Ετικέτα: Ρενέ Μαγκρίτ

Ο ερωτικός, αλλά και ιντριγκαδόρικος πίνακας «Οι Εραστές ΙΙ», του σουρεαλιστή ζωγράφου Ρενέ Μαγκρίτ, κρύβει από πίσω ένα μακάβριο παιδικό τραύμα, που στοίχειωνε τον ζωγράφο για όλη του τη ζωή.

Οι πίνακες του μοιάζουν σαν ποιητικές αναλύσεις της θεωρίας ονείρων του Φρόιντ. Ο φιλήσυχος, αλλά ταυτόχρονα αινιγματικός Βέλγος ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ είχε άλλωστε δηλώσει για τα έργα του: «Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι – είναι απλά άγνωστο», ενώ προσέθετε: «Το να είσαι σουρεαλιστής σημαίνει ότι απαγορεύεις στον εγκέφαλό σου να θυμάται όσα έχεις δει και ότι είσαι πάντα σε επιφυλακή για αυτό που ποτέ δεν υπήρξε». Ένα από αυτά τα έργα, αποτελεί και ο πίνακας «Οι Εραστές ΙΙ», που ζωγράφισε το 1928.

Οι Εραστές ΙΙ

Το έργο του Βέλγου σουρεαλιστή Ρενέ Μαγκρίτ «Οι εραστές» είναι το πρώτο από μια σειρά τεσσάρων έργων με το ίδιο θέμα. Απεικονίζει ένα ζευγάρι, έναν άνδρα και μια γυναίκα, που ανταλλάσσουν ένα φιλί. Τα κεφάλια τους καλύπτονται εντελώς από ένα λευκό ύφασμα, τα πρόσωπά τους κρύβονται κάτω από αυτό το ύφασμα, πέπλο, κουκούλα, μάσκα. Δεν μπορούν να δουν ο ένας τον άλλον, δεν μπορούν να αγγίξουν ο ένας τον άλλον, παρά μόνο μετ’ εμποδίων. Το φιλί τους διακόπτεται από τη μάσκα που τους καλύπτει, το δέρμα μονώνεται, ο χαρακτήρας και η αίσθηση της ερωτικής επικοινωνίας μεταλλάσσονται.

Ο πίνακας έχει δεχθεί στο πέρασμα του χρόνου διαφορετικές ερμηνείες και προσεγγίσεις. Για κάποιους αναπαριστά, τον πλατωνικό, δίχως ανταπόκριση έρωτα, όπου κάθε προσπάθεια για επαφή μένει ανεκπλήρωτη. Άλλοι θεωρούν πως αντιπροσωπεύει τον παράφορο έρωτα, που είναι τυφλός και ακολουθεί τους ανθρώπους μέχρι το τέλος της ζωής τους, ενώ μερικοί είναι της άποψης πως ο έρωτας είναι ικανός να αντιμετωπίσει ακόμη και τον θάνατο, χωρίς φόβο και με πάθος.

Πώς όμως εμπνεύστηκε αυτό το έργο ο ζωγράφος στην πραγματικότητα;

Και όμως, μία τόσο ερωτική και ιντριγκαδόρικη εικόνα κρύβει από πίσω της μία μακάβρια ιστορία. Η μητέρα του Μαγκρίτ, Ρεγκίνα, ήταν μία γυναίκα που έπασχε από κατάθλιψη. Είχε αποπειραθεί να αυτοκτονήσει ήδη μία φορά, οδηγώντας τον πατέρα του ζωγράφου να την κλειδώνει συχνά στο δωμάτιο της. Μία μοιραία μέρα, το 1912, κατάφερε να δραπετεύσει. Αυτοκτόνησε, πέφτοντας στο ποταμό Σαμπρ, στο Βέλγιο. Ο Ρενέ ήταν τότε μόλις δεκατεσσάρων ετών. Λέγεται πως ήταν παρών όταν το σώμα της ανασύρθηκε από το ποτάμι. Καθώς, οι αρχές την ανέσυραν από το νερό, η λευκή νυχτικιά της είχε καλύψει ολόκληρο το πρόσωπο της, αφήνοντας το υπόλοιπο σώμα της γυμνό. Αυτή η εικόνα σημάδεψε τον Ρενέ, ο οποίος την αναπαρήγαγε ως μοτίβο σε πολλούς πίνακες του.

