Είναι ευρέως αποδεκτό πως στην περίοδο αυτή που διανύουμε, της πανδημίας και του καθολικού εγκλεισμού εκτός από την σωματική υγεία των ανθρώπων βάλλεται διαρκώς και η ψυχική. Ίσως και ο περιορισμός της κυκλοφορίας να αναγκάζει πολλούς από εμάς να περνούν περισσότερο χρόνο με τον εαυτό τους, κάτι που μπορεί για μερικούς να είναι ευχής έργον αλλά για άλλους κατάρα. Σε τέτοιες εποχές, με τον φόβο του θανάτου και το άγχος να ελλοχεύουν σε στιγμές της καθημερινότητας είναι επόμενη η γέννηση υπαρξιακών ερωτημάτων που αν γενικευτούν και κυριαρχήσουν ενδέχεται να μετατραπούν σε κρίσεις. Επίσης, προκύπτει και το ζήτημα της ευθύνης (της πολυσυζητημένης ατομικής ευθύνης) απέναντι στο κοινωνικό σύνολο που πλην των άλλων καταδεικνύει πως ο άνθρωπος είναι πρωτίστως κοινωνικό ον. Προς αντιμετώπιση αυτού του καταιγισμού συναισθημάτων και συλλογισμών υπάρχει πάντα ένα βιβλίο. Μπορεί δύσκολα να αντικαθίσταται ένας φιλόσοφος ή ένας ψυχολόγος από ένα χάρτινο κατασκεύασμα, θα έλεγε κανείς. Ωστόσο, μετά από την ανάγνωση του «Η μέθοδος του Αριστοτέλη, Δημιουργώντας την Καλή Ζωή» του James O’ Toole που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ θα άλλαζε σίγουρα γνώμη.
Αναμφίβολα, είναι δύσκολο να διαβάσει κανείς απευθείας έργα ενός αρχαίου φιλοσόφου, με υπαρξιακές ιδίως διαστάσεις, δίχως να έχει μια καθοδήγηση στο εγχείρημά του αυτό. Μα, ακόμα και αν κατορθώσει να το αναγνώσει, σίγουρα κατά την διαδικασία της ερμηνείας και της αφομοίωσης εννοιών και ιδεών έχει ανάγκη μια πυξίδα. Τις δυο αυτές ιδιότητες συγκεντρώνει το βιβλίο αυτό. Γνωρίζοντας ορισμένα βιογραφικά στοιχεία του Αριστοτέλη και με μόνη επαφή την σχολική μελέτη των έργων του «Ηθικά Νικομάχεια» και «Πολιτικά» αλλά και ευρισκόμενη σε όλο αυτό το γενικευμένο κλίμα που περιέγραψα παραπάνω, το παρόν έργο ήρθε σαν από μηχανής θεός. Μέσα σε σχεδόν 500 σελίδες (είναι ιδιαίτερα εκτενές, αλλά ο λόγος και οι ιδέες ρέεουν και διαβάζεται αρκετά εύκολα) αποτυπώθηκαν με εύληπτο τρόπο και σύγχρονο ύφος οι απαντήσεις που έδωσε πριν από χιλιάδες χρόνια ο Έλληνας φιλόσοφος σε ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο κάθε ηλικίας και εποχής. Τι σημαίνει το ευ ζην; Ποια είναι η αληθινή ευτυχία και από τι συνίσταται; Ποια είναι η προσωπική αρετή και πως φθάνει κανείς σε αυτήν; Έχει κάποια σχέση η προσωπική ευτυχία με την κοινωνική;
