Αντί Προλόγου
Αν και η ποιητική παραγωγή στις μέρες μας δεν υστερεί διόλου, λίγα είναι τα πονήματα εκείνα που χαράσσονται στο μυαλό του αναγνώστη. Ο “Αστυνάυτης” του Βασίλη Ψαρρά που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιωλκός, διακρινόμενη από την πρωτοτυπία ποιητικής έκφρασης και λεκτικών συνδυασμών που μαρτυράται ήδη από τον τίτλο της είναι μια τέτοιου είδους συλλογή. Κατά σημεία δυστοπική, κατά άλλα γραμμικά λογική, κάπου συναισθηματική και κάπου πιο απόμακρη μας ταξιδεύει σε παρελθοντικές αναμνήσεις, παρούσες ανησυχίες και μελλοντικά ερωτήματα. Ας πάρουμε μια γεύση από μερικά εξ αυτών.
Λίγα λόγια για το περιεχόμενο
Από τον τίτλο μπορεί κάποιος να υποπτευθεί μερικούς άξονες του ποιητικού έργου. Η σύνθετη λέξη “αστυναύτης”, πρωτότυπη σύλληψη του γράφοντα μιλά για έναν ταξιδευτή στο άστυ, στον εαυτό του, έναν περιηγητή σε κόσμους και πλανήτες εσωτερικούς με την ελευθερία κίνησης της ποίησης και πυξίδα τη δύναμη των στίχων του. Η ρέουσα αίσθηση του χρόνου βρίσκεται στο φόντο των στίχων. Όσα πέρασαν από τη ζωή μας μαζί με όσα θα ‘ρθουν σε ένα χαώδη χωροχρόνο όπου το παρελθόν μπλέκεται με το παρόν και το μέλλον και ανάγονται σε καιρικά φαινόμενα εμφανίζονται ξαφνικά και μας αφυπνίζουν. Συχνά διαβάζουμε για προσδοκίες που ματαιώθηκαν, για εκείνες που απλώς ξεχάστηκαν και για την ελπίδα που παραμένει ζωντανή σε πείσμα των συνθηκών.
Διαρκώς υπαρκτός ο λυτρωτικός ρόλος της ποίησης στα ταξίδια εντός και εκτός μας που μας ορίζουν, μας καθορίζουν και μας επανακαθορίζουν. Η ποίηση υπενθυμίζει, ανατρέπει, δοκιμάζει. Το όνειρο ως φευγαλεότητα και ως διαρκή εναντίωση στην πεζότητα μαζί με όνειρα κυνηγημένα και εγκαταλελειμμένα, σε αναβολή ή σε αναμονή συναντάται σε πολλά σημεία. Σε άλλα, υπαρξιακά ερωτήματα όπως ο σκοπός της ζωής του κάθε ανθρώπου και η θέση του μέσα στον κόσμο, η υστεροφημία και η κληρονομία που αφήνει πίσω του, η απώλεια, η αδυναμία της ανθρώπινης φύσης κάνουν διακριτικά την εμφάνισή τους. Πλάι τους η πίστη στο καλύτερο, ο πόθος για εκείνα που σιγοκαίνε μέσα μας και γύρω μας προσδίδουν μια αίσθηση αισιοδοξίας. Στον αντίποδα έρχεται ο πόνος της ανάμνησης και η ανάμνηση του πόνου στα πεδία μαχών, μαγνητικά, ερωτικά, αστικά, πλανητικά.
Λίγα λόγια για την ποιητική
Η γραφή του Βασίλη Ψαρρά μοιάζει συνεχής και διακεκομμένη ταυτόχρονα. Στους στίχους του μεσολαβούν κύκλοι και ημικύκλια, γραμμές παράλληλες, τετμημένες, ευθείες και καμπύλες που τους οπτικοποιούν. Ωστόσο, όλα τα ποιήματα φαίνεται να τα συνδέει ένας εσωτερικός ρυθμός. Το ύφος ποικίλει: πιο σκοτεινό, μελαγχολικό, στοχαστικό σε μερικά σημεία, ενώ σε άλλα πιο αισιόδοξο, ονειροπόλο, τρυφερό. Λέξεις κοντινές στον ήχο ή στη γραφή, παρώνυμα και ομώνυμα συνδυάζονται ανέλπιστα. Εξίσου ανέλπιστη είναι και η δομή των ποιημάτων. Η ομοιοκαταληξία είναι παρούσα πολλάκις. Και τα ποιήματα όμως είναι ως επί το πλείστον σύντομα , ολιγόστροφα, χωρίς πομπώδεις εκφράσεις και βερμπαλισμούς. Το νόημα βέβαια παραμένει αχανές εντός τους.
Λίγα λόγια για τη συλλογή
Σε μόλις 44 ποίηματα που χωρούν σε 54 σελίδες ο “Αστυναύτης” μας ξεναγεί στον δικό του πλανήτη ως ποιητικός αστροναύτης. Η σύγχρονη και ταξιδιάρικη οπτική αποτυπώνονται με τον καλύτερο τρόπο και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, ένα διακεκομμένο φάρο που φεγγοβολεί στη θάλασσα εξίσου διαδικεκομμένα. Ένα συνονθύλευμα σύγχρονου και νοσταλγικά παρελθοντικού, κάτι που ταιριάζει απόλυτα με το ύφος της συλλογής: μια σύγχρονη ματιά σε θέματα άχρονα, αλλά και στο περασμένο και το μελλούμενο. Στα ίδια χρώματα ντύνεται και ο τίτλος της συλλογής. Η παρουσίαση του βιβλίου είναι λιτή, αλλά μέσα σε αυτή κρύβει τη δυναμικότητά της.
Αντί Επιλόγου
Κάθε ποιητής ίσως να είναι ένας ναύτης που αναχωρεί στα άστεα, ίσως και τα άστεα των ανθρώπων, όπως θα συναντήσει κανείς στους πρώτους στίχους της Οδύσσειας. Τα “άστεα”, ωστόσο, δεν ερμηνεύονται μόνον ως πόλεις, αλλά και ως πράξεις ή έργα ανθρώπων στο χθες και το σήμερα, μέσα από τα οποία εκφράζουν τις αντιλήψεις και το συλλογικό θυμικό ή ακόμα και τις όψεις του ασυνειδήτου τους. Ακολουθώντας την ομηρική ρήση “πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω”, ας ξεκινήσουμε με αφετηρία αυτή τη συλλογή και την ελπίδα μιας ιθάκης εντός και εκτός μας ξανά, μια σύγχρονη ελληνική ποίηση της περιπλάνης, αυτή του Βασίλη Ψαρρά.