Σύγχρονοι ιστορικοί αμφισβητούν αυτή την εκδοχή, θεωρώντας πως η ιστορία αποτελεί δημιούργημα της νοσοκόμας του. Ωστόσο, το συγκεκριμένο μοτίβο -ανθρώπινα πρόσωπα να καλύπτονται με πανί-  έχει αναπαραχθεί σε δεκάδες έργα του, εγείροντας την περιέργεια πολλών μελετητών. Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως η Ρεγκίνα είχε εργαστεί και ως καπελού, πριν παντρευτεί τον πατέρα του καλλιτέχνη, μία λεπτομέρεια που είναι δύσκολο να μην συνδεθεί με τη μανία του Μαγκρίτ για τα καπέλα. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η αύρα της μητέρας του είναι διάχυτη σε πολλά έργα του.

Ο πίνακας αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA), στην Νέα Υόρκη. 

Πηγές:

https://www.kathimerini.gr/1072242/article/politismos/eikastika/to-apomonwmeno-fili-twn-erastwn

https://www.culturenow.gr/h-istoria-piso-apo-ton-pinaka-oi-erastes-ii-toy-rene-magkrit/

Η ταυτότητα του έργου

Το συγκεκριμένο γλυπτό, με τίτλο «Θεραπευτής» ή «Γυρολόγος – Τυχοδιώκτης» έχει δημιουργηθεί από τον Βέλγο υπερρεαλιστή Ρενέ Μαγκρίτ (Rene Magritte) το 1967 και φιλοξενείται στην Εθνική Γλυπτοθήκη της Αθήνας. Το αφαιρετικό αυτό έργο τέχνης με διαστάσεις 145 x 128 x 90 εκ. απηχεί την τεχνοτροπία των σουρεαλιστών, οι οποίοι επηρεασμένοι από τη φροϋδική θεωρία, προσπαθούσαν να καταγράψουν την ελεύθερη ροή της σκέψης, έξω από αισθητικές ή ηθικές ανησυχίες. Είχε πρώτα φιλοτεχνηθεί ως πίνακας ζωγραφικής και κατόπιν έγινε γλυπτό, καλλιτεχνική τακτική του Μαγκρίτ γνωστή και από άλλα ζωγραφικά έργα του.

Η μορφή του έργου

Η διττή φύση του έργου ως πίνακας και ως γλυπτό επιτρέπει στον θεατή να το μελετήσει από δύο οπτικές γωνίες. Και στις δυο περιπτώσεις εντοπίζεται στη στάση του σώματος του αναπαριστάμενου θεραπευτή μια κρυφή γεωμετρία. Το χαλαρό δεξί του πόδι αντιστοιχεί με το αριστερό του χέρι με το οποίο κρατά απαλά μια τσάντα ενώ το αριστερό του πόδι με την μεγαλύτερη ένταση συσχετίζεται με το αριστερό του χέρι που στηρίζεται πάνω σε μια μαγκούρα. Παράλληλα, δίνεται έμφαση στο κέντρο και ιδιαίτερα στα πουλιά μέσα και έξω από το κλουβί. Σε αυτό συμβάλλουν και τα χρώματα που ο Μαγκρίτ χρησιμοποιεί, δηλαδή ο συνδυασμός ψυχρών και θερμών που επιτρέπουν στο λευκό των πουλιών να διαφοροποιηθεί από το υπόλοιπο τοπίο. Οι αποχρώσεις των χρωμάτων που αξιοποιούνται, οι κοντινοί τόνοι και οι σκιές που το φως δημιουργεί στη μορφή συντελούν στη ρεαλιστική απεικόνιση της ως προς το χώρο μέσα στον οποίο τοποθετείται. Ως γλυπτό, φτιαγμένο από μπρούντζο, ο «Θεραπευτής» δεν είναι έργο μεγάλο διαστάσεων, ώστε να επιβάλλεται μέσω του μεγέθους του. Αντιθέτως, πολύ κοντά στις ανθρώπινες διαστάσεις αν εξαιρέσει κανείς τα υπερρεαλιστικά στοιχεία η μορφή που αναπαρίσταται προσιδιάζει την ανθρώπινη.

Το περιεχόμενο του έργου

 Ξεκάθαρα το περιεχόμενο του έργου είναι συμβολιστικό, όπως άλλωστε συμβαίνει και με τα περισσότερα έργα του Μαγκρίτ. Ειδικότερα, η φιγούρα δεν έχει πρόσωπο, αλλά ένα καπέλο, μία κουβέρτα και κάτω από αυτήν ένα κλουβί για πουλιά, το οποίο υποκαθιστά τον ανθρώπινο κορμό. Με αυτόν τον τρόπο δε δηλώνεται η ταυτότητα του εικονιζόμενου προσώπου, ώστε να επιδέχεται πολλών ερμηνειών και προσεγγίσεων. Έξω από το κλουβί, μπροστά στην ανοιχτή του πόρτα υπάρχει ένα πουλί, όπως και ένα στο εσωτερικό του.

