Σαν σήμερα το 1876 γεννιέται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γλυπτικής, ο Κονσταντίν Μπρανκούζι.
Υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους της αφηρημένης γλυπτικής και τα έργα του χαρακτηρίζονται από γεωμετρική κομψότητα. Γεννημένος στο χωριό Χομπίτα της Ρουμανίας, στις 19 Φεβρουαρίου 1876 βρέθηκε από μικρός στη βιοπάλη. Σε ηλικία επτά χρονών ήταν βοσκός στα Καρπάθια Όρη, ενώ στα δεκαοκτώ χρόνια του δούλευε ως βοηθός σε ξυλουργείο.
Το 1894 κατορθώνει να εγγραφεί στην Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών της Κραϊόβα, παρότι δεν φοίτησε ποτέ του σε σχολείο. Επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην ξυλογλυπτική και παράλληλα μαθαίνει γραφή και ανάγνωση. Το 1898 εγγράφεται κατόπιν διαγωνισμού στη Σχολή Καλών Τεχνών του Βουκουρεστίου και πέντε χρόνια αργότερα παίρνει την πρώτη του παραγγελία, την προτομή ενός στρατηγού. Γοητευμένος από τα έργα του Ροντέν, αποφασίζει να αφήσει το Βουκουρέστι και το 1904 μετακομίζει στο Παρίσι. Το μεγαλύτερο μέρος του ταξιδιού το κάλυψε με τα πόδια, λόγω των πενιχρών οικονομικών του. Στο Παρίσι, ο Μπρανκούζι μπήκε στη Σχολή Καλών Τεχνών και παράλληλα δούλευε για τα προς το ζην. Το 1906 πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση, με εμφανή την τεχνοτροπία του Ροντέν στα έργα του.
Σκοπός του να ανακαλύψει «την ουσία των πραγμάτων και όχι την εξωτερική τους φόρμα». Τα γλυπτά του τα επεξεργαζόταν πολλά χρόνια με μία επίμοχθη βραδύτητα για να βρει τις γραμμές που θα τους έδιναν τη μεγαλύτερη δύναμη διαμορφώνοντας μία φόρμα ελεύθερη από κάθε γήινη βαρύτητα. Τα μόλις 250 έργα της 50χρονης πορείας του καλλιτέχνη είναι φτιαγμένα από ξύλο, πέτρα, μάρμαρο και χαλκό. Άσκησε επιρροή στους γλύπτες της γενιάς του, αλλά και μεταγενέστερους, όπως τον Χένρυ Μουρ.
Ο μεγάλος γάλλος γλύπτης έδινε ακραίες φυσικές στάσεις στις μορφές του, για να εκφράσει μέσω αυτών έντονες πνευματικές καταστάσεις. Επίσης, διασπούσε τις επιφάνειες των γλυπτών του για να δώσει δραματικότητα στη μορφή. Ο Μπρανκούζι αποφάσισε ότι επιθυμούσε να κάνει πιο απλό έργο και ξεκίνησε μια εξελικτική αναζήτηση της καθαρής μορφής. Για να αποφύγει αυτή την επίδραση έφυγε από το ατελιέ του Ροντέν, λέγοντας ότι «δεν μπορεί κανείς να κάνει τίποτα κάτω από τα μεγάλα δέντρα».
Το 1908 αποτινάσσει οριστικά τις όποιες επιρροές του από το Ροντέν. Φιλοτεχνεί το πρώτο πραγματικά δικό του έργο, «Το φιλί», όπου οι κατακόρυφες φιγούρες δύο σφιχταγκαλιασμένων νέων σχηματίζουν ένα κλειστό όγκο με συμμετρικές γραμμές. Η γεωμετρικότητα, που θα αποτελέσει κύριο χαρακτηριστικό του έργο του, θα επηρεάσει άμεσα τον φίλο του ζωγράφο Αμεντέο Μοντιλιάνι.
Λίγο μετά το 1907 πάντως, ξεκίνησε η ώριμη περίοδός του. Ο γλύπτης είχε εγκατασταθεί στο Παρίσι, αλλά όλα αυτά τα χρόνια επέστρεφε συχνά στο Βουκουρέστι και εξέθετε εκεί σχεδόν κάθε χρόνο. Στο Παρίσι, στους φίλους του περιλαμβάνονται οι Marcel Duchamp, Fernand Léger, Henri Matisse, Amedeo Modigliani και Ανρί Ρουσό. Το 1913, πέντε από τα γλυπτά του Μπρανκούζι περιελήφθησαν στη γκαλερί «Εμφάνιση» στη Νέα Υόρκη. Ο Brancusi ποτέ δεν ήταν μέλος των οργανωμένων καλλιτεχνικών κινήσεων, αν και συνδέθηκε με πολλούς ντανταϊστές. Το 1921 τιμήθηκε με ένα ειδικό τεύχος του κριτικού περιοδικού τέχνης «The Little», ενώ το 1926 ταξίδεψε δύο φορές στις Ηνωμένες Πολιτείες για να παρακολουθήσει ατομικές εκθέσεις.
Ο περίφημος γλύπτης με φαντασία και τέχνη κατάφερε να διακριθεί. Το περίφημο γλυπτό «Endless Column» του διάσημου καλλιτέχνη, κατατάχθηκε τέταρτο σε διαδικτυακή ψηφοφορία, με θέμα «τα σπουδαιότερα έργα τέχνης του 20ού αιώνα» της γαλλικής εφημερίδας «Le Figaro» το 2010 (στην 1η θέση βρέθηκε ο πίνακας του Πικάσο “Οι δεσποινίδες της Αβινιόν”, στη 2η ο πίνακας του Ματίς “Ο Χορός” – βλ. το αφιέρωμά μας εδώ – ενώ στην 3η θέση το πορτραίτο της Μέριλιν Μονρόε του Γουόρχολ).
