Ο Έντβαρτ Μουνκ ήταν και είναι ένας από τους καλύτερους και γνωστότερους ζωγράφους του 20ου αιώνα. Ο δημιουργός της Κραυγής διακρίνεται για τα έντονα χρώματα των έργων του, την ημι-αφαίρεση και τα μυστηριώδη, συχνά ανοιχτά θέματα που λειτουργούν ως σύμβολα παγκόσμιας σημασίας.
Self-Portrait with Skeleton Arm, 1895
Ένας σημαντικός αριθμός έργων του Νορβηγού καλλιτέχνη βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης, Αρχιτεκτονικής και Σχεδιασμού στο Όσλο. Μαζί με την περίφημη «Κραυγή», στο μουσείο μπορείτε να δείτε έναν εξίσου σημαντικό “κύκλο ζωγραφικής”, την σειρά έργων τέχνης με όνομα «Η Ζωφόρος της Ζωής: Ένα Ποίημα για την Αγάπη, τη Ζωή και τον Θάνατο». Το επίκεντρο της σειράς είναι ένα από τα σημαντικότερα και ίσως πιο υποτιμημένα έργα του Μουνκ, “Ο Χορός της Ζωής” (The Dance of Life). O Πίνακας δημιουργήθηκε το 1899-1900, ενώ μία δεύτερη μορφή του, πιο διευρυμένη, δημιουργήθηκε από τον Μουνκ όταν ξαναεπισκέφτηκε κάποια έργα από “την Ζωφόρο της Ζωής” σε μία δεύτερη απόπειρα δημιουργίας το 1921 και 1925.
Είναι γνωστό ότι ο Έντβαρτ Μουνκ μεγάλωσε σε ένα νοικοκυριό που περιοριζόταν περιοδικά από απειλητικές για τη ζωή ασθένειες και από τους πρόωρους θανάτους της μητέρας και της αδελφής του, οι οποίες εξηγήθηκαν από τον πατέρα του Μουνκ, χριστιανικό φονταμενταλιστή, ως πράξεις θεϊκής τιμωρίας. Αυτή η ισχυρή μήτρα τυχαίων τραγικών γεγονότων και η μοιρολατρική ερμηνεία τους άφησαν μια διά βίου εντύπωση στον νεαρό καλλιτέχνη και συνέβαλαν αποφασιστικά στην τελική του μέριμνα για θέματα ανησυχίας, συναισθηματικού πόνου και ανθρώπινης ευπάθειας. Έτσι, τα σχέδια, τα έργα ζωγραφικής και οι εκτυπώσεις του αναλαμβάνουν την ποιότητα των ψυχολογικών ταλαντεύσεων που προέρχονται από τις προσωπικές εμπειρίες του Μουνκ. Συχνά ανακουφίζουν τη συναισθηματική ή ψυχολογική κατάσταση κάθε θεατή. Και άλλοτε την ταράζουν και την αναστατώνουν.
“Ζωγράφιζα ό,τι ερέθιζε το εσωτερικό μου βλέμμα. Ζωγράφιζα από μνήμης, δίχως να προσθέσω οτιδήποτε, δίχως τις λεπτομέρειες, που είχα πάψει να τις βλέπω μπροστά μου. Αυτός είναι ο λόγος που οι πίνακές μου είναι τόσο απλοί, τόσο εμφανώς “άδειοι”. Ζωγράφισα τις εντυπώσεις από την παιδική μου ηλικία, τα μουντά χρώματα μιας ξεχασμένης εποχής”
– Έντβαρντ Μουνκ
Ο Χορός της ζωής θα μπορούσαμε να πούμε ότι βρίσκεται κάπου στην μέση αυτών των έντονων συναισθημάτων. Είναι ένα έργο περισσότερο φιλοσοφικό, και όμως, δημιουργεί μία περίεργη αίσθηση, μία ενόχληση, μία ανησυχία, μία αναταραχή στον θεατή που το παρατηρεί προσεχτικά.
Ο Μουνκ σκεπτόταν το έργο σαν ένα ενιαίο σύνολο, μια ένωση που δεν είναι μόνο θεμάτων και τεχνοτροπίας, αλλά και μουσικής. Κυματιστός ρυθμός, χορευτικός, στον οποίο εγγράφονται οι εικόνες. Εκείνες των ζευγαριών, σε διάφορες στάσεις, και εκείνες οι αντιτιθέμενες των γυναικείων μορφών στο πράσινο φόντο του γρασιδιού. Στο κέντρο ανάβει το κόκκινο της φωτιάς του φορέματος της γυναίκας, που φαίνεται να τυλίγει τον άνδρα με τη μορφή της.
Η ιστορία που διηγείται ο πίνακας «The Dance of Life» αντανακλά ένα άλλο έργο του Νορβηγού καλλιτέχνη – το «Three Ages of a Woman». Μια νεαρή κοπέλα με λευκό φόρεμα, μία γυμνή ομορφιά και μια θλιβερή φιγούρα με ρούχα πένθους είναι τα τρία πρόσωπα που απεικονίζουν την ίδια γυναίκα. Αρχικά, η τελευταία εικόνα που θα έκλεινε την σειρά, αλλά τελικά ο Μουνκ επέλεξε το «The Dance of Life».
