Η 27η Ιανουαρίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ ως Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος. Η συγκεκριμένη ημέρα επιλέχθηκε επειδή στις 27 Ιανουαρίου του 1945 τα σοβιετικά στρατεύματα απελευθέρωσαν το Άουσβιτς-Μπιρκενάου, το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης του ναζιστικού καθεστώτος. Καθώς λοιπόν το Ολοκαύτωμα, ένα από τα πιο σοβαρά και καταστροφικά γεγονότα της ανθρώπινης Ιστορίας, σημάδεψε ανεξίτηλα και τη λογοτεχνία, αποφασίσαμε να σας παρουσιάσουμε πέντε αξιόλογα βιβλία σχετικά με αυτό!
Το αγόρι με τη ριγέ πιτζάμα (Μπόιν Τζον)
Ο εννιάχρονος Μπρούνο δεν έχει ιδέα για την Τελική Λύση ή το Ολοκαύτωμα. Δε γνωρίζει για τον εφιάλτη που ζουν οι λαοί της Ευρώπης εξαιτίας της χώρας του. Το μόνο που ξέρει είναι ότι αναγκάστηκε να μετακομίσει από το άνετο σπίτι του στο Βερολίνο σ’ ένα οίκημα σε μια απομονωμένη περιοχή, όπου δεν έχει τίποτε να κάνει και κανέναν για να παίξει. Μέχρι τη στιγμή που συναντά τον Σμούελ, ένα αγόρι που ζει στην άλλη μεριά του συρματοπλέγματος και που, όπως κι άλλοι άνθρωποι εκεί, φορά μια στολή σαν ριγέ πιτζάμα. Η φιλία του Μπρούνο με τον Σμούελ θα τον οδηγήσει από την αθωότητα σε μια σκληρή αποκάλυψη και θα τον αναγκάσει να γίνει άθελά του μέρος μιας αποτρόπαιης κατάστασης.
Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ (Άννα Φρανκ)
Πρόκειται για το ημερολόγιο της δεκατριάχρονης Άννας Φρανκ, εβραιογερμανικής καταγωγής, που ενώ κρυβόταν με την οικογένειά της για 4 χρόνια στην Ολλανδία από τους Γερμανούς, αποκαλύφθηκε το κρησφύγετό τους και στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου και πέθανε. Η Άννα στο ημερολόγιό της, που κρατούσε από τις 14 Ιουνίου του 1942 έως την 1η Αυγούστου 1944, ημέρα κατά την οποία έγινε η σύλληψή της, περιγράφει την καθημερινή ζωή κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής, αλλά και τους φόβους και τα όνειρα μιας κοπέλας που δεν διαφέρουν από αυτά των συνομηλίκων της.
Το βιβλίο αυτό είναι η οριστική έκδοση του ημερολογίου της Άννας Φρανκ, χωρίς περικοπές και επιπλέον με ορισμένες προσθήκες και αλλαγές, που είχε κάνει η ίδια, λίγους μήνες πριν από τη σύλληψή της, όταν άκουσε στο ραδιόφωνο ότι γραπτά σαν τα δικά της θα δημοσιεύονταν μετά τον πόλεμο ως μαρτυρίες των απλών ανθρώπων για τη ζωή τους κάτω από τη γερμανική κατοχή στην Ολλανδία. Αλλά το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ» δεν είναι μόνο η καταγραφή της καθημερινής τραγωδίας των θυμάτων του ναζισμού. Είναι και η έκφραση των ονείρων και των φόβων μιας κοπέλας, που δε διαφέρουν από τα όνειρα και τις ανησυχίες των εφήβων οποιασδήποτε εποχής και οποιασδήποτε χώρας. Και η Άννα Φρανκ δεν είναι μόνο μάρτυρας της θηριωδίας του ανθρώπου, αλλά και ένα σύμβολο πίστης στη θεμελιώδη καλοσύνη και την ανθρωπιά του. Για τους δύο αυτούς λόγους, το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ» θα εξακολουθήσει να είναι ένα πολύτιμο ντοκουμέντο για πολλά χρόνια ακόμα, μια προειδοποίηση κι ένα μήνυμα ελπίδας.
Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος (Πρίμο Λέβι)
Στις 22 Φεβρουαρίου 1944, 650 άνθρωποι στάλθηκαν στο Άουσβιτς στοιβαγμένοι σε δώδεκα τρένα για εμπορεύματα. Μόνο ο Πρίμο Λέβι και δύο άλλοι επέζησαν, έπειτα από παραμονή ενός έτους, πριν την απελευθέρωσή τους από τον ρωσικό στρατό τον Ιανουάριο του 1945. Στο στρατόπεδο ο Λέβι παρατηρεί τα πάντα, θα θυμηθεί τα πάντα, θα αφηγηθεί τα πάντα: το στρίμωγμα στους κοιτώνες τους συντρόφους που ανακάλυπταν το πρωί νεκρούς από την πείνα και το κρύο τους εξευτελισμούς και την καθημερινή εργασία, κάτω απ’ τα χτυπήματα των «Κάπος» τις περιοδικές «επιλογές» όπου ξεχώριζαν τους αρρώστους από τους υγιείς, για να τους στείλουν στο θάνατο τους απαγχονισμούς για παραδειγματισμό τα τρένα γεμάτα Εβραίους και τσιγγάνους, που οδηγούνταν με την άφιξή τους στα κρεματόρια…
Κι όμως, στην αφήγηση αυτή κυριαρχεί η πλέον εντυπωσιακή αξιοπρέπεια καμία εκδήλωση μίσους, καμία υπερβολή, καμία εκμετάλλευση των προσωπικών ταλαιπωριών, αλλά ένας ηθικός προβληματισμός πάνω στον πόνο, εξυψωμένος από ένα όραμα ζωής.
