Η ρεαλιστική αναπαράσταση του κόσµου, επιδίωξη πολλών ζωγράφων από πολύ παλιά, κατορθώθηκε µε µοναδική επιτυχία µε την ανακάλυψη της φωτογραφίας το 1839. Ήταν τέτοιο το αντίκτυπο απ’ αυτό το επίτευγµα ώστε οδήγησε τον P. Delaroche να πει την ιστορική φράση: «Από σήµερα η ζωγραφική πέθανε».
Η ενθουσιώδης υποδοχή που γνώρισε η νέα αυτή ανακάλυψη δε µείωσε τις αντιρρήσεις των πολεµίων της, αλλά ίσως και να συνέτεινε στον παραπέρα φανατισµό τους. Ήδη από την εφεύρεσή της (μέσα 19ου αιώνα), η φωτογραφία, πάλευε για την καταξίωσή της, ή ορθότερα για την δικαίωση της θέσης της ανάμεσα στις Καλές Τέχνες. Η βιομηχανοποίηση έφερε τη φωτογραφία στη μαζική παραγωγή, βελτίωσε τα τεχνικά της μέσα, επιτάχυνε την εξάπλωσή της, κάνοντάς την προσιτή στις μάζες και ταυτόχρονα ανέδειξε την εκ γενετής διττή φύση της. Κανείς δεν μπορούσε να αμφισβητήσει το γεγονός, ότι ήταν ένα μέσο ικανό να αποτυπώσει φυσικές εικόνες, χρησιμοποιώντας όμως ένα μηχανικό τρόπο. Η διττή αυτή φύση Της φωτογραφίας, πότε γινόταν όπλο εναντίον των επικριτών της, εξαιτίας της μηχανικής πλευράς της και πότε εναντίον του εαυτού της, που πάσχιζε επιστρατεύοντας τους λάθος τρόπους να μιμηθεί τη ζωγραφική καταλήγοντας σε συχνά γραφικά αποτελέσματα.
Όπως ήταν βέβαια επόμενο, η εγγενής δηµοκρατικότητα της φωτογραφίας, σπόρος που βλάστησε και στα µεταγενέστερα µέσα µαζικής επικοινωνίας, προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις στο κατεστηµένο των καλών τεχνών. Έτσι άρχισε µια µακρόχρονη αντιπαράθεση που έµελλε να σφραγίσει την εξέλιξη της τέχνης ως τις µέρες µας.
Όπως τονίζει η Susan Sontag, “η ιστορία της φωτογραφίας μπορεί να συνοψιστεί ως διαμάχη ανάμεσα σε δύο επιταγές, την εξιστόρηση της αλήθειας και την ωραιοποίηση των εικόνων της φύσης, που παραπέμπει στις Καλές Τέχνες”. Ενδεικτικό παράδειγμα της αποδοκιμασίας, που εξέφρασε η πλευρά της κριτικής στα μέσα του 19ου αιώνα όσων αφορά τη νεοεμφανιζόμενη φωτογραφία, ήταν ο δριμύς λόγος του Charles Baudelaire. Ο Baudelaire κατακεραύνωσε τους λάτρεις αυτής της «νέας βιοµηχανίας» και είδε σ’ αυτήν έναν ηθικό εχθρό της ζωγραφικής που θα µπορούσε να καλλιεργήσει την αποστροφή γι’ αυτήν και να υπονοµεύσει γενικότερα τις «ιερές αξίες του γαλλικού πνεύµατος».
Απαντώντας στις επικρίσεις από πλευράς τεχνοκριτών, οι φωτογράφοι, είτε αποδέχονται ότι η φωτογραφία είναι κάτι διαφορετικό από την τέχνη, αναζητώντας τις εγγενείς ιδιότητες του μέσου, είτε υποστήριζαν ότι η φωτογραφία είναι κάτι παραπάνω από μηχανικός τρόπος παραγωγής εικόνας, η οποία θα μπορούσε με την κατάλληλη αντιμετώπιση να μοιάζει στη ζωγραφική και να αποτελεί τέχνη.
Έτσι, υπέρµαχοι και πολέµιοι της φωτογραφίας, φαινοµενικά αντίθετοι, στην ουσία είναι εξίσου παγιδευµένοι µέσα σε µια σειρά από παρανοήσεις για τη φύση και τις δυνατότητες της νέας εφεύρεσης. Η κατηγορία των µεν, ότι είναι µια απρόσωπη µηχανική αυτοαποτύπωση της πραγµατικότητας, οδηγεί τους δε στην αναζήτηση καλλιτεχνικών ιδιοτήτων ως επιβεβαίωση της υποκειµενικής παρέµβασης του φωτογράφου. Έτσι, η φωτογραφία µοιραία απευθύνεται στη µόνη αυθεντία που µπορεί ν’ αποφασίσει στις καλές τέχνες.