Το έργο του Δανού συμβολιστή H. Rohde, “In a whirlwind of waltz”, ήταν η έμπνευση για τη δημιουργία του Χορού. Σύμφωνα με μία άλλη Νορβηγική ιστορία, η έμπνευση για τον πίνακα ήταν η πραγματική ιστορία της ζωής του Munch, που συνδέεται με την πρώτη του αγάπη, Milli Taulov. Οι αναμνήσεις και η αγάπη του γι’αυτήν τον ώθησαν να δημιουργήσει το αξιοθαύμαστο έργο τέχνης. Και η τρίτη εκδοχή της ιστορίας, την οποία υποστηρίζουν οι βιογράφοι του Munk, συνδέει την εμφάνιση του καμβά με τη σχέση του καλλιτέχνη με την Tulla Larsen. Κάθε μία από τις γυναικείες φιγούρες θυμίζει εξίσου ένα πορτρέτο της, ζωγραφισμένο από τον Munk στην αρχή της σχέσης τους. Η κοπέλα με το λευκό είναι η νεαρή Tulla στην αρχή της σχέσης τους, που τρέφε ελπίδες για τη δύναμη της αγάπης της που θα μπορούσε να θεραπεύσει τον καλλιτέχνη, και η βαριεστημένη σκοτεινή γυναίκα με το μαύρο είναι η Tulla που έχασε την πίστη της, που αναγνώρισε στο τέλος την ήττα της.
Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια στο έργο, η οποία δεν είναι εμφανής με την πρώτη ματιά. Πίσω από τις πλάτες των χορευτών, ένα μονοπάτι φτιαγμένο από το φως του φεγγαριού απλώνεται κατά μήκος της επιφάνειας της θάλασσας, η οποία σε μια προσπάθεια της να ξεκινήσει το δικό της χορό, συνδέεται με το φεγγάρι μέσω του μονοπατιού και μαζί σχηματίζουν μια ανθρώπινη μορφή με ανοιχτές αγκάλες. Το φεγγάρι θέλει να συγχωνευτεί με τους ανθρώπους και να βιώσει τα συναισθήματα που βιώνουν καθώς ζουν κάθε στιγμή του σύντομου χορού της ζωής τους.
Ο Μουνκ είναι συμβολιστικός σε περιεχόμενο, απεικονίζοντας μία μεταφορά, μία αλληγορία για την ζωή, μια κατάσταση του μυαλού παρά μια εξωτερική πραγματικότητα. Άλλωστε, υποστήριζε ότι ο ιδιωματισμός των ιμπρεσσιονιστών δεν ταίριαζε στην τέχνη του. Δεν αποσκοπούσε στην απεικόνιση μιας τυχαίας στιγμής της πραγματικότητας, αλλά σε καταστάσεις που υπάρχει έντονο συναισθηματικό περιεχόμενο και εκφραστική ενέργεια. Υπολόγιζε προσεκτικά τις συνθέσεις του για να δημιουργήσει μια ανήσυχη, τεταμένη ατμόσφαιρα, όπως αυτήν στον πίνακα.
Μάλιστα, για το συγκεκριμένο έργο είχε γράψει και ένα σαρκαστικό ποιήμα, σε μία ανέκδοτη προσπάθεια ερμηνείας της ίδιας του της δημιουργίας.
Ο Χορός της Ζωής
Ξεκίνησα μια νέα αναπαράσταση
«Ο Χορός της Ζωής»
μέσα σ’ ένα πεδίο
λουσμένο σε λάμψεις σεληνόφωτων,
καλοκαίρι
ο νέος επίσημος χορεύει μαζί της
με τόσο υπέροχα αφημένα τα λυτά
της μαλλιά
κοιτάζοντας ο ένας
μέσα στα μάτια του άλλου.
Στο βάθος
αυτό το άγριο πλήθος των ανθρώπων
που στροβιλίζουν,
γυναικείοι λαιμοί ασφυκτιώντας
σε αρπαγές μεγαλόσωμων,
καρικατούρες γιγάντων
τις αποτελειώνουν
στην αγκαλιά τους.
Ανέκδοτο ποίημα του εξπρεσιονιστή ζωγράφου Eduard Munch, μετάφραση Αχιλλέας Σύρμος
Εν τέλει, αποδείχτηκε ότι ο Χορός της Ζωής ήταν και είναι ένα από τα σημαντικότερα και πιο διαφορετικά έργα του Έντβαρντ Μουνκ, καθώς αποτέλεσε κατά έναν τρόπο το κύκνιο άσμα της καριέρας του. Τα δεκάξι χρόνια που μεσολάβησαν από την πρώτη έκθεση του στο Βερολίνο ως τον νευρικό κλονισμό του το 1908 ήταν τα σημαντικότερα της σταδιοδρομίας του. Σέ όλη αυτήν την διάρκεια, προσπάθησε με το έργο του να εξηγήσει, το ανεξήγητο, αυτόν τον τρελό Χορό που ονομάζουμε Ζωή.
Ο Edvard Munch είχε πει ότι: «Ο φόβος για τη ζωή μου είναι απαραίτητος για μένα, όπως είναι και η ασθένειά μου. Χωρίς το άγχος και τις ασθένειες μου, είμαι ένα πλοίο χωρίς πηδάλιο. Τα βάσανα μου είναι μέρος του εαυτού μου και της τέχνης μου. Αυτά είναι δυσδιάκριτα από μένα και η απομόνωσή τους θα μπορούσε να ζημιώσει την τέχνη μου. Θέλω να διατηρήσω αυτά τα βάσανα. Η θεραπεία των μη ισορροπημένων μυαλών των καλλιτεχνών, θα σήμαινε την εξαφάνιση της επιτυχίας τους ως καλλιτέχνες».
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, που έχει καθιερωθεί, στις 10 Οκτωβρίου συγκεντρώσαμε 18 διάσημους καλλιτέχνες που έπασχαν από ψυχικές διαταραχές.
1.Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι
Ο Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι, γνωστός περισσότερο ως Μιχαήλ Άγγελος, ήταν Ιταλός γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και ποιητής της Αναγέννησης, που άσκησε απαράμιλλη επίδραση στην ανάπτυξη της δυτικής τέχνης. Σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς στην ιστορία της τέχνης. Ένα από τα πιο διαδεδομένα έργα του, παγκοσμίως, είναι η οροφή της Καπέλα Σιστίνα που βρίσκεται στο Βατικανό. Πολλόι αναλυτές αποδίδουν τη μελαγχολία των έργων του σε πιθανή μανιοκατάθλιψη.
