Ο Έντβαρτ Μουνκ ήταν και είναι ένας από τους καλύτερους και γνωστότερους ζωγράφους του 20ου αιώνα. Ο δημιουργός της Κραυγής διακρίνεται για τα έντονα χρώματα των έργων του, την ημι-αφαίρεση και τα μυστηριώδη, συχνά ανοιχτά θέματα που λειτουργούν ως σύμβολα παγκόσμιας σημασίας.
Ένας σημαντικός αριθμός έργων του Νορβηγού καλλιτέχνη βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης, Αρχιτεκτονικής και Σχεδιασμού στο Όσλο. Μαζί με την περίφημη «Κραυγή», στο μουσείο μπορείτε να δείτε έναν εξίσου σημαντικό “κύκλο ζωγραφικής”, την σειρά έργων τέχνης με όνομα «Η Ζωφόρος της Ζωής: Ένα Ποίημα για την Αγάπη, τη Ζωή και τον Θάνατο». Το επίκεντρο της σειράς είναι ένα από τα σημαντικότερα και ίσως πιο υποτιμημένα έργα του Μουνκ, “Ο Χορός της Ζωής” (The Dance of Life). O Πίνακας δημιουργήθηκε το 1899-1900, ενώ μία δεύτερη μορφή του, πιο διευρυμένη, δημιουργήθηκε από τον Μουνκ όταν ξαναεπισκέφτηκε κάποια έργα από “την Ζωφόρο της Ζωής” σε μία δεύτερη απόπειρα δημιουργίας το 1921 και 1925.
Είναι γνωστό ότι ο Έντβαρτ Μουνκ μεγάλωσε σε ένα νοικοκυριό που περιοριζόταν περιοδικά από απειλητικές για τη ζωή ασθένειες και από τους πρόωρους θανάτους της μητέρας και της αδελφής του, οι οποίες εξηγήθηκαν από τον πατέρα του Μουνκ, χριστιανικό φονταμενταλιστή, ως πράξεις θεϊκής τιμωρίας. Αυτή η ισχυρή μήτρα τυχαίων τραγικών γεγονότων και η μοιρολατρική ερμηνεία τους άφησαν μια διά βίου εντύπωση στον νεαρό καλλιτέχνη και συνέβαλαν αποφασιστικά στην τελική του μέριμνα για θέματα ανησυχίας, συναισθηματικού πόνου και ανθρώπινης ευπάθειας. Έτσι, τα σχέδια, τα έργα ζωγραφικής και οι εκτυπώσεις του αναλαμβάνουν την ποιότητα των ψυχολογικών ταλαντεύσεων που προέρχονται από τις προσωπικές εμπειρίες του Μουνκ. Συχνά ανακουφίζουν τη συναισθηματική ή ψυχολογική κατάσταση κάθε θεατή. Και άλλοτε την ταράζουν και την αναστατώνουν.
“Ζωγράφιζα ό,τι ερέθιζε το εσωτερικό μου βλέμμα. Ζωγράφιζα από μνήμης, δίχως να προσθέσω οτιδήποτε, δίχως τις λεπτομέρειες, που είχα πάψει να τις βλέπω μπροστά μου. Αυτός είναι ο λόγος που οι πίνακές μου είναι τόσο απλοί, τόσο εμφανώς “άδειοι”. Ζωγράφισα τις εντυπώσεις από την παιδική μου ηλικία, τα μουντά χρώματα μιας ξεχασμένης εποχής”
– Έντβαρντ Μουνκ
Ο Χορός της ζωής θα μπορούσαμε να πούμε ότι βρίσκεται κάπου στην μέση αυτών των έντονων συναισθημάτων. Είναι ένα έργο περισσότερο φιλοσοφικό, και όμως, δημιουργεί μία περίεργη αίσθηση, μία ενόχληση, μία ανησυχία, μία αναταραχή στον θεατή που το παρατηρεί προσεχτικά.
Ο Μουνκ σκεπτόταν το έργο σαν ένα ενιαίο σύνολο, μια ένωση που δεν είναι μόνο θεμάτων και τεχνοτροπίας, αλλά και μουσικής. Κυματιστός ρυθμός, χορευτικός, στον οποίο εγγράφονται οι εικόνες. Εκείνες των ζευγαριών, σε διάφορες στάσεις, και εκείνες οι αντιτιθέμενες των γυναικείων μορφών στο πράσινο φόντο του γρασιδιού. Στο κέντρο ανάβει το κόκκινο της φωτιάς του φορέματος της γυναίκας, που φαίνεται να τυλίγει τον άνδρα με τη μορφή της.
Η ιστορία που διηγείται ο πίνακας «The Dance of Life» αντανακλά ένα άλλο έργο του Νορβηγού καλλιτέχνη – το «Three Ages of a Woman». Μια νεαρή κοπέλα με λευκό φόρεμα, μία γυμνή ομορφιά και μια θλιβερή φιγούρα με ρούχα πένθους είναι τα τρία πρόσωπα που απεικονίζουν την ίδια γυναίκα. Αρχικά, η τελευταία εικόνα που θα έκλεινε την σειρά, αλλά τελικά ο Μουνκ επέλεξε το «The Dance of Life».
