Ετικέτα: σουρεαλισμός

Ο ερωτικός, αλλά και ιντριγκαδόρικος πίνακας «Οι Εραστές ΙΙ», του σουρεαλιστή ζωγράφου Ρενέ Μαγκρίτ, κρύβει από πίσω ένα μακάβριο παιδικό τραύμα, που στοίχειωνε τον ζωγράφο για όλη του τη ζωή.

Οι πίνακες του μοιάζουν σαν ποιητικές αναλύσεις της θεωρίας ονείρων του Φρόιντ. Ο φιλήσυχος, αλλά ταυτόχρονα αινιγματικός Βέλγος ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ είχε άλλωστε δηλώσει για τα έργα του: «Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι – είναι απλά άγνωστο», ενώ προσέθετε: «Το να είσαι σουρεαλιστής σημαίνει ότι απαγορεύεις στον εγκέφαλό σου να θυμάται όσα έχεις δει και ότι είσαι πάντα σε επιφυλακή για αυτό που ποτέ δεν υπήρξε». Ένα από αυτά τα έργα, αποτελεί και ο πίνακας «Οι Εραστές ΙΙ», που ζωγράφισε το 1928.

Οι Εραστές ΙΙ

Το έργο του Βέλγου σουρεαλιστή Ρενέ Μαγκρίτ «Οι εραστές» είναι το πρώτο από μια σειρά τεσσάρων έργων με το ίδιο θέμα. Απεικονίζει ένα ζευγάρι, έναν άνδρα και μια γυναίκα, που ανταλλάσσουν ένα φιλί. Τα κεφάλια τους καλύπτονται εντελώς από ένα λευκό ύφασμα, τα πρόσωπά τους κρύβονται κάτω από αυτό το ύφασμα, πέπλο, κουκούλα, μάσκα. Δεν μπορούν να δουν ο ένας τον άλλον, δεν μπορούν να αγγίξουν ο ένας τον άλλον, παρά μόνο μετ’ εμποδίων. Το φιλί τους διακόπτεται από τη μάσκα που τους καλύπτει, το δέρμα μονώνεται, ο χαρακτήρας και η αίσθηση της ερωτικής επικοινωνίας μεταλλάσσονται.

Ο πίνακας έχει δεχθεί στο πέρασμα του χρόνου διαφορετικές ερμηνείες και προσεγγίσεις. Για κάποιους αναπαριστά, τον πλατωνικό, δίχως ανταπόκριση έρωτα, όπου κάθε προσπάθεια για επαφή μένει ανεκπλήρωτη. Άλλοι θεωρούν πως αντιπροσωπεύει τον παράφορο έρωτα, που είναι τυφλός και ακολουθεί τους ανθρώπους μέχρι το τέλος της ζωής τους, ενώ μερικοί είναι της άποψης πως ο έρωτας είναι ικανός να αντιμετωπίσει ακόμη και τον θάνατο, χωρίς φόβο και με πάθος.

Πώς όμως εμπνεύστηκε αυτό το έργο ο ζωγράφος στην πραγματικότητα;

Και όμως, μία τόσο ερωτική και ιντριγκαδόρικη εικόνα κρύβει από πίσω της μία μακάβρια ιστορία. Η μητέρα του Μαγκρίτ, Ρεγκίνα, ήταν μία γυναίκα που έπασχε από κατάθλιψη. Είχε αποπειραθεί να αυτοκτονήσει ήδη μία φορά, οδηγώντας τον πατέρα του ζωγράφου να την κλειδώνει συχνά στο δωμάτιο της. Μία μοιραία μέρα, το 1912, κατάφερε να δραπετεύσει. Αυτοκτόνησε, πέφτοντας στο ποταμό Σαμπρ, στο Βέλγιο. Ο Ρενέ ήταν τότε μόλις δεκατεσσάρων ετών. Λέγεται πως ήταν παρών όταν το σώμα της ανασύρθηκε από το ποτάμι. Καθώς, οι αρχές την ανέσυραν από το νερό, η λευκή νυχτικιά της είχε καλύψει ολόκληρο το πρόσωπο της, αφήνοντας το υπόλοιπο σώμα της γυμνό. Αυτή η εικόνα σημάδεψε τον Ρενέ, ο οποίος την αναπαρήγαγε ως μοτίβο σε πολλούς πίνακες του.