2. Χουάν Μιρό
Ο Ισπανός ζωγράφος και γλύπτης Joan Miró θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους υπερρεαλιστές του 20ού αιώνα.Ήταν γνωστό ότι ο Miró ταλαιπωρούνταν από χρόνια κατάθλιψη, η οποία μάλιστα τον οδήγησε σε μία ζωή με ψυχοπάθεια, εναλλαγές της διάθεσης του με περιόδους επιτυχημένης παραγωγικότητας αλλά και αμετάκλητης αδράνειας. Οι δύσκολες καταστάσεις που βίωσε όταν ήταν μικρός θεωρούνται ότι τον οδήγησαν σε ακραία θλίψη και απόγνωση, όπως για παράδειγμα το ότι ο πατέρας του τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την τέχνη για να εργαστεί σε ένα φαρμακείο.Ο Miró διέθετε μία ξεχωριστή αντίληψη που του επέτρεπε να φεύγει απ’ την πραγματικότητα και να αιχμαλωτίζει μέσα στους πίνακες του τα συναισθήματά του, που σε πολλές περιπτώσεις, χαρακτηρίζονται έντονα από μία ατελείωτη αγωνία. Το έργο του «To Καρναβάλι του Αρλεκίνου» είναι μια σουρεαλιστική ελαιογραφία σε καμβά διαστάσεων 66×90.5 εκ. και θεωρείται από τα πιο σημαντικά έργα που δημιούργησε ο Miró. Τον συνέθεσε μεταξύ 1924 και 1925, σήμερα φυλάσσεται στην Πινακοθήκη Albright-Knox του Buffalo ενώ η λέκη «καρναβάλι» στον τίτλο του πίνακα παραπέμπει στο Mardi Gras, την γιορτή των Καθολικών που λαμβάνει χώρα πριν από την έναρξη της νηστείας της Σαρακοστής.
3. Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ
Η Θάλασσα από πάγο είναι ένας αριστουργηματικός πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ ο οποίος φιλοξενείται στην Αίθουσα Τέχνης Αμβούργου. Ο πίνακας ζωγραφίστηκε το έτος 1823-1824, μετά από παραγγελία. Ο συλλέκτης Γιόχαν Γκόττλομπ φον Κβαντ ανάθεσε την σύνθεση δύο έργων με θέμα τον Νότο και τον Βορρά αντίστοιχα. Το πρώτο θέμα ανέλαβε ο ζωγράφος Γιόχαν Μάρτιν φον Ρόντεν, ενώ ο Φρίντριχ ζωγράφισε τον Βορρά. Βαθιά επηρεασμένος από τον θάνατο του μικρότερού του αδελφού (σε ηλικία 13 ετών τον είδε να πνίγεται όταν έσπασε ο πάγος σε μια παγωμένη λίμνη όπου είχαν πάει μαζί) ο Φρίντριχ ζωγραφίζει σπασμένους πάγους και κάπου στην άκρη τοποθετεί και το ναυάγιο. Μελετητές λένε ότι η τοποθέτηση των πάγων σε πρώτο πλάνο δείχνει ότι ο Φρίντριχ δεν έχει ξεπεράσει ακόμα την εικόνα που χάραξε την παιδική ψυχή του. Το 1835 μένει παράλυτος και δεν μπορεί να ζωγραφίσει μέχρι τον θάνατο του το 1840.
4. Yayoi Kusama
Μια πιο σύγχρονη καλλιτέχνιδα είναι η Ιαπωνίδα Kusama. Μεγάλωσε σ’ ένα εξαιρετικά συντηρητικό περιβάλλον. Οι ψευδαισθήσεις την επισκέφτηκαν για πρώτη φορά στην εφηβική της ηλικία. Η ίδια περιγράφει τον εαυτό της ως “ψυχαναγκαστικό καλλιτέχνη”, αφού από νεαρή ηλικία και μέχρι σήμερα ζωγραφίζει το περιεχόμενο των παραισθήσεων της, που όπως φαίνεται και από τα έργα της, δεν είναι άλλο από τις βούλες. Επιπλέον, εκκεντρικές θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τις εκθέσεις της που περιλαμβάνουν καθρέφτες και ηλεκτρικούς λαμπτήρες.
5. Έντβαρτ Μουνκ
Το πιο διάσημο έργο του Νορβηγού καλλιτέχνη Edvard Munch είναι «Η Κραυγή» στο οποίο απεικονίζει μια αγωνιούσα μορφή με φόντο ουρανό σε χρώμα κόκκινο του αίματος. Θεωρείται από μερικούς πως συμβολίζει το ανθρώπινο είδος κάτω από τη συντριβή του υπαρξιακού τρόμου ενώ αρκετοί «βλέπουν» τα διάφορα συναισθήματα που μάστιζαν το μυαλό του καλλιτέχνη, όπως η ανεξέλεγκτη μελαγχολία, η αφόρητη κούραση και η απελπισία εξαιτίας του φόβου που βίωνε.Ο Edvard Munch πιθανολογείται ότι έπασχε από σχιζοφρένεια, αλλά στην πραγματικότητα έπασχε από κατάθλιψη που τροφοδοτούνταν από την εσωστρεφή φύση του, τον αλκοολισμό και την εμπειρία του με το θάνατο, καθώς υπήρξε μάρτυρας των θανάτων της μητέρας του και των αδελφών του.
6. Μαρκ Ρόθκο
Ο Mark Rothko ήταν γνωστός από την αρχή της καριέρας του ως αφηρημένος εξπρεσιονιστής. Ήταν ένας καλλιτέχνης, του οποίου η φήμη μεγάλωσε παράλληλα με την κατάθλιψη του, την έναρξη της οποίας πολλοί εντοπίζουν από το διαζύγιό του και το δεύτερο γάμο του. Μέσω της χειραγώγησης χρωμάτων σε μεγάλη κλίμακα, παίζει με ζωηρά χρώματα και απαλές ανοιχτόχρωμες βαφές και καθώς η καριέρα του άρχισε να απογειώνεται, τα έργα του άρχισαν αργότερα να κλίνουν προς ένα απύθμενο σκοτάδι. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 τα έργα του άρχισαν να γίνονται σκοτεινότερα, και η παρουσία του γκρι, του μπλε, του μαύρου και του καφέ ήταν παρούσα σχεδόν σε κάθε έργο του.
7. Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Ο Ολλανδός Vincent van Gogh είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς καλλιτέχνες σ’ όλο τον κόσμο το έργο του οποίου αναγνωρίστηκε μετά το θάνατό του. Η αγωνία μήπως μια «βίαιη κρίση του στερήσει για πάντα την ικανότητα να ζωγραφίζει» τον έκανε να εργάζεται μανιακά τις περιόδους της διαύγειάς του. Η ψυχική του νόσος δεν έχει διασαφηνιστεί απόλυτα μέχρι και σήμερα. Παρά το γεγονός ότι η επιληψία παραμένει η πιο πιθανή εκδοχή, η πολύ πιο αόριστη έννοια της τρέλας κυριαρχεί στην εικόνα που έχει το ευρύ κοινό για τον Van Gogh. Οι μεταθανάτιες διαγνώσεις συνεχίζονται και αναφέρουν διπολική διαταραχή που επιδεινωνόταν από καταχρήσεις ουσιών και συναισθηματική φόρτιση. Αξίζει να αναφερθεί ότι η γοητεία του καλλιτέχνη απεικονίζεται στα έργα που δημιούργησε στις οξείες φάσεις της ασθένειάς του, ενώ νοσηλευόταν στο ινστιτούτο ψυχικής υγείας του Saint-Rémy. Λόγω της ασταθούς ψυχικής του υγείας, ο βαν Γκογκ και μετά από μια έντονη διαφωνία με τον ζωγράφο Γκωγκέν κόβει μέρος του αριστερού του αυτιού καταλήγοντας στο νοσοκομείο της περιοχής. Υπάρχουν ισχυρισμοί πως ο βαν Γκογκ είχε απειλήσει να σκοτώσει τον Γκωγκέν και προέβη στο κόψιμο του αυτιού του αναζητώντας ένα είδος κάθαρσης από τις τύψεις του. Τον Ιούλιο του 1890, ο βαν Γκογκ εμφανίζει συμπτώματα έντονης κατάθλιψης και τελικά αυτοπυροβολείται στο στομάχι στις 27 Ιουλίου ενώ πεθαίνει δύο ημέρες αργότερα. Δεν είναι απολύτως βέβαιο ποιο ήταν το τελευταίο του έργο, αλλά πρόκειται πιθανά για το έργο με τον τίτλο «Ο κήπος του Ντωμπινύ» ή για τον πίνακα «Σιτοχώραφο» με κοράκια.
8. Γιαννούλης Χαλεπάς
Ο Χαλεπάς γεννήθηκε στον Πύργο της Τήνου το 1851 και μεγάλωσε σε οικογένεια φημισμένων Τηνίων μαρμαρογλυπτών. Ο ίδιος θα αγαπήσει το μάρμαρο, όχι σαν το μέσο που θα του αποφέρει χρήματα, αλλά σαν το υλικό που πάνω του θα λαξέψει τις ζωηρές εικόνες του μυαλού του. Τα έργα του είναι εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία και την αρχαιότητα και από εκεί εμπνέεται σπουδαία έργα όπως το «Παραμύθι της Πεντάμορφης» και «Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα». Το 1876 άνοιξε στην Αθήνα το δικό του εργαστήριο και σε πολύ λίγες μέρες είχε ήδη δεχθεί παραγγελίες για έργα, ένα από τα οποία ήταν «η Κοιμωμένη» που θα σκέπαζε τον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη, στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών (σήμερα βρίσκεται στην Γλυπτοθήκη της Εθνικής Πινακοθήκης, στο ‘Αλσος Στρατού). Εκείνη η εποχή ήταν κομβική για τον Γιαννούλη Χαλεπά, ο οποίος είχε γνωρίσει μια συγχωριανή του στην Τήνο, τη Μαριγώ Χριστοδούλου και τη ζήτησε σε γάμο από τους γονείς της. Αυτοί αρνήθηκαν και ο σπουδαίος γλύπτης άρχισε να κλονίζεται ψυχικά. Αρκετοί σήμερα πιστεύουν ότι αυτός ο ανεκπλήρωτος έρωτας ήταν η αρχή της κατάρρευσης του. Το 1878 αρχίζει να δείχνει σημάδια ψυχικής ασθένειας καταστρέφοντας τα γλυπτά που δημιουργούσε. Για ένα διάστημα και με την προτροπή της οικογένειάς του, θα βρεθεί στην Ιταλία. Η κατάστασή του όμως δεν θα βελτιωθεί και θα επιστρέψει στην Τήνο 10 χρόνια μετά. Το 1888 και μετά από αρκετές κρίσεις και απόπειρες αυτοκτονίας ο γλύπτης θα εγκλεισθεί στο Δημόσιο Ψυχιατρείο Κέρκυρας. Η διάγνωση ήταν άνοια.Το 1901 πεθαίνει ο πατέρας του και η μητέρα του λίγο αργότερα τον έβγαλε από το ψυχιατρείο και ανέλαβε την κηδεμονία του. Θεωρώντας ότι όλα τα δεινά προήλθαν από την ενασχόλησή του με την τέχνη, έκρυβε τα υλικά ή κατέστρεφε καθε νέα προσπάθεια που ξεκινούσε ο γιός της. Για τους συγχωριανούς ο Γιαννούλης Χαλεπάς θα γίνει ο “τρελός του χωριού”. Καθημερινότητά του πλέον ήταν η βοσκή των ζώων και οι δουλειές στους αγρούς. Ο Γιαννούλης Χαλεπάς γίνεται μια απόκοσμη μορφή, ένας άνθρωπος σκιά του εαυτού του, εντελώς αποκομμένος από αυτό που αγαπούσε. Την γλυπτική. Με το θάνατο της μητέρας του το 1916, ο γλύπτης αφοσιώνεται και πάλι στην τέχνη, αλλά τίποτα δεν θυμίζει τα πρώτα του έργα. Το ύφος του εκείνη την εποχή, όπως αναφέρει η Εθνική Πινακοθήκη, εμφανίζεται ελεύθερο, αυθόρμητο και πηγαίο και επικεντρώνεται στην ουσία των συνθέσεων και όχι στη λεπτομερή επεξεργασία της επιφάνειας, την εκλέπτυνση ή την ωραιοποίηση. Το 1930, η ανιψιά του Ειρήνη Χαλεπά τον προτρέπει να εγκατασταθεί στο σπίτι της και ο ιδιοφυής γλύπτης θα βρεθεί στην Αθήνα όπου θα εργαστεί εντατικά. Aγαπημένα θέματα που επαναλαμβάνει είναι η ”Μήδεια”, ο ”Σάτυρος και ο Έρως”, το ”Παραμύθι της Πεντάμορφης”. Τα επόμενα 8 χρόνια έζησε τη δόξα και αναγνωρίστηκε ως ένας ιδιοφυής καλλιτέχνης. Μια ημιπληγία θα νεκρώσει το δεξί του χέρι και λίγο καιρό αργότερα, στις 15 Σεπτεμβρίου του 1938, ο Γιαννούλης Χαλεπάς θα αφήσει την τελευταία του πνοή.