Για µισό τουλάχιστον αιώνα οι φωτογράφοι όχι µόνο δανείζονται τα εικαστικά στοιχεία και τη θεµατολογία της ζωγραφικής αλλά µιµούνται και το προσωπικό ύφος των γνωστών ζωγράφων της εποχής. Η φωτογραφία
γίνεται έτσι αποδεκτή ως «καλή τέχνη» και συµµετέχει ισότιµα στις αντίστοιχες εκθέσεις.
Όμως, µετά απ’ τον τελευταίο πόλεµο, οι φωτογράφοι, ενθαρρυµένοι κι απ τον κινηµατογράφο και την τηλεόραση, όλο και περισσότερο αρνούνται την ιδιότητα της τέχνης για τις φωτογραφίες τους. Πιστεύουν δηλαδή ότι αυτό
που κάνουν είναι κάτι σηµαντικό. Έτσι το ερώτηµα αν η φωτογραφία είναι τέχνη όχι µόνον το έχουν διαγράψει αλλά στη θέση του έβαλαν την αντιστροφή του. Μπορούν οι τέχνες να είναι αυτό που µπορεί να είναι φωτογραφία; Η φωτογραφία που αντικαθιστά την πραγµατικότητα µε την εικόνα της και που όλο και περισσότερο αυτή η εικόνα είναι πια η ίδια η πραγµατικότητα;
Σε μία πρωτοφανή ανταλλαγή ρόλων, λοιπόν, οι ζωγράφοι άρχισαν να χρησιμοποιούν την φωτογραφία όλο και πιο πολύ στην καλλιτεχνική τους διαδικασία . Έτσι, αυτές οι δύο μοναδικές τέχνες βρήκαν η καθεμία την θέση της, η μία δίπλα στην άλλη. Από τότε υπάρχει συνεχώς µέχρι σήµερα ένα ποικιλόµορφο πάρε δώσε. Αυτή η αδιάλειπτη συναλλαγή βοήθησε σηµαντικά την εξέλιξη και των δύο και παράλληλα δηµιούργησε και δηµιουργεί ένα πλήθος από νέες δυόδους έκφρασης, έκθεσης, έμπνευσης και δημιουργίας. Ας δούμε μερικές από αυτές
7. Πίνακες Ζωγραφικής που Βασίστηκαν σε Φωτογραφίες
- Grant Wood, American Gothic
Ήταν ένα σπίτι που, αρχικά, ενέπνευσε τον Grant Wood να δημιουργήσει αυτόν τον πίνακα του 1930. Αποφάσισε όμως αργότερα να ζωγραφίσει και ανθρώπους στην εικόνα – έναν αγρότη και τη γεροντοκόρη του που θα ζούσαν στην οικία.Nan, αδερφή του Grant Wood, και ο οδοντίατρος της οικογενείας, Dr. Byron McKeeby, φόρεσαν μία αποικιακή ποδιά και φόρμα για να ποζάρουν για τον ζωγράφο στο πλέον πασίγνωστο έργο τέχνης American Gothic.
2. Norman Rockwell, The Runaway
Ο Norman Rockwell ήταν ένας εμβληματικός ζωγράφος που απεικόνισε την καθημερινή αμερικανική ζωή με μοναδικό τρόπο. Πρόσφατα, το Μουσείο Norman Rockwell παρουσίασε μερικές από τις εικόνες που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τους πίνακες του. Οι φωτογραφίες δημιουργήθηκαν συγκεκριμένα για να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για τους πίνακες του. Είχε πάνω από 20.000 φωτογραφίες αναφοράς, ακριβώς όπως η παραπάνω φωτογραφία στην οποία βασίστηκε ο πίνακας The Runaway. Η σύγκριση μεταξύ των φωτογραφιών και των πινάκων είναι ιδιαίτερη καθώς μπορούμε να δούμε τον χαρακτήρα του να ξετιλίσσεται στους τελικούς πίνακες.
