Ιστορία
Τον Μάρτιο του 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης συγκρότησε στη Φωξάνη, πόλη στα όρια της Μολδαβίας με τη Βλαχία, τον Ιερό Λόχο από τριακόσιους περίπου νέους, Έλληνες σπουδαστές του εξωτερικού, καθώς και των ελληνικών σχολών του Βουκουρεστίου και της Οδησσού που διηύθυνε ο μέγας διδάσκαλος του Γένους, ο Ηπειρώτης Γεώργιος Γεννάδιος.
Ο Γεννάδιος, μυημένος στη Φιλική Εταιρία, ανέλαβε τον ιερό ρόλο να προετοιμάσει τους μαθητές του για τον αγώνα αποτίναξης του τουρκικού ζυγού. Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία του μαθητή του Αλεξάνδρου Ρίζου Ραγκαβή (1809-1892): «…και μας ωμίλησε περί της τύχης της Ελλάδος, ήτις ην άλλοτε η μήτηρ της δόξης και της ελευθερίας, επ’ εσχάτων δε κατέκειτο δούλη περιφρονουμένη, και ηυχήθη, μέχρις ου δάκρυα ανέβλησαν εις τους οφθαλμούς του…».
«Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στρατολόγησεν εθελοντάς καί υπέρ τάς δύο χιλιάδας ευρισκομένους εν Ιασίω Έλληνας, εκ τών οποίων εσχημάτισεν εν μέρος, ονομάσαν αυτό Ιερόν Λόχον καί ενέδυσε μέ στολήν μελανήν, θέσας καί εις τό άκρον τού επί τής κεφαλής καλύμματος, τρίχωον σφαιροειδές σύμβολον ελευθερίας (κονκάρδαν) από χρώμα κόκκινον, κυανούν καί λευκόν, κατά δέ τό μέτωπον τού καλύμματος δύο οστά μέ κρανίον από άργυρον σημαίνοντα ελευθερίαν ή θάνατον… »
Οι Ιερολοχίτες, με επικεφαλής τον Νικόλαο Υψηλάντη, πολέμησαν ηρωικά και έγραψαν μια ένδοξη σελίδα στη νεοελληνική ιστορία. Όμως μέσα στα λάθη και τις ατυχίες, αλλά και κάποιες προδοτικές ενέργειες εκείνης της επιχειρήσεως, υπέστησαν σημαντικές απώλειες. Είκοσι πέντε αξιωματικοί και 180 Ιερολοχίτες έπεσαν νεκροί, ενώ 37 αιχμαλωτίστηκαν και στάλθηκαν στο Βουκουρέστι κι από εκεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποκεφαλίστηκαν.
Στη κρίσιμη στιγμή της μάχης έφτασε ο Γεωργάκης Ολύμπιος, ο σημαντικότερος στρατιωτικός ηγήτορας του στρατεύματος του Υψηλάντη, ο οποίος διέσωσε τους υπόλοιπους, 136 συνολικά, μεταξύ των οποίων και ο αρχηγός τους Νικόλαος Υψηλάντης και ο υπασπιστής του Ιερού Λόχου Αθανάσιος Τσακάλωφ. Διέσωσε επίσης τη σημαία του Λόχου από το σημείο όπου είχε πέσει ο σημαιοφόρος.
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατέφυγε στο Ρίμνικο, όπου συνέταξε την τελευταία διαταγή του στις 8 Ιουνίου 1821, με την οποία στιγμάτισε την προδοσία του πολιτικού και στρατιωτικού του επιτελείου και εξήρε την αυτοθυσία του Ιερού Λόχου: «Σεις δε σκιαί των γνησίων Ελλήνων και του Ιερού Λόχου, όσοι προδοθέντες επέσατε θύματα δια την ευδαιμονίαν της πατρίδος, δεχτήτε δι’ εμού τας ευχαριστήσεις των ομογενών σας!»
Στο κοιμητήριο του Δραγατσανίου στη Ρουμανία υπάρχει το Μνημείο των Πεσόντων Ιερολοχιτών. Των νέων οι οποίοι είχαν αφήσει τις σπουδές τους και την ασφάλεια των ευρωπαϊκών πόλεων, για να πολεμήσουν για μία ανεξάρτητη Ελλάδα.
Ποίηση
Ωδή τετάρτη [IV] Εις τον Ιερόν Λόχον Ανδρέας Κάλβος α΄ Ας μη βρέξει ποτέ το σύννεφον, και ο άνεμος σκληρός ας μη σκορπίσει το χώμα το μακάριον που σας σκεπάζει. β΄ Ας το δροσίσει πάντοτε με τ’ αργυρά της δάκρυα η ροδόπεπλος κόρη· και αυτού ας ξεφυτρώνουν αιώνια τ’ άνθη. γ΄ Ω γνήσια της Ελλάδος τέκνα· ψυχαί που επέσατε εις τον αγώνα ανδρείως, τάγμα εκλεκτών Ηρώων, καύχημα νέον. δ΄ Σας άρπαξεν η τύχη την νικητήριον δάφνην, και από μυρτιάν σάς έπλεξε και πένθιμον κυπάρισσον στέφανον άλλον. ε΄ Αλλ’ αν τις απεθάνει διά την πατρίδα, η μύρτος είναι φύλλον ατίμητον, και καλά τα κλαδιά της κυπαρίσσου. ς΄ Αφού εις του πρώτου ανθρώπου τους οφθαλμούς, η πρόνοος φύσις τον φόβον έχυσε, και τας χρυσάς ελπίδας, και την ημέραν· ζ΄ Επί το μέγα πρόσωπον της γης πολυβοτάνου, ευθύς το ουράνιον βλέμμα βαθυσκαφή εφανέρωσε μνήματα μύρια. η΄ Πολλά μεν σκοτεινά· φέγγει επ’ ολίγα τ’ άστρον το της αθανασίας· την εκλογήν ελεύθερον δίδει το θείον. θ΄ Έλληνες, της πατρίδος και των προγόνων άξιοι· Έλληνες σεις, πώς ήθελεν από σας προκριθείν άδοξος τάφος; ι΄ Ο Γέρων φθονερός, και των έργων εχθρός, και πάσης μνήμης, έρχεται· περιτρέχει την θάλασσαν και την γην όλην· ια΄ Από την στάμναν χύνει τα ρεύματα της λήθης, και τα πάντα αφανίζει. Χάνονται οι πόλεις, χάνονται βασίλεια, κι έθνη· ιβ΄ Αλλ’ ότε πλησιάσει την γην οπού σας έχει, θέλει αλλάξειν τον δρόμον του ο Χρόνος, το θαυμάσιον χώμα σεβάζων. ιγ΄ Αυτού αφού την αρχαίαν πορφυρίδα, και σκήπτρον, δώσωμεν της Ελλάδος, θέλει φέρειν τα τέκνα της πάσα μητέρα. ιδ΄ Και δακρυχέουσα θέλει την ιεράν φιλήσειν κόνιν, και ειπείν· Τον ένδοξον λόχον, τέκνα, μιμήσατε, λόχον Ηρώων.
Ζωγραφική
Πηγές:
Ηλίας Φωτεινός, Οι Άθλοι της εν Βλαχία Ελληνικής Επαναστάσεως, Λειψία 1846.
