20 Φεβρουαρίου ήταν όταν έκανε πρεμιέρα η πασίγνωστη όπερα του Τζοακίνο Ροσσίνι “Ο Κουρέας της Σεβίλλης” στη Ρώμη. Μια κωμική όπερα, με υπόθεση ανάλαφρη, γεμάτη παρεξηγήσεις κι απροσδόκητες τροπές, που έκανε ένα ομολογουμένως επεισοδιακό άνοιγμα στη σκηνή. Ας ρίξουμε μια πιο κοντινή ματιά.
Τι είναι η κωμική όπερα;
Μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα περίπου το κυρίαρχο είδος όπερας ήταν η σοβαρή/τραγική ιταλική όπερα (opera seria), η οποία απευθυνόταν κυρίως στα αριστοκρατικά στρώματα. Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, όμως, αρχίζει να ανέρχεται η αστική κωμική όπερα, στην Ιταλία με το όνομα opera buffa. Ήταν ένα είδος προσιτό στο ευρύ κοινό, από διάφορες απόψεις. Η θεματολογία του προερχόταν από σκηνές της καθημερινής ζωής στη γλώσσα του ακροατηρίου και όχι αποκλειστικά στα Ιταλικά, όπως ίσχυε ως τότε. Μια κωμική όπερα είναι γεμάτη κωμικές σκηνές, απρόοπτα και παρεξηγήσεις, περιέχει μελωδίες γνώριμες στο κοινό. Ξεχωρίζει ο χαρακτήρας-καρικατούρα του μπούφου – προερχόμενου από το θέατρο των παλιάτσων – , που συνομιλεί με το κοινό, σχολιάζει και είναι ιδιαίτερα εκφραστικός. Οι πράξεις τελειώνουν με ζωντάνια, με όλους τους χαρακτήρες να τραγουδούν μαζί.
Από πού εμπνεύστηκε την όπερα ο Ροσσίνι;
Ο Ροσίνι έγραψε τον “Κουρέα της Σεβίλλης” σε ηλικία 24 ετών -μάλιστα είχε γράψει άλλες 16 όπερες ως τότε! – , πιθανώς σε διάστημα μικρότερο των τριών εβδομάδων! Το λιμπρέτο ήταν βασισμένο στο πρώτο μέρος της θεταρικής τριλογίας του Γάλλου συγγραφέα Pierre Beaumarchais, που αφορούσε την περιπετειώδη ζωή ενός νεαρού κουρέα, του Φίγκαρο. Το αρχικό όνομα της όπερας ήταν Αλμαβίβα (από το όνομα του ενός πρωταγωνιστή της). Στην ίδια τριλογία είχε βασιστεί και ο Μότσαρτ, όταν έγραψε τους γάμους του Φίγκαρο.
Ποια είναι η υπόθεση του έργου;
Το έργο διαδραματίζεται, όπως μαρτυρά και ο τίτλος του, στη Σεβίλλη της Ισπανίας (18ος α.). Ο νεαρός κόμης Αλμαβίβα αγαπά τη Ροζίνα και θέλει να την παντρευτεί. Ωστόσο, η κοπέλα είναι προστατευόμενη ενός μεγαλύτερου σε ηλικία άνδρα, του Δρ Μπαρτόλο, ο οποίος σχεδιάζει να την κάνει ο ίδιος γυναίκα του. Ο κόμης προσπαθεί να κερδίσει την καρδιά της, αλλά έπειτα από μια αποτυχημένη καντάδα ζητά τη βοήθεια του Φίγκαρο, ενός νέου κουρέα, που έχει προσληφθεί στο σπίτι του Μπαρτόλο. Μαζί πετυχαίνουν να τραβήξουν το ενδιαφέρον της Ροζίνα, όμως ο γάμος της πλησιάζει, οπότε αποφασίζουν να μπουν στο σπίτι, αφού ο νεαρός κόμης μεταμφιεστεί. Ο κόμης Αλμαβίβα συναντά τη Ροζίνα, ωστόσο ο Δρ Μπαρτόλο μαθαίνει για το τέχνασμα και προσπαθεί να επισπεύσει το γάμο. Η ιστορία έχει αίσιο τέλος με τον Φίγκαρο να ξεγελά τον συμβολαιογράφο ώστε να παντρέψει (εν αγνοία του!) τον κόμη με τη Ροζίνα. ο Δρ Μπαρτόλο δεν έχει άλλη επιλογή από το να δώσει πια την ευχή του στο νέο ζευγάρι.
Γιατί “επεισοδιακή” η πρεμιέρα;
Η πρεμιέρα του έργου κάθε άλλο παρά επιτυχημένη ήταν. Πηγές αναφέρουν ότι δεν είχε γίνει επαρκής προετοιμασία για το ξεκίνημα των παραστάσεων, ωστόσο στο αρνητικό κλίμα συνέβαλε και ένα ακόμη στοιχείο. Στο κοινό εκείνη την ημέρα βρίσκονταν υποστηρικτές ενός διάσημου συνθέτη, του Giovanni Paisiello, ο οποίος είχε γράψει πριν από 30 χρόνια μια όπερα με το όνομα “Ο Κουρέας της Σεβίλλης” και καθώς θεώρησε ως προσβλητική την απόπειρα του Ροσσίνι να ανεβάσει μια όπερα με ακριβώς το ίδιο θέμα. Αυτοί όξυναν το ήδη τεταμένο κλίμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ροσσίνι δεν παρευρέθηκε στη δεύτερη παράσταση, που όμως αυτή τη φορά άφησε το κοινό ενθουσιασμένο.
Παρά την αρχική αρνητική αντιμετώπιση, ο “Κουρέας της Σεβίλλης” γρήγορα αγαπήθηκε από το κοινό και άρχισε να παίζεται σε διεθνές επίπεδο. Η ζωντάνια και η μελωδικότητα της μουσικής, που συνταιριάζεται άψογα με το διασκεδαστικό και εύθυμο λιμπρέτο, κερδίζουν ακόμα και τους πιο απαιτητικούς ακροατές ως σήμερα, 200 χρόνια αργότερα. Ο Ροσσίνι άφησε τη δική του ιστορία στην κωμική όπερα και ο “Κουρέας της Σεβίλλης” αποτελεί ένα από τα ωραιότερα έργα του.
ΠΗΓΕΣ:
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Barber_of_Seville#Synopsis
https://www.britannica.com/topic/The-Barber-of-Seville-opera-by-Rossini
https://www.opera-online.com/en/items/works/il-barbiere-di-siviglia-rossini-sterbini-1816O
J. Machlis, Kr. Forney, H απόλαυση της μουσικής, εκδ. fagotto, μτφρ. Δ. Πυργιώτης