9. Λέο Τολστόι
Ο Τολστόι έγραψε ένα βιβλίο στο οποίο διερευνά τη δική του τάση προς την κατάθλιψη που ονομάζεται “ομολογία”. Καθώς έφτασε στη μέση ηλικία, η κατάθλιψη του φαινόταν να επιδεινώνεται, άρχισε να ανησυχεί υπερβολικά για την επιτυχία του και έδινε τα προσωπικά του αντικείμενα. Αργότερα έγινε επικριτικός με τον εαυτό του μη έχοντας το θάρρος να αυτοκτονήσει.
10. Έρνεστ Χέμινγκγουεϊ
Ο Hemingway αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς που βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Λέγεται πως έπασχε από κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, ενώ είχε οριακή και ναρκισσιστικη συμπεριφορά και αργότερα στη ζωή του έπασχε από ψύχωση. Για αυτό το λόγο, κατέφυγε στο αλκοόλ και αυτοκτόνησε με ένα κυνηγετικό όπλο το 1961
11. Σύλβια Πλαθ
Ο θάνατος ήταν ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στα ποιήματά της Πλαθ. Μερικές φορές σηματοδοτούσε την αναγέννηση, άλλες πάλι φορές έγραψε το θάνατο ως τέλος, ενώ φοιτούσε ακόμα στο Κολλέγιο αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει αρκετές φορές. Το 1963 αυτοκτόνησε τοποθετώντας το κεφάλι της μέσα σε φούρνο.
12. Έζρα Πάουντ
Ο Τ.Σ Έλιοτ έγραψε για τον Pound, πως ήταν ο ποιητής που ήταν υπεύθυνος για την Επανάσταση του 20ού αιώνα στην ποίηση. Ήταν ένας λαμπρός ποιητής και ένας σφοδρός επικριτής της πολιτικής των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά τη σύλληψή του το 1945 για προδοσία, εισήχθη σε ένα νοσοκομείο για παράφρονες εγκληματίες. Κατά τη διάρκεια των δεκατριών χρόνων παραμονής του εκεί πίστευαν πως έπασχε από ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Σε άλλο σημείο στη ζωή του, είχε επίσης διαγνωστεί με σχιζοφρένεια.
13. Φραντς Κάφκα
Με τα έργα του ο Κάφκα εξερευνούσε υπαρξιακές ιδέες για τη ζωή. Η “Δίκη” και η “Μεταμόρφωση” είναι δύο τα γνωστότερα έργα του. Ήταν μοναχικός, μία ιδιοφυΐα που έπασχε από κοινωνικό άγχος και κατάθλιψη. Η κατάθλιψη του αποδίδεται στο γεγονός ότι πολύ λίγα από τα έργα του δημοσιεύτηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του. Επίσης υπέφερε από ημικρανίες και αϋπνία που προκαλούνταν από το άγχος της σκληρής δουλειάς.
14. Φίλιπ Ντικ
Ο Ντικ είναι ίσως ο πιο οραματιστής συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας του περασμένου αιώνα. Τα έργα του αποτελούν τα πιο κλασικά επιστημονικής φαντασίας και αγαπήθηκαν από την έβδομη τέχνη ως έφηβος. Ο Ντικ έπασχε από ίλιγγο και καθώς μεγάλωνε υπήρχαν σημάδια σχιζοφρένειας συμπεριλαμβανομένων οπτικών και ακουστικών ψευδαισθήσεων. Εισήχθη σε νοσοκομείο αλλά με κάποιο τρόπο κατάφερε να συνεχίσει να γράφει. Κάποια στιγμή σύμφωνα με τον ίδιο, ένιωθε να υπήρχε μία δέσμη από “ροζ φως”, που μεταδίδονται απευθείας στη συνείδηση του.
15. Βιρτζίνια Γουλφ
Η Βιρτζίνια Γουλφ ήταν επιρρεπής σε νευρικούς κλονισμούς στα 20 της χρόνια, κάτι για το οποίο πίστευαν πως είχε προέλθει από το τραύμα της σεξουαλικής κακοποίησης της στην παιδική της ηλικία. Αφού ολοκλήρωσε το τελευταίο μυθιστόρημα της, η Γουλφ έπεσε σε σοβαρή κατάθλιψη. Η απώλεια του σπιτιού της στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου επιδείνωσε την κατάστασή της. Το 1941 γεμίσε τις τσέπες της με πέτρες και πνίγηκε σε ένα ποτάμι κοντά στο σπίτι της.
