Το κίνημα “MeToo” έφερε μεγάλες αλλαγές στην σύγχρονη κοινωνία για γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά ή παρενοχληθεί. Αυτό το κίνημα έχει δώσει το θάρρος στους επιζώντες να σηκώσουν ανάστημα, να σπάσουν τη σιωπή τους και να μιλήσουν για τα τραύματά τους. Πώς όμως ξεκίνησε το “MeToo”, το μεγαλυτερο φεμινιστικό κίνημα του 21ου αιώνα; Πότε πρωτοακούστηκε αυτή η μικρή φράση που πλέον έχει κατακλύσει τα social media και έχει στιγματίσει μία ολόκληρη γενιά; Όλα ξεκίνησαν όταν μια 12χρονη διηγήθηκε μια προσωπική ιστορία σεξουαλικής κακοποίησης, που είχε βιώσει σε μία ακτιβίστρια και εκείνη το μόνο που μπόρεσε να της απαντήσει ήταν “MeToo”.
Η γέννηση του #MeToo
Το κίνημα MeToo πρωτοξεκίνησε στην Αμερική το 2006 από την αφροαμερικανή δικηγόρο και ακτιβίστρια Tarana Burke. Γεννημένη και μεγαλωμένη σε μία υποβαθμισμένη γειτονιά του Μπρονξ της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του 1970, η Tarana βίωσε την κακοποίηση από πολύ μικρή ηλικία. Τόσο ως παιδί, όσο και ως έφηβη, έπεσε επανειλημμένα θύμα βιασμού και σχεδόν καθημερινά ήταν θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης.
Αυτές οι εμπειρίες την στιγμάτισαν. Όμως η Tarana δεν ήταν μόνη της στη μάχη. Σε αντίθεση με πολλά θύματα σεξουαλικής βίας, είχε στο πλάι της έναν σύμμαχο: τη μητέρα της. Βλέποντας την κόρη της να υποφέρει, η μητέρα της Tarana την ενθάρρυνε να βρει άλλα κορίτσια με παρόμοιες εμπειρίες, να μιλήσει μαζί τους και να στηρίξουν η μία την άλλη.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, άρχισε να γίνεται μέλος σε οργανώσεις, να συμμετέχει σε δράσεις, να έρχεται σε μία πρώτη επαφή με τον ακτιβισμό. Το 2003 ίδρυσε το «Just Be», μία ΜΚΟ που απευθυνόταν σε έγχρωμες κοπέλες ηλικίας 12-18 ετών οι οποίες είχαν υποστεί βία και χρειάζονταν στήριξη. Αργότερα, έγινε στέλεχος του 21st Century Youth Leadership Movement, μια ομάδα που προετοιμάζει τα παιδιά να γίνουν δημιουργικοί και ανθεκτικοί ηγέτες του μέλλοντος.
Το 21st Century Youth Leadership Movement, είχε κάποιες κατασκηνώσεις όπου πήγαιναν τα παιδιά και συζητούσαν για πιο ευαίσθητα θέματα με ειδικούς, ώστε να βοηθηθούν. Σε αυτές η Tarana Burke πήγαινε για να μιλήσει και να βοηθήσει τα παιδιά. Σε μία από αυτές τις συναντήσεις, ένα κορίτσι 12 ετών την πλησίασε και της είπε ότι ήθελε να μιλήσει μαζί της ιδιαιτέρως. Το 12χρονο κορίτσι εκμυστηρεύτηκε στην Burke ότι είχε πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, από έναν φίλο του πατέρα της. Το μόνο που κατάφερε να της απαντήσει η Tanara είναι Μe Τoo, δηλαδή Κι Εγώ.