3. Norman Rockwell, The Problem We All Live With
Άλλος ένα πίνακας του Norman Rockwell, ο οποίος είναι βασισμένος σε φωτογραφίες, είναι το The Problem We All Live With, το οποίο αποτίει φόρο τιμής στην ιστορική πρώτη μέρα σχολείου της 6χρονης Ruby Bridges, της πρώτης Αφροαμερικανής που πήγε σε «λευκό» σχολείο. Το μοντέλο του Rockwell, η Lynda Gunn, ήταν το εγγόνι μιας οικογενειακής φίλης, ενώ στο τέλος προστέθηκαν στον πίνακα ο αρχηγός της αστυνομίας της Μασαχουσέτης και τρεις Αμερικανοί στρατιώτες της Βοστόνης.
4. Vincent van Gogh, Portrait of the Artist’s Mother
Αφού μετακόμισε στο κίτρινό του σπίτι στην Αρλ, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ ήθελε να δημιουργήσει μία σειρά οικογενειακών πορτρέτων. Προς τιμήν της μνήμης της μητέρας του, Anna Carbentus van Gogh, επέλεξε μία ασπρόμαυρη φωτογραφία της, για να τη ζωγραφίσει από εκεί. «Φτιάχνω αυτό το πορτρέτο της Μητέρας για εμένα» έγραψε στον αδερφό του Theo. «Δεν αντέχω την άχρωμη φωτογραφία και προσπαθώ να δημιουργήσω μία με πλήρη αρμονία χρωμάτων, όπως βλέπω [τη μητέρα] με τη μνήμη μου».
5. Paul Cézanne, The Bather
Ένας πίνακας από φωτογραφία αντί για ζωγραφική μοντέλου ήταν μία ανορθόδοξη τεχνική για έναν καλλιτέχνη προς τα τέλη του 1800. Αλλά ο Cézanne έκανε ακριβώς αυτό για τον πίνακα The Bather, ο οποίος τον βοήθησε να ανακαλύψει ένα νέο στυλ ζωγραφικής που εστίαζε στη σύλληψη της ψυχολογικής διάθεσης. Πολύ συχνά ζητούσε από την οικογένειά του, τοπικούς αγρότες, παιδιά, ακόμα και τον έμπορο των έργων τέχνης του να ποζάρουν για αυτόν, οπότε είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι αυτός ο εικονιζόμενος ήταν κάποιος τον οποίο ο Cézanne ήξερε στην καθημερινή του ζωή.
6. Paul Gauguin, Two Women/Mother and Daughter
Ο Paul Gauguin έφυγε για τη Γαλλική Πολυνησία το 1891. Εκεί γνώρισε τον Henri Lemasson οι φωτογραφίες του οποίου απεικόνιζαν ντόπιους νησιώτες και υπήρξαν η έμπνευση για αρκετούς από τους πίνακες του Gauguin, συμπεριλαμβανομένου και του Mother and Daughter (1901/1902).
7. Thomas Eakins, The Swimming Hole
Το αριστούργημα του Thomas Eakins που απεικονίζει γυμνούς άντρες υμνεί τις φιγούρες των φίλων και μαθητών καθώς και του ίδιου του καλλιτέχνη και προκάλεσε σάλο στον κύκλο των καλών τεχνών. Ο πίνακας βασίστηκε σε μία σειρά φωτογραφιών που τράβηξε ο Eakins στην Dove Lake κοντά στην Φιλαδέλφεια.
5 Φωτογραφίες που Βασίζονται σε Πίνακες Ζωγραφικής
- Ophelia by Sir John Everett Millais and Gregory Crewdson
Η Ophelia είναι ένα από τα πιο διάσημα έργα τέχνης που δημιουργήθηκε από τον Βρετανό ζωγράφο Sir John Everett Millais και απεικονίζει μια από τις πιο γνωστές ηρωίδες του William Shakespeare. Ο πίνακας έλαβε μικτές κριτικές από τους κριτικούς, αλλά εξακολουθεί να αναγνωρίζεται σήμερα ως ένα από τα πιο σημαντικά έργα τέχνης των μέσων του 19ου αιώνα. Δεκαετίες αργότερα, ο Gregory Crewdson εμπνεύστηκε από τη μαγευτική Οφέλια και αναδημιούργησε τον πίνακα από μια σύγχρονη οπτική. Το αποτέλεσμα είναι μια συναρπαστική εικόνα της περίτεχνης σκηνής και αναδυκνύει υπέροχα τη στοιχειώδη αφήγησή της.