16. Τενεσί Ουίλιαμς
Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ θεατρικός συγγραφέας υπέφερε από κλινική κατάθλιψη πολύ πριν συμβούν τα δύο καθοριστικά γεγονότα που θα τον «έριχναν» ακόμα περισσότερο, ψάχνοντας παρηγοριά στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Η οικογένειά του είχε άλλωστε μεγάλο ιστορικό σε ψυχικές νόσους. Στα μέσα της δεκαετίας του ’40, η σχιζοφρενής αδερφή του υπέστη λοβοτομή, ενώ το 1961 ο μακροχρόνιος σύντροφός του πέθανε, βυθίζοντάς τον ακόμα περισσότερο στη νόσο. Παρά τις πολυάριθμες απόπειρες να «καθαρίσει», η χρόνια κατάθλιψη και η κατάχρηση ουσιών δεν θα τον εγκατέλειπαν ποτέ…
17. Έντγκαρ Άλαν Πόε
Γνωστός για τις ιστορίες τρόμου και τα «σκοτεινά» γραπτά του, ο Πόε είχε ανέκαθεν μια ιδιαίτερη έφεση στην ψυχολογία: η γοητεία που του ασκούσαν εξάλλου οι τρελοί και τα παιχνίδια του νου είναι έκδηλη στο έργο του. Ήταν ωστόσο και ο ίδιος τρελός; Ο φημισμένος αντίπαλός του Rufus Griswold ισχυριζόταν ότι πράγματι ήταν στους πολυάριθμους λιβέλους που δημοσίευσε για τον περίφημο συγγραφέα! Ακόμα κι αν δεν τον πιστέψουμε, ο Πόε πρέπει να έπασχε από διπολική διαταραχή, την ίδια στιγμή που παραδεχόταν στις επιστολές του τον αυτοκτονικό ιδεασμό του. Όσο για το πρόβλημα αλκοολισμού, ο ίδιος το απέδιδε στον δονούμενο ψυχισμό του
18. Μπετόβεν
Ο περίφημος συνθέτης έπασχε από διπολική διαταραχή. Και όπως πολλές από τις δημιουργικές μεγαλοφυΐες που χτυπήθηκαν από την ψυχική αυτή νόσο, τα σφοδρά ξεσπάσματα μανιακής ενέργειας και δημιουργικότητας εξισορροπούνταν από περιόδους «μαυρίλας», μοναξιάς και μελαγχολίας. Ο Μπετόβεν αναγνώριζε το πρόβλημά του και προσπαθούσε να αυτο-θεραπευτεί με ναρκωτικά (όπιο) και αλκοόλ…
Μία έκθεση τέχνης τον Απρίλιο του 2019 που έλαβε χώρα στο Βρετανικό Μουσείο κρατά το κλειδί ενός μεγάλου δράματος για έναν θυελλώδη έρωτα στην ζωή του Νορβηγού ζωγράφου Έντβαρτ Μουνκ. Ίσως η πιο αγωνιώδης και δραματική στιγμή του ζωγράφου να μην αντιπροσωπεύεται από το πιο γνωστό του έργο, την περίφημη «Κραυγή».
Ο ζωγράφος διατηρούσε μια θυελλώδη σχέση με την Τούλα Λάρσεν, την οποία παντρεύτηκε κατόπιν δικής της επιμονής και με την οποία χώρισαν δυο χρόνια μετά. Η μορφή της Λάρσεν κυριολεκτικά θα σημαδέψει τον Μουνκ, καθώς τα χαρακτηριστικά της επανέρχονται στις περισσότερες γυναικείες μορφές που θα ζωγραφίσει έκτοτε.
Το 1902 μέσα στην κρεβατοκάμαρα του σπιτιού της μνηστής του ένας ερωτικός καυγάς πήρε διαστάσεις με πυροβολισμούς να λαμβάνουν χώρα λίγο αργότερα. Ο Μουνκ, τραυματισμένος στο αριστερό του χέρι από τη σφαίρα, έκοψε στα δυο το πορτρέτο του με την μνηστή του (“Αυτοπορτραίτο με την Τούλα Λάρσεν”). Μετά το κόψιμο του πίνακα, τα δύο μέρη ονομάστηκαν ξεχωριστά “Αυτοπορτραίτο σε πράσινο φόντο” και “Πορτραίτο-Καρικατούρα της Τούλα Λάρσεν”. Με την έκθεση του Βρετανικού Μουσείου οι επισκέπτες του μουσείου έχουν πλέον τη δυνατότητα να δουν τα δύο κομμάτια το ένα δίπλα στο άλλο.
«Δημιούργησε αυτό το εξαιρετικό πορτρέτο την εποχή της έντασης στην σχέση τους» λέει η επιμελήτρια της έκθεσης Τζούλια Μπάρτραμ.
Ο ζωγράφος με την μνηστή του
«Εκείνος είναι κόκκινος από οργή και εκείνη μοιάζει να μην αντέχει άλλο. Τα δύο κομμάτια έμειναν στην οικογένεια Μουνκ».
Η Μπάρτραμ ελπίζει ότι οι επισκέπτες θα αναγνωρίσουν την σημασία του έργου.
«Ο Μουνκ είχε εξαιρετικά πολύπλοκες σχέσεις με τις γυναίκες» λέει η επιμελήτρια της έκθεσης. «Σχεδόν τις τρομοκρατούσε. Η φοβία του προς την δέσμευση άγγιζε τα όρια της νεύρωσης και ίσως η πιο βασανιστική σχέση του ήταν με την Λάρσεν». Η Λάρσεν, κόρη ενός εμπόρου οίνου, τον ακολουθούσε παντού στην Ευρώπη.