Η Tarana Burke, ξεκίνησε μετά από αυτή τη συζήτηση να χρησιμοποιεί το MeToo για να βοηθήσει άλλες γυναίκες, με παρόμοιες εμπειρίες, να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και να ακουστούν δίχως φόβο. Το Me too έκανε το ξεκίνημα του, περισσότερο σαν όραμα παρά σαν κίνημα, στα «άγουρα» τότε social media όταν η Tarana δημιούργησε μία σελίδα στο MySpace με την ονομασία Me Too. Με αυτόν τον τρόπο καλούσε τις γυναίκες όλων των ηλικιών και των φυλών από όλον τον κόσμο να καταθέσουν τις εμπειρίες τους. Το σκεπτικό ήταν ότι τα θύματα δεν έπρεπε να αισθάνονται μόνα τους και δεν έπρεπε πια να σιωπούν, οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Το «Me Too» γνώρισε ευρεία αποδοχή το 2006, με πολλές γυναίκες να «αγκαλιάζουν» την προσπάθεια της Tarana. Η αφροαμερικανή ακτιβίστρια δεν επαναπαύθηκε στον κόσμο του ίντερνετ. Οργάνωνε δράσεις, ομιλίες, πορείες, συναντήσεις. Τότε όμως, η διάδοσή του «Me Too» περιορίστηκε στον κύκλο των επιζώντων και των κακοποιημένων γυναικών.
To #MeToo στην Αμερική
Το #MeToo ως δραστικό κοινωνικό κίνημα πυροδοτήθηκε σχεδόν 10 χρόνια αργότερα με τον Harvey Weinstein και είναι γνωστό και ως φαινόμενο Weinstein. Το φαινόμενο αυτό, είναι ουσιαστικά μια παγκόσμια τάση, στην οποία αποκαλύπτονται σεξουαλικές επιθέσεις, από διάσημους ή ισχυρούς άντρες και όχι μόνο.
Στις 15 Οκτώβρη του 2017, η ηθοποιός Alyssa Milano κατήγγειλε δημόσια τον παραγωγό Harvey Weinstein για σεξουαλική παρενόχληση. Ήξερε ότι δεν ήταν η μοναδική. Έτσι, κάλεσε όσες άλλες γυναίκες είχαν βιώσει κάτι παρόμοιο να ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Η αντίδραση καταιγιστική. Το tweet της συγκέντρωσε πάνω από 60 χιλιάδες απαντήσεις. Διάσημες γυναίκες, όπως η Gwyneth Paltrow, η Ashley Judd, η Jennifer Lawrence και η Uma Thurman, αλλά και άσημες γυναίκες βρήκαν την ευκαιρία και το θάρρος να καταθέσουν τις μαρτυρίες τους. Η φράση της Tarana Burke και το κίνημα που προωθούσε όλα αυτά τα χρόνια, από τη μια μέρα στην άλλη γιγαντώθηκε. Το έργο της δεν επικαλύφθηκε από τη μετατροπή του κινήματος σε hashtag και τάση. Αντίθετα, αναγνωρίστηκε και επιβεβαιώθηκε. Μάλιστα το 2017, η Tarana ανακηρύχθηκε Πρόσωπο της Χρονιάς από το περιοδικό «Time» μαζί με άλλες γυναίκες που ξεκίνησαν την επανάσταση ενάντια στη σεξουαλική κακοποίηση, τις Taylor Swift , Ashley Judd, Susan Fowler, Isabel Pascual και Adama Iwu. Ο τίτλος εκείνης της χρονιάς ήταν «Silence Breakers». Επίσης, το 2018 αποδόθηκε στην Tarana το βραβείο The Ridenhour για το θάρρος της.
Το πρώτο αυτό παγκόσμιο κύμα καταγγελιών πυροδοτήθηκε από ένα καθοριστικό άρθρο. Στις αρχές του Οκτωβρίου, ο Ron Farrow, δημοσιογράφος του New Yorker, με την βοήθεια των συναδέλφων του, Jodi Kantor και Megan Twohey, έβγαλε τα “άπλυτα” του Harvey Weinstein στη φόρα. Μέσα από ένα εκτενές ερευνητικό ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στο New Yorker, αποκάλυψε υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης δεκαετιών με δράστη τον πολυεκατομμυριούχο αμερικανό παραγωγό, συνιδρυτή της Miramax, αλλά και της The Weinstein Company. Από τότε, περισσότερες από 80 γυναίκες έχουν υποβάλει καταγγελίες εναντίον του Weinstein, ανάμεσά τους είναι και πολλές διάσημες γυναίκες αλλά και πρώην σύντροφοι του.