Το Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος, γραμμένο το 1947, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με θέμα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης μα και μία από τις πλέον συγκλονιστικές μαρτυρίες των καιρών μας. Στην Ιταλία από τη δεκαετία του ’60 διδάσκεται στα σχολεία.
Η βιβλιοθηκάριος του Άουσβιτς (Αντόνιο Ιτούρμπε)
Πρόκειται για την αληθινή ιστορία ενός κοριτσιού που ρίσκαρε τη ζωή του για να κρατήσει ζωντανή τη μαγεία των βιβλίων. Στη μαύρη λάσπη του Άουσβιτς, που καταπίνει τα πάντα, ο Φρέντι Χιρς έκτισε μυστικά ένα σχολείο. Σ’ έναν χώρο όπου απαγορεύονται τα βιβλία, η νεαρή Ντίτα κρύβει κάτω από το φόρεμά της τους εύθραυστους τόμους της μικρότερης, κρυμμένης και λαθραίας δημόσιας βιβλιοθήκης που υπήρξε ποτέ. Μέσα από τη φρίκη του πολέμου, η Ντίτα προσφέρει ένα θαυμάσιο μάθημα θάρρους: δεν παραιτείται και δεν χάνει ποτέ την επιθυμία να ζήσει ή να διαβάσει γιατί, ακόμη και σε αυτό το φοβερό στρατόπεδο εξόντωσης, «το να ανοίγεις ένα βιβλίο είναι σαν να μπαίνεις σ’ ένα τρένο που σε πηγαίνει διακοπές». Η Βιβλιοθηκάριος του Άουσβιτς είναι λοιπόν ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα που διασώζει από τη λήθη μία από τις πιο συγκινητικές ιστορίες πολιτιστικού ηρωισμού.
Μαουτχάουζεν (Ιάκωβος Καμπανέλλης)
Στις 5 του Μάη, λίγο πριν απ’ το μεσημέρι, ένα θεόρατο αμερικάνικο τανκ, καπνισμένο και σημαδεμένο απ’ τον πόλεμο, γκρέμισε την πύλη του Μαουτχάουζεν και μπήκε στον περίβολο. Κι αυτό το θεόσταλτο άρμα της ελευθερίας ήταν, λέει, ένα από τα αμέτρητα και ακατανίκητα της ενδέκατης ταξιαρχίας αρμάτων της τρίτης αμερικανικής στρατιάς, που διοικούσε κάποιος σπουδαίος στρατηγός ονόματι Τζορτζ Πάττον!…Τι ωραία λόγια, τι ουράνιες ειδήσεις… Οι πολεμιστές μας κοίταζαν σαστισμένοι, περήφανοι, περίλυποι… Καλά που κάνανε και μείνανε εκεί ψηλά, στη ράχη του τανκ. Γλιτώσανε από τόσες μάχες. Απ’ τη χαρά μας δεν θα γλιτώνανε. Ουρλιάζαμε, ξεσκίζαμε τα ρούχα μας, ταρακουνιόμαστε σαν δαιμονισμένοι. Στριμωχνόμαστε, ποδοπατιόμαστε, για να φτάσουμε κοντά στο τανκ. Πολλοί πέφτανε πάνω και φιλούσαν τα καπνισμένα σιδερικά και άλλοι χτυπούσαν πάνω τα κεφάλια τους και κλαίγανε.
Στο Ες – Ες Στρατόπεδο Συγκεντρώσεως του Μαουτχάουζεν έμεινα κρατούμενος απ’ το καλοκαίρι του 1943 μέχρι το τέλος του πολέμου. Έχουν περάσει είκοσι χρόνια από τότε και μόνο τώρα νιώθω σε θέση να θίξω και να καταγράψω το μέρος αυτό της ζωής μου και της ζωής τόσων άλλων. Σήμερα που βλέπω τη «συνάντηση» του «παρελθόντος» με το παρόν, ξεκαθαρίζουν στη σκέψη μου γεγονότα που δεν είχα καταλάβει. Ίσως να τα κατάλαβα τώρα.
Οι σελίδες αυτές αρχίζουν με την απελευθέρωση του Μαουτχάουζεν, στις 5 Μαΐου 1945.
Με γυρίσματα προς τα πίσω ξαναζωντανεύει η εποχή όπου το Μαουτχάουζεν ήταν Ες-Ες Στρατόπεδο Συγκεντρώσεως και Εξοντώσεως. SS Konzentrazion und Vernichtungs Lager.
Η αφήγηση παρακολουθεί τους απελευθερωμένους ως την ημέρα που πήραν το δρόμο για νέα τους ζωή, στη μεταπολεμική Ευρώπη.
Το «Μαουτχάουζεν» είναι μια «αληθινή» ιστορία, όπως την ξανάζησα τις ώρες που ξανάβλεπα παλιές σημειώσεις και προσπαθούσα να τη «θυμηθώ».
Αυτά είναι τα λόγια του Ιάκωβου Καμπανέλλη ο οποίος το φθινόπωρο του 1942 συνελήφθη από τους Γερμανούς και οδηγήθηκε και κρατήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν μέχρι τον Μάιο του 1945, οπότε και απελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις.
