“‘Είναι φορές που το μυαλό ξεφεύγει από μόνο του και δε μπορεί κανείς να το μαζέψει, να του βάλει χαλινάρι.”
Ο Αντόν Παύλοβιτς Τσέχωφ γράφει το τετράπρακτο δράμα «Τρεις Αδελφές» το 1901, ένα από τα μεγαλύτερα έργα του 20ού αιώνα. Παρά τους έντονους υπαρξιακούς και κοινωνικούς προβληματισμούς, ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτηρίζει το έργο του «κωμωδία» και τους χαρακτήρες του «μπουφόνους», καθώς φέρνει κάθε έναν από αυτούς, κάθε τους ελπίδα, κάθε τους αγωνία, αντιμέτωπους με την πραγματικότητα, όπως αυτή σμιλεύεται αμείλικτα από τον χρόνο.
Οι τρεις αδελφές, η Όλγα, η Μάσα και η Ιρίνα Πραζόρωφ ζουν μαζί με τον Αντρέι τον αδελφό τους σε μια επαρχιακή πόλη. Nοσταλγούν την εποχή που ζούσαν μαζί με τον πατέρα τους, ο οποίος ήταν αξιωματικός του στρατού, στη Μόσχα. Τώρα πια συμβιβάζονται με το να δέχονται αξιωματικούς της φρουράς σπίτι τους και να προσδοκούν μια επιστροφή στον παλιό τρόπο ζωής. Η Όλια, η μεγαλύτερη, είναι δασκάλα σε σχολείο της περιοχής. Η Μάσα είναι παντρεμένη με τον Κουλίγκιν, έναν καθηγητή τον οποίο θεωρεί ανίκανο να της προσφέρει όλα όσα ονειρεύεται. Η Ιρίνα, η μικρότερη, κάνει όνειρα και φαντάζεται μια ζωή μακριά από την πόλη στην οποία ζει, έχοντας διακαή πόθο να επιστρέψει στην Μόσχα. Ο Αντρέι, που έχει παντρευτεί την Νατάσα, μια σκληρή και αυταρχική γυναίκα, θα εγκαταλείψει τα όνειρα του να γίνει καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Μόσχας, και θα παραδοθεί σε μια αδιάφορη, ρουτινιάρικη ζωή. Ένας αξιωματικός που έρχεται στην πόλη τους, ο αντισυνταγματάρχης Βερσίνιν, ταράζει τον κόσμο της Μάσας και της προξενεί συναισθήματα ξεχασμένα από καιρό. Επιχειρώντας να ξεπεράσει την αβάστακτη πλήξη της, αφήνεται να βιώσει μαζί του έναν ανεκπλήρωτο έρωτα. Ανάμεσα στους στρατιωτικούς που συχνάζουν στο σπίτι είναι και ο βαρόνος Τούζενμπαχ ο οποίος είναι ερωτευμένος με την Ιρίνα κι η σχέση μαζί του της προσφέρει μια αμυδρή ελπίδα λύτρωσης από την επαρχιακή ζωή, αν κι αυτή στην πραγματικότητα δεν τον αγαπά. Οι τρεις αδελφές αναζητούν ωστόσο μια λύτρωση που ποτέ δεν έρχεται. Οι αξιωματικοί θα φύγουν μακριά κι οι τρεις αδελφές θα απομείνουν μόνες, συντροφιά με τα ανεκπλήρωτα όνειρά τους, να νοσταλγούν και να αναρωτιούνται για το νόημα της ύπαρξης τους.
“Μαραμένα τα γιούλια και οι βιόλες, μαραμένα και τα γιασεμιά, μαραμένες οι ελπίδες μας όλες… Αλλά μήπως έχει καμιά σημασία; Τίποτα δεν έχει σημασία πια!”
Το έργο του Αντόν Τσέχωφ, γραμμένο το 1900, αποτελεί ένα κείμενο-σπουδή στον ψυχισμό του δυτικού ανθρώπου που υπό το βάρος της πολυσύνθετης προσωπικότητάς του, φανερώνεται απροετοίμαστος στις απαιτήσεις της νέας εποχής. Στις «Τρεις αδελφές» ο χαρακτήρας του ανθρώπου και οι ανθρώπινες σχέσεις αποτυπώνονται σκηνικά μέσα από το πρίσμα της αλλαγής του αιώνα και της μετάβασης σε μια νέα κοινωνία.
Το μεγαλύτερο προσόν του Τσέχωφ είναι οι χαρακτήρες του. Σε κανέναν άλλο συγγραφέα δε συναντά κανείς ρόλους μικρούς, τόσο αριστοτεχνικά γραμμένους. Ρόλους που δε βιώνουν τα πάθη των «πρωταγωνιστών» κι όμως γράφουν μέσα σου σαν πρόσωπα που αγάπησες. Οι ήρωες του Αντόν Τσέχωφ, ακόμα κι αν έχουν μικρή διάρκεια ζωής επί σκηνής, είναι χαρακτήρες άρτιοι. Τι κι αν παλινωδούν ανάμεσα στη χαρά και στη λύπη, την πραγματικότητα και την επιθυμία, το τραγικό και το κωμικό, το παλιό και το νέο, την ταπεινότητα και το μεγαλείο τους; Η βαθιά τους σχέση με τα ανθρώπινα τους εμφανίζεται στην ολότητα τους, τους εξυψώνει και τα λόγια τους το επιβεβαιώνουν.