Η ιστορία έληξε με την δικαίωση των θυμάτων, αφού ο Wienstein, μετά το σκάνδαλο, απολύθηκε αμέσως από την εταιρεία του, The Weinstein Company, και διαγράφηκε από την Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών. Τον Φεβρουάριο του 2020, ο Weinstein κρίθηκε ένοχος για δύο από τα πέντε κακουργήματα και καταδικάστηκε σε 23 χρόνια φυλάκισης.
Η ευρεία κάλυψη των μέσων ενημέρωσης και η συζήτηση για σεξουαλική παρενόχληση, ιδιαίτερα στο Χόλιγουντ, οδήγησαν σε απολύσεις, καθώς και σε κριτική, αντίδραση και κοινωνική αλλαγή. Μια ανάλυση των New York Times διαπίστωσε ότι μετά τη δημοσιοποίηση της καταγγελίας για τον Γουάινσταιν, τουλάχιστον 200 επώνυμοι άνδρες έχασαν τη δουλειά τους από δημόσιους ισχυρισμούς αλλά και νομικές καταδίκες για σεξουαλική παρενόχληση.
To #MeToo στην Ευρώπη
Και οι περισσότερες Δυτικές Ευρωπαικές χώρες βίωσαν το #MeToo από το 2017 και έπειτα.
Γαλλία
Στη Γαλλία το κίνημα MeToo ξεκίνησε με το hashtag #BalanceTonPorc (“Εκθέστε το γουρούνι σας”), το οποίο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τη Sandra Muller στο Twitter. Το #BalanceTonPorc προκάλεσε, πολύ σύντομα, ένα μεγάλο κύμα καταγγελιών σεξουαλικής κακοποίησης στα social media, όμως έλαβε και αρκετές αρνητικές κριτικές λόγω του ονόματός του.
Σουηδία
Στην Σουηδία, το κίνημα MeToo έγινε εμφανές το 2017, όταν γυναίκες που προέρχονταν από διαφορετικά επαγγελματικά και κοινωνικά περιβάλλοντα, άρχισαν να μοιράζονται προσωπικές εμπειρίες που είχαν υποστεί οι ίδιες σεξουαλική κακοποίηση. Η χώρα κλονίστηκε ιδιαίτερα από τις συνέπειες της υπόθεσης Jean-Claude Arnault. Ο Arnault ήταν γνωστός φωτογράφος και σύζυγος γνωστής ποιήτριας, ο οποίος καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο ετών για βιασμό που διαπράχθηκε το 2011. Δεκαοκτώ γυναίκες έχουν κατηγορήσει τον Arnault για σεξουαλική επίθεση.
Ιταλία
H Ιταλία ακολούθησε απο νωρίς το παράδειγμα του Hollywood με το hashtag #quellavoltache (“εκείνη την ώρα”) που ξεκίνησε στις 12 Οκτωβρίου του 2017 ως απάντηση στο bullying και στις άγριες επιθέσεις που δέχθηκε η Asia Argento, ενώ ακόμα και στην Τουρκία υπήρχαν αντιδράσεις γυναικών που χρησιμοποιώντας το hashtag #UykularınızKaçsın (#MayYouLoseSleep) άρχισαν καταθέτουν εμπειρίες σεξουαλικής παρενόχλησης και επίθεσης και διευκρινίζουν ότι δεν μιλούσαν πριν από φόβο και ντροπή.
Ισπανία
Το κίνημα MeToo εκδηλώθηκε έντονα και στην Ισπανία μέσα από καταγγελίες διάσημων γυναικών, κυρίως γνωστών ηθοποιών. Το κίνημα έγινε ιδιαίτερα γνωστό με το hashtag #yotambien, που σημαίνει “εγώ επίσης”.