Μετά από ένα σύντομο, αλλά περιεκτικό βιογραφικό του φιλοσόφου, στα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου αναλύονται και αξιολογούνται όλες εκείνες οι μέθοδοι με τις οποίες οι άνθρωποι πασχίζουν να κατακτήσουν την πολυπόθητη ευτυχία, προσπαθώντας να επιβεβαιώσουν ή να απορρίψουν το συμπέρασμα του Αριστοτέλη πως αυτό που λείπει από την ζωή των ενηλίκων είναι η πραγμάτωση των δυνατοτήτων τους. Αφού εξαντληθεί η κριτική προσέγγιση των μέσων αυτών τίθεται το ερώτημα κατά πόσο η εναλλακτική μέθοδος του Αριστοτέλη μπορεί να οδηγήσει στην ευτυχία. Υποθέτοντας πως η απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι καταφατική, ο συγγραφέας προχωρά σε μια επί του πρακτέου εφαρμογή των αριστοτελικών θεωριών στην ζωή μας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ασκήσεων που είχε θέσει ο ίδιος ο Αριστοτέλης. Έτσι, μπαίνει κανείς σε μια διαδικασία επαναπροσδιορισμού των στόχων του, πραγματοποιεί μια επισκόπηση του τρόπου δράσης του και αναζητά τις μακροπρόθεσμες συνέπειες που θα έχει στον ίδιο και στην κοινωνία, στην οποία εντάσσεται. Αρχίζει να αναζητά την έννοια της ευδαιμονίας στα κατάλληλα μέρη. Όλα αυτά αποσκοπούν στην κατάστρωση ενός σχεδίου δράσης που ίσως καταφέρει να έχει σαν τελικό προορισμό του την επιτυχία, την ευτυχία, την προσωπική ολοκλήρωση.
Μελετώντας αυτό το έργο, εκτός του ότι κατάφερα να γνωρίσω καλύτερα τις θεμελιώδεις έννοιες της αριστοτελικής φιλοσοφίας με αρκετά απλοποιημένο τρόπο, μπόρεσα να γνωρίσω τρόπους ένταξής τους στην καθημερινότητά μου. Σίγουρα το δεύτερο εγχείρημα είναι πολύ πιο δύσκολο από το πρώτο και δεν επιτυγχάνεται απλώς με την ανάγνωση ενός βιβλίου, αλλά με μια ριζική αλλαγή της στάσης απέναντι στις καταστάσεις, τα πράγματα και τους ανθρώπους. Κάτι τέτοιο, ειδικά όσο μεγαλώνει κανείς, δεν είναι καθόλου εύκολο, καθώς η αλλαγή είναι μια επίπονη διαδικασία. Παρ’ όλα αυτά, μια αρχή που διαπνέει το βιβλίο είναι πως η στασιμότητα είναι ακόμα πιο βλαβερή. Νομίζω πως μια αναθεώρηση σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο είναι αναγκαία για την επίτευξη της ευτυχίας αλλά και κατ’ επέκταση της ομόνοιας. Όλοι προς τούτο χρειαζόμαστε έναν πρακτικό οδηγό καλής ζωής. Και γιατί να μην επιλέξουμε ο οδηγός αυτός να έχει αναφορές στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία και δη την αριστοτελική. Ακόμα και για αυτούς που δεν συμμερίζονται την τετραγωνισμένη λογική του φιλοσόφου και αγαπούν την πλατωνική θεώρηση της ζωής, είναι πολύ τυχεροί, διότι κυκλοφορεί και το έργο «Η μέθοδος του Σωκράτη» του Ρόναλντ Γκρος επίσης από τις εκδόσεις ΕΝΑΛΙΟΣ, στο οποίο δεν έχουμε βέβαια εντρυφήσει ακόμα.
Σε κάθε περίπτωση για όσους αναζητούν ένα βιβλίο αυτοβελτίωσης, έναν δρομοδείκτη στην ευτυχία σε αυτούς του χαλεπούς καιρούς, χωρίς δεύτερη σκέψη σας προτείνουμε το βιβλίο «Η μέθοδος του Αριστοτέλη» του James O’ Toole σε μετάφραση της Θεοδώρας Δαρβίρη.