Το γλυπτό «Endless Column» έχει ύψος 29,35 μέτρα και βρίσκεται στην πόλη Τάργκου Ζίου (νότια Ρουμανία) από τις 27 Οκτωβρίου του 1938. Το έργο, που αποτελεί φόρο τιμής στους Ρουμάνους που έχασαν τη ζωή τους κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι μια σύνθεση από 17 ρομβοειδείς σιδερένιες κάψουλες, τοποθετημένες η μία πάνω στην άλλη. Το 1950, κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος στη Ρουμανία, η κυβέρνηση θεωρούσε το έργο του Μπρανκούζι «δείγμα αστικής γλυπτικής» και είχε προτείνει να κατεδαφιστεί το μνημείο. Τελικά, το γλυπτό «επέζησε» και έγιναν εργασίες συντήρησης σ’ αυτό από το 1998 μέχρι το 2000, με τη συνεργασία της κυβέρνησης, του Παγκόσμιου Ταμείου Μνημείων και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Ένα θέμα που κατέχει προνομιακή θέση στο έργο του είναι το πουλί. Εμφανίζεται το 1912 με τη «Μαϊάστρα», το όνομα ενός θαυματουργού πουλιού στους ρουμανικούς λαϊκούς θρύλους. Την πρώτη αυτή εκδοχή σε μάρμαρο διαδέχθηκαν άλλες 28 παραλλαγές μέχρι το 1940. Κατασκευασμένες κυρίως από μπρούτζο, με κυρίαρχες τις ελλειπτικές γραμμές κυρίως από μπρούτζο, που αποδίδουν την ουσία της γρήγορης πτήσης.
Παρήγαγε, λοιπόν, μια σειρά σημαντικών γλυπτών αποκαλούμενα «Bird in Space» (Πουλί στο διάστημα ή το πουλί που πετάει).Ο φωτογράφος Έντουαρντ Στάιχεν αγόρασε ένα από αυτά τα έργα το 1926 και προσπάθησε να το μεταφέρει στις ΗΠΑ. Όμως, οι υπάλληλοι του τελωνείου δεν δέχτηκαν το πουλί ως έργο τέχνης και επέβαλαν υψηλούς δασμούς (40% επί της αξίας του) για την εισαγωγή του ως βιομηχανικό προϊόν. Ο Μπρανκούζι, αγανακτισμένος και με τη βοήθεια των φίλων του στην Αμερική, αντέκρουσε την απόφαση του τελωνείου και ενήγαγε το Αμερικανικό Δημόσιο. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από τα πρακτικά της δίκης:
– «Μοιάζει για πουλί κατά τη γνώμη σας;», ρωτάει ο δικαστής, δείχνοντας το επίμαχο γλυπτό του Μπρανκούζι, «Πουλί στο διάστημα».
– «Όχι, δεν μοιάζει. Αλλά ο καλλιτέχνης το ονομάζει “πουλί”», απαντά ο πρώτος μάρτυρας υπεράσπισης.
– «Αν το δείτε στο δρόμο, θα το αποκαλέσετε “πουλί”;».
– «Όχι, κύριε δικαστά».
– «Αν βρεθείτε στο δάσος θα το πυροβολήσετε;».
– «Όχι, κύριε».
– «Κι όμως, το θεωρείτε έργο τέχνης. Γιατί;».
– «Από τεχνικής πλευράς, έχει σχήμα και εμφάνιση. Είναι ένα έργο τρισδιάστατο, δημιουργημένο από έναν ταλαντούχο καλλιτέχνη. Είναι αρμονικά φιλοτεχνημένο και σου εμπνέει αισθητική ομορφιά. Εξάλλου γι’ αυτό και το αγόρασα. Ο κύριος Μπρανκούζι προσπαθεί να εκφράσει εδώ μια λεπτή ιδέα: το πέταγμα ενός πουλιού στο κενό».
Ο Μπρανκούζι κέρδισε τη δίκη. Κι έγινε μεμιάς διασημότητα. Τα έργα του βρήκαν θερμή ανταπόκριση από τους συλλέκτες στις ΗΠΑ, όταν στην Ευρώπη η κριτική ήταν αυστηρή μαζί του. Οι εκθέσεις με έργα του διαδεχόταν η μία την άλλη.
Έφυγε από τη ζωή στις 16 Μαρτίου 1957. Άφησε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού περισσότερα από 80 γλυπτά, με τον όρο να μεταφερθεί ολόκληρο το εργαστήριό του στο μουσείο, όπως ήταν στην αρχική του μορφή. Το εργαστήριο του έχει ανακατασκευαστεί στον ακάλυπτο χώρο του Κέντρου Ζωρζ Πομπιντού και λειτουργεί ως μουσείο.
Συλλογές με έργα του Μπρανκούζι βρίσκονται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, όπου φιλοξενούνται τα 80 από τα 215 γλυπτά του, ενώ τα υπόλοιπα εκτίθενται στο Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφειας και το Εθνικό Μουσείο του Βουκουρεστίου.
ΠΗΓΕΣ: https://www.maxmag.gr/politismos/brankouzi-o-glyptis-tis-fantasias-ke-tis-kompsotitas/# , https://www.sansimera.gr/biographies/237, https://www.madata.gr/epikairotita/san-simera/91904-mprankoyzi-konstantin-135-chronia-apo-th-gennhsh-toy-glypth.html , http://www.kathimerini.gr/218520/article/politismos/arxeio-politismoy/to-sphlaio-me-ta-8aymata , https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%BD_%CE%9C%CF%80%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CE%B6%CE%B9