Τα αποτελέσματα
Ο Πρόεδρος της Γαλλίας Emmanuel Macron είχε δηλώσει πριν την εκλογή του, ότι προτεραιότητά του θα είναι να καταπολεμήσει τον σεξισμό στη χώρα. Μετά το ξέσπασμα του κινήματος, η Γαλλία αποτέλεσε μια από τις πρώτες χώρες που απαγόρευσε δια νόμου τη σεξουαλική παρενόχληση στο δρόμο. Σε περίπτωση απόκλισης από το νόμο, επιβάλλεται πρόστιμο έως 750€, και το ποσό ανεβαίνει ανάλογα με το εκάστοτε περιστατικό, σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα μπορεί να επιβληθεί μέχρι και φυλάκιση.
To πολιτικό αποτέλεσμα του κινήματος #MeToo στη Σουηδία, ήταν ένας νέος νόμος περί συναίνεσης στην σεξουαλική πράξη, που τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 2018. Ο νέος νόμος ουσιαστικά απαγορεύει το μη συναινετικό σεξ.
Η Ισπανική κυβέρνηση μετά από τη σειρά καταγγελιών που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια, αποφάσισε να ακολούθησε το Σουηδικό πρότυπο σχετικά με το νόμο της συναίνεσης στην σεξουαλική πράξη.Συγκεκριμένα κατέθεσε το 2020 στη βουλή, ένα νέο νομοσχέδιο σχετικά με τον νομικό ορισμό του βιασμού. Ο νέος νόμος ορίζει ότι “μόνο το ναι σημαίνει ναι”, δηλαδή ότι χωρίς συναίνεση η σεξουαλική πράξη αντιμετωπίζεται ως βιασμός.
Το #MeToo του 2020
Ιαπωνία
Στην Ιαπωνία το πρώτο #MeToo δεν κατάφερε να φέρει αλυσιδωτές αντιδράσεις, το αντίθετο μάλιστα. Όταν το 2015, στα 26 της, η θαρραλέα δημοσιογράφος Shiori Ito μήνυσε τον τηλεοπτικό μεγαλοδημοσιογράφο με τις υψηλές διασυνδέσεις Noriyuki Yamaguchi για βιασμό, βρέθηκε να αντιμετωπίζει τεράστια κοινωνική κατακραυγή. Αποκορύφωμα, ένα viral βίντεο, στο οποίο κάποιες γυναίκες την «λίντσαραν» λεκτικά. Η Ito τελικά δικαιώθηκε και της επιδικάστηκε αποζημίωση 3 εκατ. γεν (περίπου 24.000 ευρώ), με τον θύτη να γλιτώνει την ποινική δίωξη. Ωστόσο, λόγω της διαπόμπευσης, η δημοσιογράφος αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί στο Λονδίνο.
Κι όμως, από τη «μοναδική» αυτή υπόθεση, άνθισε τελικά ένα κίνημα στην Ιαπωνία: το «Flower Demonstration» (Διαδήλωση Λουλουδιών), ένα γνήσιο #MeToo που ανέδειξε υποθέσεις σεξουαλικής βίας και αγωνίζεται να αλλάξει το απαρχαιωμένο ιαπωνικό νομοθετικό πλαίσιο για τα σεξουαλικά εγκλήματα: Οι γυναίκες συγκεντρώνονται κρατώντας λουλούδια και εξομολογούνται τις δικές τους ιστορίες σεξουαλικής βίας. Κάπως έτσι, η Ito αναδείχθηκε στο πρόσωπο του ιαπωνικού #MeToo και μπήκε στη λίστα των Times με τους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους του 2020.
Γαλλία
Έκρηξη «μεγατόνων» προκάλεσαν στη γαλλική κοινωνία τον Ιανουάριο του 2021 οι αποκαλύψεις της Καμίγ Κουσνέρ με το βιβλίο της «La grande familia» (Η μεγάλη οικογένεια). Μετά την κυκλοφορία του βιβλίου της, χιλιάδες μαρτυρίες για ενδοοικογενειακή σεξουαλική παρενόχληση βγήκαν στο φως μέσω του #MetooInceste (#MetooΑιμομιξία).