«Βλέπω όλα αυτά τα δέντρα, τα σφεντάμια, τα έλατα και τις σημύδες και είναι σα να τα βλέπω πρώτη φορά κι αυτά σα να σκύβουν να με κοιτάξουν με περιέργεια και να περιμένουν κάτι από μένα. Τι υπέροχα δέντρα, και ακριβώς έτσι υπέροχη θα έπρεπε να είναι η ζωή κοντά τους».
Με το έργο του ο Ρώσος συγγραφέας καταδεικνύει ένα σύστημα αδράνειας και απραξίας που παλεύει με τη λαχτάρα για ζωή. Μια κωμωδία της απελπισίας, που αποκαλύπτει την αδυναμία του ανθρώπινου όντος για ευτυχία, το ασύμπτωτο του έρωτα, και τον καλπασμό μιας νέας τάξης πραγμάτων που έρχεται να σαρώσει οτιδήποτε ξεπερασμένο και παρηκμασμένο.Τα πρόσωπα του έργου αναρωτιούνται για τη ζωή, για το νόημα, φαντασιώνονται τη Μόσχα, φιλοσοφούν για το μέλλον απολύτως αδύναμα να πράξουν στο παρόν. Η ζωή τους είναι σαν δηλητήριο που λίγο λίγο κατατρώει τα σωθικά τους. Ο καθένας ζει το δράμα του μέσα σε μια ιοβόλα στατικότητα, που καταδεικνύει τη βαλτώδη καθημερινότητά τους, που θυμίζει κινούμενη άμμο, η οποία πρόκειται να καταπιεί έως και τον πιο αθώο, τον πιο άφθαρτο. Μέσα σ’αυτό το ασφυκτικό σύστημα αλληλεξάρτησης και ακινησίας, ο Τσέχωφ συνθέτει ανάγλυφα αυτήν την ευαίσθητη «κραυγή απελπισίας» για την ανθρώπινη ύπαρξη.
“Τα χάσαμε όλα. Συμβαίνει, αγαπημένες μου αδελφές, στους ανθρώπους να μην έχουν στη ζωή τους ούτε μία σταγόνα ευτυχίας. Ναι, έτσι θα πρέπει να είναι. Ευτυχώς όμως ο χειμώνας δεν θα αργήσει να σκεπάσει τα πάντα με χιόνι. Όλα θα ξεχαστούν. Και θα με ξεχάσουν. Δικαιοσύνη.”
Γράφοντας το πιο θλιμμένο και ανελέητο έργο του, τις Τρεις αδελφές, πιθανόν ο παρατηρητικός γιατρός Τσέχωφ ν’ αναλογιζόταν πόσο παράφορα, αλλά αναπότρεπτα, μας ωριμάζουν οι απώλειες. Αργά ή γρήγορα όλοι μας αναγκαζόμαστε να μάθουμε την τέχνη του αποχωρισμού –από αγαπημένους, εραστές, αυταπάτες, προσδοκίες, από την αθωότητα. Αποχαιρετισμοί, αποχαιρετισμοί, αποχαιρετισμοί τέμνουν το ταξίδι μας, το εξουθενωτικό ταξίδι μας. Τότε γιατί συνεχίζουμε, κάποτε και με χαρά μάλιστα;
Το διάσημο έργο του Τσέχωφ έχει ανέβει πολλές φορές στην Ελληνική θεατρική σκηνή. Συγκεκριμένα, την τελευταία δεκαετία το έχει επιχειρήσει ο Θίασος «Δρόμος με δέντρα» στην Αθήνα το 2012, ο Δημήτρης Τάρλοου στο Θέατρο Πορεία το 2016, ο Δημήτρης Ξανθόπουλος στην Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση το 2019, ο Τσέζαρις Γκραουζίνις στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών την ίδια χρονιά και Δημήτρης Καραντζάς στο Θέατρο Βεάκη τον Ιανουάριο – Μάρτιο του 2020.
«Μόνο για την αγάπη ήρθαμε στον κόσμο.»
Πηγές:
«Τρεις Αδελφές» του Άντον Τσέχωφ σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά
http://artatnet.gr/2009-05-31-09-20-01/905-2012-09-27-19-46-59
ΚΘΒΕ: Οι Τρεις Αδελφές του Τσέχωφ στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών
https://frear.gr/?p=13117
https://www.monopoli.gr/2019/01/15/istories/art-culture-sub/302216/treis-adelfes-ta-logia-tou-tsexof-pros-tin-outopia/
https://poreiatheatre.com/plays/treis-aderfes/
https://www.athinorama.gr/theatre/article/4_logoi_gia_na_deite_tis_treis_adelfes_sto_theatro_beaki-2539517.html