Το έργο του Δανού συμβολιστή H. Rohde, “In a whirlwind of waltz”, ήταν η έμπνευση για τη δημιουργία του Χορού. Σύμφωνα με μία άλλη Νορβηγική ιστορία, η έμπνευση για τον πίνακα ήταν η πραγματική ιστορία της ζωής του Munch, που συνδέεται με την πρώτη του αγάπη, Milli Taulov. Οι αναμνήσεις και η αγάπη του γι’αυτήν τον ώθησαν να δημιουργήσει το αξιοθαύμαστο έργο τέχνης. Και η τρίτη εκδοχή της ιστορίας, την οποία υποστηρίζουν οι βιογράφοι του Munk, συνδέει την εμφάνιση του καμβά με τη σχέση του καλλιτέχνη με την Tulla Larsen. Κάθε μία από τις γυναικείες φιγούρες θυμίζει εξίσου ένα πορτρέτο της, ζωγραφισμένο από τον Munk στην αρχή της σχέσης τους. Η κοπέλα με το λευκό είναι η νεαρή Tulla στην αρχή της σχέσης τους, που τρέφε ελπίδες για τη δύναμη της αγάπης της που θα μπορούσε να θεραπεύσει τον καλλιτέχνη, και η βαριεστημένη σκοτεινή γυναίκα με το μαύρο είναι η Tulla που έχασε την πίστη της, που αναγνώρισε στο τέλος την ήττα της.
Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια στο έργο, η οποία δεν είναι εμφανής με την πρώτη ματιά. Πίσω από τις πλάτες των χορευτών, ένα μονοπάτι φτιαγμένο από το φως του φεγγαριού απλώνεται κατά μήκος της επιφάνειας της θάλασσας, η οποία σε μια προσπάθεια της να ξεκινήσει το δικό της χορό, συνδέεται με το φεγγάρι μέσω του μονοπατιού και μαζί σχηματίζουν μια ανθρώπινη μορφή με ανοιχτές αγκάλες. Το φεγγάρι θέλει να συγχωνευτεί με τους ανθρώπους και να βιώσει τα συναισθήματα που βιώνουν καθώς ζουν κάθε στιγμή του σύντομου χορού της ζωής τους.
Ο Μουνκ είναι συμβολιστικός σε περιεχόμενο, απεικονίζοντας μία μεταφορά, μία αλληγορία για την ζωή, μια κατάσταση του μυαλού παρά μια εξωτερική πραγματικότητα. Άλλωστε, υποστήριζε ότι ο ιδιωματισμός των ιμπρεσσιονιστών δεν ταίριαζε στην τέχνη του. Δεν αποσκοπούσε στην απεικόνιση μιας τυχαίας στιγμής της πραγματικότητας, αλλά σε καταστάσεις που υπάρχει έντονο συναισθηματικό περιεχόμενο και εκφραστική ενέργεια. Υπολόγιζε προσεκτικά τις συνθέσεις του για να δημιουργήσει μια ανήσυχη, τεταμένη ατμόσφαιρα, όπως αυτήν στον πίνακα.
Μάλιστα, για το συγκεκριμένο έργο είχε γράψει και ένα σαρκαστικό ποιήμα, σε μία ανέκδοτη προσπάθεια ερμηνείας της ίδιας του της δημιουργίας.
Ο Χορός της Ζωής
Ξεκίνησα μια νέα αναπαράσταση
«Ο Χορός της Ζωής»
μέσα σ’ ένα πεδίο
λουσμένο σε λάμψεις σεληνόφωτων,
καλοκαίρι
ο νέος επίσημος χορεύει μαζί της
με τόσο υπέροχα αφημένα τα λυτά
της μαλλιά
κοιτάζοντας ο ένας
μέσα στα μάτια του άλλου.
Στο βάθος
αυτό το άγριο πλήθος των ανθρώπων
που στροβιλίζουν,
γυναικείοι λαιμοί ασφυκτιώντας
σε αρπαγές μεγαλόσωμων,
καρικατούρες γιγάντων
τις αποτελειώνουν
στην αγκαλιά τους.
Ανέκδοτο ποίημα του εξπρεσιονιστή ζωγράφου Eduard Munch, μετάφραση Αχιλλέας Σύρμος
Εν τέλει, αποδείχτηκε ότι ο Χορός της Ζωής ήταν και είναι ένα από τα σημαντικότερα και πιο διαφορετικά έργα του Έντβαρντ Μουνκ, καθώς αποτέλεσε κατά έναν τρόπο το κύκνιο άσμα της καριέρας του. Τα δεκάξι χρόνια που μεσολάβησαν από την πρώτη έκθεση του στο Βερολίνο ως τον νευρικό κλονισμό του το 1908 ήταν τα σημαντικότερα της σταδιοδρομίας του. Σέ όλη αυτήν την διάρκεια, προσπάθησε με το έργο του να εξηγήσει, το ανεξήγητο, αυτόν τον τρελό Χορό που ονομάζουμε Ζωή.
Πηγές:
http://homouniversalisgr.blogspot.com/2012/12/en-12-1863-23-1944.html
https://www.eirinika.gr/article/5510/entvarnt-moynk-afieroma-ston-prodromo-toy-expresionismoy
http://texnografia.blogspot.com/2013/06/blog-post.html
https://painting-planet.com/dance-of-life-by-edvard-munch/
https://artsandculture.google.com/asset/the-dance-of-life/2QHHE-2HLPWV0g
https://www.edvardmunch.org/the-dance-of-life.jsp
https://www.politeianet.gr/books/9789602356975-bischoff-ulrich-taschen-mounk-entbarnt-1863-1944-51860