«Η σχέση τους διήρκησε περίπου τέσσερα χρόνια και εκείνη ήταν η μοναδική γυναίκα με την οποία ο Μουνκ αρραβωνιάστηκε παρόλο που πέρασε τον περισσότερο χρόνο προσπαθώντας να ξεφύγει από εκείνη. Οι σχέσεις του με τις γυναίκες βρίσκεται παντού στο έργο του, παρά το γεγονός ότι όλοι αυτοί οι πίνακες επισκιάστηκαν από την Κραυγή» λέει η Μπάρτραμ και προσθέτει «αν δεν υπήρχαν αυτές οι γυναίκες ίσως και να μην είχε γίνει ένας τόσο σπουδαίος καλλιτέχνης ή να μην έχει δημιουργήσει τέτοιο εσωτερικό έργο».
Το τραύμα στο αριστερό χέρι του ζωγράφου ήταν το αντικείμενο μίας από τις πρώτες ακτινογραφίες που υπήρξαν ποτέ στον κόσμο.
Ο Μουνκ αργότερα είπε ότι ο πυροβολισμός συνέβη γιατί έπινε πολύ αλλά όπως τονίζει η επιμελήτρια της έκθεσης, πολύ συχνά έγραφε και ξαναέγραφε τα γεγονότα των πιο σημαντικών περιστατικών της ζωής του.
Η συντήρηση των έργων τέχνης είναι ένα θέμα που επιδέχεται μεγάλη συζήτηση και όπως είχε δηλώσει και ο Leonardo da Vinci: “Η τέχνη δεν τελειώνει ποτέ, μόνο εγκαταλείπεται”. Κατά τη διάρκεια της συντήρησης όμως, έχει παρατηρηθεί πως τα έργα αλλάζουν μορφή και μεταποιούνται από το το αρχικό τους σχέδιο.
Αυτές οι αλλαγές αφορούν πολλούς τομείς. Είτε αλλάζει η φωτεινότητα, είτε θαμπώνουν, ενώ πολλές φορές χάνονται ορισμένα στοιχεία. Ας εξετάσουμε, λοιπόν, τις ακόλουθες 7 περιπτώσεις έργων τέχνης που διαφέρουν αισθητά από το αρχικό τους σχέδιο!
The Night Watch, Rembrandt
Τα χρώματα του “The Night Watch” θα πρέπει να αντιπροσωπεύουν στην πραγματικότητα το “Day Watch” και πολλαπλές πλευρές του πίνακα έχουν αφαιρεθεί.
Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε από τον Rembrandt το 1642. Ονομάστηκε “The Night Watch” λόγω του βερνικού, που μαύρισε ολόκληρο το έργο, μετά την αποσύνθεσή του. Μετά την αφαίρεση του βερνικιού, στη δεκαετία του 1940, κατέστη σαφές ότι ο πίνακας ήταν στην πραγματικότητα “A Day Watch“, αλλά το όνομα είχε ήδη κολλήσει. Ο Rembrandt είχε την πρόθεση να χρησιμοποιήσει το ιδιαίτερο σκοτάδι σε όλη τη ζωγραφική για να αναδείξει τα φωτεινά χρώματα των στολών της πολιτοφυλακής και τη λάμψη του αγγέλου. Εκτός αυτού, το έργο είχε περικοπεί σημαντικά το 1715, όταν ο πίνακας μεταφέρθηκε στο δημαρχείο του Άμστερνταμ, προφανώς επειδή ο χώρος που διατίθεται για το έργο του ήταν πολύ μικρός για να χωρέσει ολόκληρος.
Η εικόνα είναι του 17ου αιώνα, αντίγραφο του έργου, που δείχνει τα ελαφρύτερα χρώματα και τι αφαιρέθηκε κατά την περικοπή.
Mona Lisa, Leonardo da Vinci
Στη “Mona Lisa” υποτίθεται δεν έπρεπε να κυριαρχεί το καστανό και το κίτρινο και ένα μεγάλο μέρος της αμφισημίας είναι μόνο από τη φθορά.
Ο Leonardo da Vinci ολοκλήρωσε τη “Mona Lisa” τον 16ο αιώνα. Το Λούβρο φιλοξενεί τον πίνακα στο Παρίσι από το 1797, αλλά τα βερνίκια που εφαρμόστηκαν, άρχισαν να σκουραίνουν το βλέμμα λίγο μετά την ολοκλήρωσή του. Παρά το γεγονός ότι ο πίνακας ήταν καλά διατηρημένος, το έργο έχει αλλάξει χέρια αρκετές φορές γεγονός που ευνόησε την αλλοίωσή του.
Η εικόνα στα δεξιά πιστεύεται ότι έχει δημιουργηθεί από κάποιον μαθητευόμενο του da Vinci ο οποίος ταυτόχρονα δούλευε τη δική του “Mona Lisa”. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτές δύο εκδοχές είναι πιθανόν να μην προορίζονταν για ακριβή αντίγραφα. Το χαμόγελο και τα μάτια είναι ιδιαίτερα διαφορετικά αλλά ο χρωματισμός δίνει μία αξιοπρεπή εικόνα για το πώς θα μπορούσε το έργο του da Vinci να έμοιαζε αρχικά.
Πολλές λεπτομέρειες από το “Μυστικό Δείπνο” έχουν χαθεί, συμπεριλαμβανομένων τα πόδια του Ιησού και τον Ιούδα να ρίχνει αλάτι.
“Ο Μυστικός Δείπνος” ολοκληρώθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα, σε έναν τοίχο στο μοναστήρι της Santa Maria delle Grazie στο Μιλάνο. Το έργο πήρε στο Leonardo da Vinci λίγα χρόνια για να το ολοκληρώσει, αν και το ακριβές χρονοδιάγραμμα είναι άγνωστο. Η ποιότητα του έργου άρχισε να χαλάει αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της. Ο Ιταλός ζωγράφος Gian Paolo Lomazzo δήλωσε στα μέσα του 16ου αιώνα ότι “το έργο είναι όλο κατεστραμένο.”