Στο ένα χέρι η μορφή κρατά ένα ραβδί, το οποίο είναι γνώρισμα των θεραπευτών, των ταξιδευτών και των σοφών γερόντων. Στο άλλο χέρι κρατά μια τσάντα που πιθανώς να φέρει φαρμακευτικά είδη. Το παλιό παντελόνι καθώς και τα παπούτσια που μοιάζουν πολυφορεμένα και ταλαιπωρημένα ολοκληρώνουν την εικόνα του θεραπευτή.

Το πρώτο αίσθημα που δημιουργεί το γλυπτό στο θεατή, με το σκούρο χρώμα του και την έλλειψη προσώπου, είναι η ανησυχία. Το κέντρο όμως του έργου είναι ο συμβολισμός του πουλιού, το οποίο συμβολίζει το ανθρώπινο πνεύμα. Το σώμα είναι ένα κλουβί που φυλακίζει το πνεύμα, ενώ αυτό έχει ανάγκη να ταξιδέψει, να περιπλανηθεί ελεύθερο. Το πνεύμα αρχικά είναι φιλοπερίεργο, όμως με την πάροδο των χρόνων συναντά κανόνες, εμπόδια, φραγμούς και πεποιθήσεις που το φυλακίζουν στα κάγκελα του κλουβιού, το δεσμεύουν και δεν του επιτρέπουν ελεύθερο να πετάξει και να εξερευνήσει τον κόσμο. Κάποια στιγμή όμως ο άνθρωπος αρχίζει και αμφισβητεί όσα τον κρατούν παγιδευμένο και αυτή παρουσιάζει το έργο, τη στιγμή δηλαδή που το πνεύμα θεραπεύεται και βγαίνει από το κλουβί έτοιμο να ταξιδέψει στον κόσμο που μέχρι τότε δεν μπόρεσε να γνωρίσει, να μετατραπεί στο γυρολόγο, τη στιγμή της καθοριστικής απόφασης, της μετάβασης από τη φυλακή στην ελευθερία.

Προσωπικές απόψεις για το έργο

Δεδομένου ότι ο ίδιος ο καλλιτέχνης είχε φωτογραφηθεί το 1946 όμοια ντυμένος με το γλυπτό πιθανώς να σημαίνει πως ο θεραπευτής αντιπροσωπεύει έναν άνθρωπο του πνεύματος, την ώρα που αντιλαμβάνεται την ελευθερία του και επιτρέπει στο πουλί της ψυχής του να απεγκλωβιστεί από το κλουβί που συμβολίζει όλους εκείνους τους φραγμούς που η πραγματικότητα, η καθημερινότητα και η κοινωνία επιβάλλει. Εκείνη την ώρα θεραπεύεται από όσα τον καταδυναστεύουν, με αποτέλεσμα να εξελιχθεί στον Απελευθερωτή, ένα έργο που ο ίδιος φιλοτέχνησε την επόμενη χρονιά. Σε αυτόν το κλουβί απουσιάζει και τη θέση του έχουν καταλάβει ένα πουλί που πετά ελεύθερο, ένα κλειδί που πιθανώς είναι αυτό που άνοιξε το κλουβί, ένα ποτήρι και μία πίπα, η οποία παρουσιάζεται και σε άλλους πίνακες του και παραπέμπει στον ίδιο το Βέλγο ζωγράφο που φαίνεται ότι κάπνιζε. Θα μπορούσε, συνεπώς, κανείς να θεωρήσει αυτόν τον πίνακα ως συνέχεια του προηγούμενου. Στο δεύτερο μάλιστα πίνακα, όλη η μορφή είναι ανεστραμμένη.  Δεν κρατά πια ραβδί, αλλά ένα μπαστούνι συνώνυμο της σοφίας. Έτσι, είναι εμφανής η μεταμόρφωση που του συνέβη χάρις την απελευθέρωση του πνεύματός του.

Το μήνυμα αυτού του έργου είναι διαχρονικό και απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους, καλώντας τους να απαλλαχθούν από τους δισταγμούς τους και να αναλάβουν την ευθύνη της ελευθερίας τους, εγχείρημα δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Απηχεί πλατωνικές αντιλήψεις που προβάλλουν το σώμα ως φυλακή της ψυχής και ζητά την απομάκρυνση από τον κόσμο των αισθήσεων, το ταξίδι στον κόσμο των Ιδεών.