2. University of Vienna Ceiling by Gustav Klimt and Inge Prader
Ο Gustav Klimt είναι ένα πολύ γνωστό όνομα στον κόσμο της τέχνης. Είναι διάσημος για τους συμβολικούς του πίνακες που έχουν εμπνεύσει γενιές καλλιτεχνών μετά το θάνατό του το 1918. Ήταν ενεργός καθ ‘όλη τη διάρκεια της καριέρας του, αλλά η πιο επιτυχημένη περίοδος ήταν η Χρυσή. Κατά τη διάρκεια αυτής της κορυφής δημιούργησε αυτό που είναι ίσως το πιο σημαντικό έργο του: Το Φιλί. Η Χρυσή Περίοδος αποδείχθηκε εξαιρετική πηγή έμπνευσης για τον Inge Prader, ο οποίος δημιούργησε μια εκπληκτική σύγχρονη ερμηνεία της τέχνης του Klimt. Ο Αυστριακός φωτογράφος έφερε στη ζωή τους πίνακες του χρησιμοποιώντας μοντέλα πραγματικής ζωής, περίπλοκα κοστούμια αλλά και χειραγωγώντας το φως για να δημιουργήσει μία ιδιαίτερη “λαμπερή” αισθητική. Παραπάνω βλέπουμε το University of Vienna Ceiling, το πιο γνωστό από μια σειρά έργων ζωγραφικής που δημιούργησε ο Gustav Klimt για την οροφή της Μεγάλης Αίθουσας του Πανεπιστημίου της Βιέννης μεταξύ των ετών 1900–1907.
3. The Birth of Venus by Sandro Botticelli and Giuseppe Gradella
Η Γέννηση της Αφροδίτης, το πασίγνωστο έργο τέχνης του Ιταλού ζωγράφου Sandro Botticelli, είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα σύμβολα της εποχής της Αναγέννησης. ίσως η πιο διάσημη απεικόνιση της Αφροδίτης, αυτός ο πίνακας έχει αποτελέσει και αποτελεί πηγή έμπνευσης πολλών διαφορετικών καλλιτεχνών. Εδώ βλέπουμε μία ιδιαίτερη ερμηνεία, στην οποία ο φωτογράφος κυριολεκτικά τοποθετεί την Αφροδίτη σε μια μηχανή χρόνου και με τον φακό του την μεταφέρει στη σύγχρονη εποχή. Δημιουργός αυτής της σύγχρονης θεάς του έρωτα είναι ο Ιταλός φωτογράφος Giuseppe Gradella. Το πορτρέτο είναι μέρος της σειράς φωτογραφιών του με τίτλο “Italian Renaissance”. Εκεί μπορείτε να δείτε πολλά περισσότερα πορτρέτα που αποδεικνύουν πώς μια μορφή τέχνης μπορεί να εμπνεύσει μία άλλη και πώς μπορούν και οι δύο να αναμειχθούν με απόλυτη αρμονία.
4. Hotel by a Railroad by Edward Hopper and Richard Tuchman
Ευρέως αναγνωρισμένος ως ο πιο σημαντικός ρεαλιστής ζωγράφος των ΗΠΑ τον εικοστό αιώνα, ο Έντουαρντ Χόπερ κατέχει μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά πολλών φωτογράφων σήμερα. Το όνομα αυτού του πίνακα είναι Hotel by a Railroad και είναι ένα τυπικό παράδειγμα του στυλ του – λεπτό και διακριτικό, αλλά και ισχυρό. Γοητευμένος από την ατμόσφαιρα στα έργα του, ο φωτογράφος Richard Tuschman δημιούργησε ένα αφιέρωμα στον αμερικανό καλλιτέχνη, μία σειρά φωτογραφιών με τίτλο Hopper Meditations.
Η τεχνική που χρησιμοποιεί ο φωτογράφος εδώ είναι εντυπωσιακή, καθώς οι εικόνες δημιουργούνται συνδυάζοντας ψηφιακά διοράματα μεγέθους κούκλας με πραγματικά μοντέλα.
Τα σετ τα έφτιαξα, ζωγράφισα και φωτογράφησα εξ’ολοκλήρου στο στούντιο μου. Πολλά από τα έπιπλα είναι τυπικά έπιπλα κουκλόσπιτου, αλλά μερικά τα έφτιαξα εγώ ο ίδιος. Στη συνέχεια, φωτογράφησα τα ζωντανά μοντέλα με απλό φόντο και, τέλος, έφτιαξα τα ψηφιακά σύνθετα στο Photoshop.