Εκτός της επιδείνωσης που υπέστη με την πάροδο του χρόνου, έχουν σημειωθεί αρκετές σημαντικές καταστροφές. Το 1652, μια πόρτα εισήχθη στην τοιχογραφία που “αφαίρεσε” τα πόδια του Ιησού. Κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, το μοναστήρι βομβαρδίστηκε, όμως, παραδόξως, ο τοίχος με το “Μυστικό Δείπνο” παρέμεινε άθικτος.
Το κάτω μέρος της εικόνας είναι ένα αντίγραφο του πίνακα του Da Vinci από τον Giovanni Pietro Rizzoli, που ολοκληρώθηκε στις αρχές του 16ου αιώνα. Έχει χρησιμοποιηθεί ως κύρια πηγή για την αποκατάσταση του 20ου αιώνα.
Ο Edvard Munch δημιούργησε τη συλλογή “Η κραυγή” μεταξύ του 1893 και του 1910. Το μέσο για δύο από τα έργα είναι το χρώμα, το ένα είναι παστέλ και το άλλο είναι μια λιθογραφία. Το 2012, το παστέλ, μια λιγότερο γνωστή εκδοχή της ζωγραφικής, έσπασε ένα ρεκόρ στον οίκο Sotheby’s ως το πιο ακριβό έργο τέχνης που έχει ποτέ πουληθεί σε δημοπρασία, για 119.900.000 $. Τα υπόλοιπα κομμάτια του συλλογικού έργου δεν έχουν μεταβληθεί σημαντικά με την πάροδο του χρόνου και είναι μόλις και μετά βίας ένας αιώνας από τότε που οι εργασίες ολοκληρώθηκαν.
Η εικόνα επάνω αριστερά είναι το πρωτότυπο, πάνω δεξιά είναι η λιθογραφία, κάτω αριστερά είναι η παστέλ έκδοση και κάτω δεξιά είναι η άλλη εκδοχή.
Τα κίτρινα στοιχεία του Βαν Γκογκ έχουν ξεθωριάσει σημαντικά. Τo “Bedroom in Arles” έχει υποστεί μεγάλη φθορά.
Η πρώτη έκδοση του “Bedroom in Arles” ολοκληρώθηκε από τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ το 1888, αλλά ζωγράφισε 3 εκδοχές συνολικά. Κάθε έκδοση έχει σημαντικές διαφορές από την άλλη, αλλά δεδομένου ότι και τα τρία έγιναν για να είναι απλά δώρα κατά τη στιγμή της ολοκλήρωσής τους, το δεύτερο και το τρίτο είναι τα λιγότερο γνωστά έργα και είναι περισσότερο σαν ξεχωριστά έργα και όχι από τα μέρη ενός τρίπτυχου.
Η κίτρινη χρωστική ουσία που χρησιμοποιείται από τον Βαν Γκογκ έχει σκουρύνει με τα χρόνια, γεγονός που συναντάται και σε πολλά άλλα έργα ζωγραφικής. Η κίτρινη υπογραφή του Van Gogh κατέστη δυνατή με τη βιομηχανική επανάσταση, η οποία εισήγαγε νέες χρωστικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων κίτρινου χρωμίου, ενός “τοξικού χρωμικού μολύβδου και όπως πολλές από τις χρωστικές της περιόδου ήταν χημικώς ασταθείς”.
The Great Wave off Kanagawa, Κατσουσίκα Χοκουσάι
“The Great Wave off Kanagawa” είναι μια σειρά από αντίγραφα ξυλογραφίας, και οι εκδόσεις που παρουσιάζονται στα μεγάλα μουσεία είναι παραμορφωμένες.
“Το Μεγάλο Κύμα” είναι μέρος της ευρύτερης σειράς, “Τριάντα Έξι Εμφανίσεις του Φούτζι“, το οποίο περιλαμβάνει 46 εκτυπώσεις συνολικά, μετά την αρχική εκτυπώση που έγινε δημοφιλής.
Δημιουργήθηκαν με την τεχνική της ξυλογραφίας, και έγιναν χιλιάδες αντίγραφα που το καθένα είναι ελαφρώς διαφορετικό. Ορισμένα στοιχεία έχουν σίγουρα χαθεί από το πρωτότυπο, όπως το το γεγονός ότι το κύμα στις περισσότερς εκδόσεις παρουσιάζεται μπροστά από έναν κίτρινο ουρανό. Η κορυφαία εικόνα είναι το αντίγραφο που ανήκει στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Το κάτω μέρος της εικόνας πρόκειται για καινούρια έκδοση.
“Ο στοχαστής” είχε αρχικά σχεδιαστεί ως μέρος από ένα κομμάτι βασισμένο στο έργο του Δάντη “Inferno”. Είναι γνωστός επίσης και ως “Ο ποιητής”.
Ο Auguste Rodin εργάστηκε για το έργο “Ο Ποιητής” στα τέλη του 19ου αιώνα ως ένα μοναδικό κομμάτι σε ένα μεγαλύτερο έργο τέχνης, που ονομάζεται “Οι Πύλες της Κολάσεως”, που θα περιέβαλλαν μία πόρτα. Υπήρχαν 180 ξεχωριστά στοιχεία στην πόρτα και παρατηρείται πως “Ο Στοχαστής” προοριζόταν αρχικά να είναι πολύ μικρότερης κλίμακας.
Μετά από προσεκτική εξέταση,οRodin αποφάσισε να κάνει τον στοχαστή ένα ανεξάρτητο έργο. Δημιουργήθηκε λοιπόν ένα πολύ μεγαλύτερο άγαλμα με δεκάδες αντίγραφα.
Χρησιμοποιούμε cookies για να διασφαλίσουμε ότι σας προσφέρουμε την καλύτερη εμπειρία στον ιστότοπό μας. Εάν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε αυτόν τον ιστότοπο, θα υποθέσουμε ότι είστε ικανοποιημένοι με αυτόν.Εντάξει!