“Η ζωγραφική μου είναι ορατές εικόνες που δεν κρύβουν κάτι — προκαλούν μυστήριο και, πράγματι, όταν κάποιος βλέπει έναν από τους πίνακές μου, θέτει στον εαυτό του αυτήν την απλή ερώτηση: «Tι σημαίνει αυτό;» Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι — είναι απλά άγνωστο.”

ΠΗΓΕΣ: http://www.pi-schools.gr/lessons/aesthetics/eikastika/afises/index.php?id=43&v=1 , http://www.nationalgallery.gr/site/content.php?artwork_id=65843 , http://d.daskalosda.gr/?p=966

Ο “Θεραπευτής” (1967) είναι ένα από τα οκτώ ζωγραφικά θέματα που μετέφερε σε τρισδιάστατη μορφή ο σουρεαλιστής ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ.  Ο “Θεραπευτής” είναι ένα από τα οκτώ ζωγραφικά θέματα που μετέφερε σε τρισδιάστατη μορφή ο σουρεαλιστής ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ. 

Έχοντας πολύ συγκεκριμένη άποψη για αυτό που ήθελε να κάνει, ο Μαγκρίτ αναζήτησε και τους κατάλληλους τρόπους που θα τον βοηθούσαν να κάνει τα γλυπτά. Έτσι, στο “Θεραπευτή” χρησιμοποίησε το γύψινο εκμαγείο των ποδιών ενός ζωντανού μοντέλου. Το ίδιο έκανε για το κλουβί με το πουλί. 

Ο “Θεραπευτής” έχει ορισμένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία που συνθέτουν το ύφος του Μαγκρίτ: το απρόσμενο, το ασυνήθιστο μέσω του συνηθισμένου και το μυστηριώδες.

Αν και ζωγράφος ο Μαγκρίτ, μεταφέροντας οκτώ πίνακες σε γλυπτά, έδωσε την ευκαιρία για μια διαφορετική οπτική σχετικά με τη λειτουργία των αντικειμένων και των μορφών. Αποκομμένα από το πλαίσιο του ζωγραφικού πίνακα, τοποθετούνται σαν αυτόνομες παρουσίες στο χώρο και αποκτούν, με την αλλαγή της κλίμακας, μια διαφορετική οντότητα. Έτσι και το συγκεκριμένο γλυπτό, είχε πρώτα φιλοτεχνηθεί ως πίνακας ζωγραφικής και κατόπιν έγινε γλυπτό, καλλιτεχνική τακτική του Μαγκρίτ γνωστή και από άλλα ζωγραφικά έργα του. Η φιγούρα του «Θεραπευτή» εμφανίζεται σε αρκετά έργα του καλλιτέχνη από το 1936 και έπειτα. Το 1937 ο ίδιος ο Μαγκρίτ φωτογραφήθηκε σε πανομοιότυπη πόζα με το γλυπτό, με μια κουβέρτα να καλύπτει το κεφάλι του. Η φωτογραφία είχε τον τίτλο “Ο Θεός την όγδοη μέρα”. Πιθανόν ο «Θεραπευτής» να είναι ένα είδος αυτοπροσωπογραφίας.

Το πρώτο αίσθημα που δημιουργεί το έργο στον θεατή, με το σκούρο χρώμα του και την έλλειψη προσώπου, είναι η ανησυχία. Το κέντρο όμως του έργου είναι ο συμβολισμός του πουλιού. Το πουλί εδώ συμβολίζει το ανθρώπινο πνεύμα. Το σώμα είναι ένα κλουβί που φυλακίζει το πνεύμα, ενώ το πνεύμα μας έχει ανάγκη να ταξιδέψει, να περιπλανηθεί ελεύθερο. Το πνεύμα είναι περίεργο όπως τα μικρά παιδιά, όμως με την πάροδο των χρόνων συναντά κανόνες, εμπόδια, φραγμούς και πεποιθήσεις που το φυλακίζουν στα κάγκελα του κλουβιού. Κάποια στιγμή όμως αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε για τον δρόμο μας. Αυτό το σημείο της απορίας, της αμφισβήτησης, της ανάγκης για μια απόφαση παρουσιάζει το έργο. Η ελευθερία του γυρολόγου και η θεραπεία του πνεύματος και της ψυχής ή η ασφάλεια και ο συμβιβασμός του κλουβιού; Ο γυρολόγος-οδοιπόρος κάθεται να ξεκουραστεί στον δρόμο και αναρωτιέται.

ΠΗΓΕΣ: http://www.nationalgallery.gr/el/gluptikh-monimi-ekthesi/sculpture/xenoi-kallitehnes/o-therapeutis-le-therapeute.html , http://www.pi-schools.gr/lessons/aesthetics/eikastika/afises/index.php?id=43&v=1