5. Golconda by Rene Magritte and Logan Zillmer
Όσον αφορά τα μοτίβα και τις αφηρημένες ερμηνείες, ο Βέλγος καλλιτέχνης Rene Magritte κατέχει μια από τις κορυφαίες θέσεις στον χώρο της ζωγραφικής. Οι υπαρξιακές ερωτήσεις που θέτει μαζί με το διακριτικό μινιμαλιστικό στιλ του είναι μια πηγή έμπνευσης για πολλούς φωτογράφους σε όλο τον κόσμο. Ο Logan Zillmer είναι σίγουρα ένας από αυτούς τους φωτογράφους. Αν και το έργο του επηρεάζεται έντονα από τον Μαγκρίτ, έχει τον δικό του χαρακτήρα. Οι φωτογραφίες του τείνουν λίγο περισσότερο προς την φωτεινή πλευρά με μία αίσθηση χιούμορ και αισιοδοξία. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στη σύνθετη φωτογραφία του με τίτλο «Ψάχνει τον ήλιο», που θυμίζει πολύ τον δημοφιλή πίνακα του Magritte Golconda – μόνο αυτή τη φορά, ο κύριος χαρακτήρας δεν είναι τόσο εκκεντρικά ντυμένος. Ο πρωταγωνιστής του Zillmer μοιάζει περισσότερο με το είδος του άντρα που θα συναντούσαμε στο δρόμο, αλλά έχει μία περίεργη αποστολή: να βρει τον ήλιο.
6. Flaming June by Sir Frederic Leighton and Annie Leibovitz
Το Flaming June είναι το όνομα του γνωστού έργου του Sir Frederic Leighton που δημιουργήθηκε το 1895. Απεικονίζει μια νεαρή γυναίκα που κοιμάται και η ομορφιά της απλώς μαγεύει το κοινό. Ο πίνακας κλεβει την παράσταση με τον πλούτο των χρωμάτων και την ηρεμία που προβάλλει στον θεατή. Πιστεύεται ότι η φιγούρα της είναι η θεά Ήρα αλλά έχουν γίνει και πολύ παραλληλισμοί με τις νύμφες του δάσους όταν κοιμούνται, αλλά και με τις ναΐδες (στην ελληνική μυθολογία, οι ναΐδες είναι μια μορφή γυναικείου πνεύματος που κατοικεί γύρω από γλυκό νερό). Στη δεξιά πλευρά της, υπάρχει ένα λουλούδι δηλητηριώδης πικροδάφνης και πιθανότατα τοποθετήθηκε εκεί για να τονίσει την εύθραυστη σχέση μεταξύ ύπνου και θανάτου. Η φωτογράφος που έδωσε νέα ζωή σε αυτόν τον αιθέριο πίνακα με τη φωτογραφία της είναι η Annie Leibovitz. Η φωτογραφία δημιουργήθηκε ειδικά για τη Vogue και απεικονίζει την ταλαντούχα ηθοποιό Jessica Chastain ως σύγχρονη θεά, με την διαφορά οτι εκείνη κοιτάει ευθεία στον φακό με μία απίστευτη γαλήνη στο βλέμμα της.
7. Cubism by Picasso and Eugenio Recuenco
O φωτογράφος Eugenio Recuenco δημιούργησε μια σειρά φωτογραφιών μόδας που αποτίουν φόρο τιμής στους πίνακες του Pablo Picasso. Τα μοντέλα είναι ντυμένα με ιδιαίτερα ρούχα που μοιάζουν με τα κυβικά έργα του μεγάλου ζωγράφου, και οι φωτογραφίες επεξεργάζονται περαιτέρω και συντίθενται για να φαίνονται σουρεαλιστικές. Τυχαίες γραμμές στο πρόσωπο και ψεύτικα μάτια συμπληρώνουν την εμφάνιση μερικών απομιμήσεων για να απογειώσουν το αποτέλεσμα και να προκαλέσουν τον θεατή.
Οι δεσμοί που δένουν αυτές τις δύο τέχνες αναμεταξύ τους δεν μπορούν να σπάσουν όσο κι αν προσπαθούν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες. Η φωτογραφία και η ζωγραφική είναι πλέον άρρηκτα συνδεδεμένες και συμπληρώνουν η μια την άλλη, αλλά συγχρόνως αντανακλούν μια παρόμοια αντίληψη του κόσμου με διαφορετικά μέσα και ξεχωριστή οπτική. Αλλά δεν παύουν ποτέ να είναι η μία η μούσα της άλλης και να εμπνέουν χιλιάδες καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο.
Πηγές:
http://ikee.lib.auth.gr/record/114408/files/Teliko.pdf
https://fstoppers.com/portraits/photographs-inspired-norman-rockwells-paintings-4109
https://www.kathimerini.gr/culture/99905/fotografia-kai-zografiki-mia-agasti-schesi/
