελείως διαφορετική αδρότητα…». Γραμμένη στις αρχές του 20ου αιώνα, η νουβέλα του Παπαδιαμάντη μπορεί να διαβαστεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ως φιλοσοφικό / θεολογικό δοκίμιο, ως ψυχολογική μελέτη ή ως καταγγελία της «μοίρας» της γυναίκας στην αγροτική κοινωνία –μοίρας χειρότερης κι απ’ τον θάνατο, που οπλίζει το χέρι της Φραγκογιαννούς.
«Ελένη, ή ο Κανένας», Ρέα Γαλανάκη
Το μυθιστόρημα «Ελένη, ή ο Κανένας» στηρίζεται στην πραγματική ιστορία μιας πολύ σπουδαίας γυναίκας. Το νήμα έδωσε η ζωή της σπετσιώτισσας και πρώτης σπουδασμένης ελληνίδας ζωγράφου Ελένης Αλταμούρα – Μπούκουρα, που μεγάλωσε στην μετεπαναστατική Ελλάδα του 19ου αιώνα, κόρη καπετάνιου που υπήρξε ο πρώτος θεατρώνης της Αθήνας. Ζωή δραματική, άγνωστη ακόμη εν πολλοίς, έλκει πρόσφατα το ενδιαφέρον κομίζοντας νέα στοιχεία στα ήδη δεδομένα, ότι δηλαδή εκείνη, η Ελένη, ντύθηκε στην Ιταλία σαν άντρας προκειμένου να σπουδάσει, ότι ο έρωτος και ο γάμος της με το ζωγράφο επαναστάτη Σαβέριο Αλταμούρα γρήγορα διαλύθηκε, επέστρεψε στην Αθήνα και εργάστηκε, ότι πέθαναν τα δύο παιδιά που ανέθρεψε πάνω στη νιότη τους -μια κόρη κι ο περίφημος ζωγράφος Ιωάννης Αλταμούρας-, ότι κατόπιν έζησε έγκλειστη στις Σπέτσες ένα μακρόχρονο, μονήρη και σχεδόν μυστηριώδη βίο.
«Αντιγόνη», Σοφοκλής
Το βασικό στοιχείο της γοητείας που ασκεί ο μύθος της Αντιγόνης είναι η γενναιότητα της νεαρής ηρωίδας. Η Αντιγόνη αντιπροσωπεύει την ηρωίδα που δεν κάμπτεται, το σύμβολο της αντίστασης και της αξιοπρέπειας. Το όνομά της και μόνο καθορίζει μια στάση ζωής. Δεν είναι ούτε μάρτυρας, ούτε αγία, παρόλα αυτά βρίσκει το θάρρος να ακολουθήσει χωρίς παρεκκλίσεις την πορεία που έχει χαράξει. Το αίνιγμα της γοητείας που ασκεί εδώ και χιλιετίες έχει άμεση σχέση με αυτό της ερμηνείας της τραγωδίας. Συνεχίζει να συναρπάζει ακριβώς γιατί προκαλεί νέες ερμηνείες, καινούριες απόψεις. Η Αντιγόνη είναι ένα σύμβολο που μπορεί να αναβιώσει σε κάθε εποχή καθώς θέτει σε επανεξέταση το σκοτεινό και επίπονο μηχανισμό της ηρωικής πράξης. Το κείμενο του Σοφοκλή ανακινεί τη σύγκρουση ανάμεσα στους εθιμικούς και τους γραπτούς κανόνες δικαίου θέτοντας το θέμα των ορίων της ανθρώπινης ατομικότητας και αξιοπρέπειας μπροστά στην υπεράσπιση της συλλογικότητας που πρεσβεύει η εξουσία και ο νόμος. Και όλα αυτά φυσικά ξεκινούν από μία νεαρή γυναίκα που αποφασίζει να μην υποταχθεί στις επιταγές της πόλης της και της πατριαρχικής εξουσίας.
«Αυτοβιογραφία», Ελισάβετ Μουτζά-Μαρτινέγκου
Η πρώτη Ελληνίδα πεζογράφος (πέθανε το 1832) δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει το όνειρό της να δημοσιεύσει έστω και ένα έργο της εν ζωή, αφού το «βαρβαρικό ήθος» της πατρίδας την απέκλειε από την κοινωνική και πνευματική ζωή και την καταδίκαζε να ζει έγκλειστη στο σπίτι του πατέρα της. Η «Αυτοβιογραφία» της είναι διπλά σημαντική –για την λογοτεχνική αξία της αλλά και για το πορτρέτο της ζωής στα σαλόνια των μεγαλοαστών των Επτανήσων που ζωγραφίζει.
Χρησιμοποιούμε cookies για να διασφαλίσουμε ότι σας προσφέρουμε την καλύτερη εμπειρία στον ιστότοπό μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε αυτόν τον ιστότοπο, θα υποθέσουμε ότι είστε ικανοποιημένοι με αυτόν.Εντάξει!