Σύγχρονοι ιστορικοί αμφισβητούν αυτή την εκδοχή, θεωρώντας πως η ιστορία αποτελεί δημιούργημα της νοσοκόμας του. Ωστόσο, το συγκεκριμένο μοτίβο -ανθρώπινα πρόσωπα να καλύπτονται με πανί-  έχει αναπαραχθεί σε δεκάδες έργα του, εγείροντας την περιέργεια πολλών μελετητών. Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως η Ρεγκίνα είχε εργαστεί και ως καπελού, πριν παντρευτεί τον πατέρα του καλλιτέχνη, μία λεπτομέρεια που είναι δύσκολο να μην συνδεθεί με τη μανία του Μαγκρίτ για τα καπέλα. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η αύρα της μητέρας του είναι διάχυτη σε πολλά έργα του.

Ο πίνακας αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA), στην Νέα Υόρκη. 

Πηγές:

https://www.kathimerini.gr/1072242/article/politismos/eikastika/to-apomonwmeno-fili-twn-erastwn

https://www.culturenow.gr/h-istoria-piso-apo-ton-pinaka-oi-erastes-ii-toy-rene-magkrit/

Μόλις δύο χρόνια αφότου ζωγράφισε τη “Φάρμα”, ο Μιρό ζούσε περισσότερο καιρό στην Καταλονία, δοκιμάζοντας τρόπους να φιλτράρει περαιτέρω την αίσθηση της καταλανικής καταγωγής του. Στο Παρίσι είχε γίνει φίλος με τον Αντρέ Μπρετόν και ήρθε σε επαφή με το σουρεαλισμό. Ο σουρεαλισμός, η καλλιτεχνική αποτύπωση της δύναμης του ονείρου ήταν μόνο μια σύντομη εμμονή για το Μιρό, όμως οι ιδέες του επηρέασαν τους πίνακες του στα μέσα της δεκαετίας του 1920 και, κατ’ επέκταση, τις μεθόδους του εκείνη την περίοδο. “Κάθε ιδέα πρέπει να αναπτυχθεί στο ασυνείδητο μου και κάποιες φορές παίρνει χρόνια…Το σημείο εκκίνησης είναι χωρίς καμία απολύτως λογικό, είναι ξαφνικό και ασυνείδητο. Ξεκινάω στα τυφλά…”

Οι συστηματικές λεπτομέρειες των πρώιμων έργων του είχαν γίνει την εποχή που ζωγράφιζε τον “Κυνηγό” ένα είδος παιχνιδιάρικης στενογραφίας.
Με έκδηλη την ευρηματική και χιουμοριστική διάθεση μεταπλάθεται η φυσική πραγματικότητα . Είχε μια δυναμική αίσθηση του άδειου τοπίου, το οποίο μόνο στιγμιαία αποκτούσε κίνηση από την ανθρώπινη κίνηση. Η ζωή ερμηνεύεται ως μια διαγραμματική σειρά από κινήσεις και σχέσεις, “η υποβόσκουσα μαγεία”, όπως ο Μιρό την περιέγραψε και ανέπτυξε έναν τρόπο ζωγραφικής που φαινόταν να ανταποκρίνεται σε αυτές τις ενέργειες. Αναζητούσε την αίσθηση των πραγμάτων. Στο “Καταλανικό τοπίο”, το 1924, το alter ego του, αυτό ενός Καταλανού χωρικού αποτυπώνεται ταυτόχρονα να σκοτώνει ένα λαγό για την κατσαρόλα του και να ψαρεύει μια σαρδέλα για τη ψησταριά του.

Ο Μιρό εξήγησε τη λεπτομέρεια του πίνακά του με τους ακόλουθους όρους σε έναν θεατή: “Ο Καταλανός χωρικός έχει γίνει ένα τρίγωνο με ένα αυτί, ένα μάτι, μια πίπα, τρίχες από γένια και ένα χέρι. Αυτή είναι μια μπαρετίνα, η κορδέλα των Ισπανών χωρικών… και η καρδιά του άντρα, τα σπλάχνα του και τα γεννητικά όργανα. Αποτύπωσα και το αεροπλάνο Τουλούζ-Ραμπά στα αριστερά. Συνήθιζε να πετά πάνω από το σπίτι μας, μια φορά τη βδομάδα. Στον πίνακα το αναπαρέστησα με μια προπέλα, μια σκάλα, μια Γαλλική και μια Καταλανική σημαία. Μπορείς να δεις ξανά τον άξονα Γαλλίας-Βαρκελώνης και την σκάλα που με εξίταρε. Μια θάλασσα και μια βάρκα σε κάποια απόσταση και στο προσκήνιο, μια σαρδέλα με ουρά και μουστάκια να καταβροχθίζουν μια μύγα. Ένα σκεύος που περιμένει το λαγό, φλόγες και μια πιπεριά στα δεξιά…”

ΠΗΓΕΣ: https://www.joan-miro.net/catalan-landscape.jsp