Στις σελιδες του βιβλίου, η Καμίγ περιγράφει με λεπτομέρειες πώς ο πατριός της Ολιβιέ Ντυαμέλ, γνωστός συνταγματολόγος, καθηγητής πανεπιστήμιου, πολιτικός αναλυτής, αλλά και ευρωβουλευτής με πολλαπλές πολιτικές θέσεις, ασελγούσε σεξουαλικά, εις βάρος του 13χρονου δίδυμου αδελφού της Ραφαέλ. Μιλάει για την σιωπή όλων γύρω τους, ακόμα και της μητέρας της αλλά και όλου του κύκλου των φίλων και συγγενών που περνούσαν συχνά διακοπές στο εξοχικό του Ολιβιέ Ντυαμέλ στη νότια Γαλλία.
Μετά από όλες τις εξελίξεις, ο Εμμανουέλ Μακρόν αναγκάστηκε να πάρει τον λόγο και να ανακοινώσει μέτρα προστασίας για παιδιά-θύματα σεξουαλικής βίας και αιμομιξίας.
Το Me Too στην Ελλάδα του σήμερα
Το Me Too είναι ένα κίνημα αμοιβαίας κατανόησης, μια αλυσίδα αληθειών, που ήταν αναγκαίο να έρθει και στην Ελλάδα προκειμένου να ξεσκεπάσει δημόσια πρόσωπα, αλλά και μη, που κάποτε έμοιαζαν αθώα. Μετά τις δηλώσεις της Σοφία Μπεκατώρου που «έσπασε τη σιωπή» και μίλησε ανοιχτά για την σεξουαλική κακοποίηση που υπέστη από παράγοντα της ιστιοπλοϊκής ομοσπονδίας, άρχισαν να ανοίγουν τα στόματα και να έρχονται στο φως της δημοσιότητας ιστορίες γυναικών που έχουν βιώσει ανάλογα περιστατικά στον αθλητισμό αλλά και στο θέατρο και τον κινηματογράφο.
Η σεξουαλική κακοποίηση δεν πρέπει να αποτελεί θέμα ταμπού. Ήταν και είναι η θλιβερή πραγματικότητα εκατομμύρια γυναικών, πολλές εκ των οποίων έχουν πείσει τους εαυτούς τους ότι έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης γι’ αυτό που τους συνέβη. Αυτό το αίσθημα ενοχής και ντροπής πρέπει πάση θυσία να μετατοπιστεί στους πραγματικούς εγκληματίες, τους βιαστές, και η δημόσια καταγγελία όφειλε και ακόμα οφείλει να απενοχοποιηθεί.
Πολλές ακόμη Ευρωπαϊκές χώρες έχουν προσπαθήσει να λάβουν αρκετές πρωτοβουλίες, με σκοπό να μην επαναληφθούν λάθη και πράξεις που σίγουρα δεν ανήκουν στον 21ο αιώνα. Το ίδιο πρέπει να συμβεί και στην Ελλάδα. Όμως, και αυτός ο δρόμος είναι μακρύς και δύσβατος και υπάρχουν πολλά ακόμα που πρέπει να γίνουν. Ήρθε η ώρα να συμβάλλουμε και εμείς στον αγώνα προς ένα καλύτερο και καθαρότερο μέλλον που δεν θα χρειάζεται καμία γυναίκα αλλά και κανένας άνδρας να σπάσουν την σιωπή τους και να πουν Me Too.
Πηγές:
https://www.news247.gr/kosmos/imera-tis-gynaikas-pos-gennithike-to-kinima-metoo.9164109.html
http://www.mixanitouxronou.gr/pos-gennithike-i-frasi-metoo-tarana-burke/
https://tvxs.gr/news/kosmos/i-istoria-toy-metoo-apo-ton-goyainstain-stin-ellada
