«Η χαρά της ζωής» του Ανρί Ματίς

Το έργο του Ματίς «Η χαρά της ζωής», φιλοτεχνήθηκε το 1906.

Η προετοιμασία του πίνακα του γίνεται με πολλή προσοχή και με ακαδημαϊκό τρόπο, μελετώντας τις μια- μία ξεχωριστά τις μορφές που απεικονίζει και συνολικά στη συνέχεια.

Απεικονίζει δεκαέξι γυμνές μορφές, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι γυναίκες. Όλος ο πίνακας παραπέμπει σε παραδείσιους κόσμους. Ένα βουκολικό τοπίο, μια φανταστική χώρα που κυριαρχεί ο χορός, η μουσική με τους αυλούς, η αρμονία, η αγκαλιά των ανθρώπων μεταξύ τους και η αγκαλιά με τη φύση, το όνειρο. Και ο ίδιος ο τίτλος του «Η χαρά της ζωής» αγκαλιάζει την ονειρική αυτή ατμόσφαιρα που αποπνέει το έργο.

Ο πίνακας έχει καθαρότητα, δυνατά χρώματα. Κόκκινο, κίτρινο, πράσινο, μωβ, πορτοκαλί. Περιγράμματα στα δέντρα υπάρχουν ελάχιστα. Αντί για αυτά, τα έντονα χρώματα οριοθετούν τον χώρο, τη φύση και τις ανθρώπινες μορφές.

Ο Ματίς έχει διασπείρει τις φιγούρες σαν μοτίβα έτσι στο χώρο, που λειτουργούν συμβολικά και διακοσμητικά, ενώ παράλληλα παραπέμπουν στα πρότυπα των προ- αναγεννησιακών εποχών.

Με τη διακόσμηση εξάλλου που χρησιμοποιεί ο Ματίς, έχει ως σκοπό του να εκφράσει την πνευματικότητα, παραπέμποντας σε αυτή μέσα από τον όλο ρυθμό στους πίνακες του.

Όπως με τη τοποθέτηση εδώ των μορφών στον χώρο σε ζώνες που δίνουν μια αίσθηση βάθους, ενώ όλα τα χρώματα είναι πλακάτα- επίπεδα, καθαρά. Η τεχνική του Ματίς ως προς τον χειρισμό του εσωτερικού των μορφών, που είναι χωρίς λεπτομέρειες, παραπέμπει στα ερυθρόμορφα αγγεία.

Τα περιγράμματα του παραμορφώνουν το σώμα συνειδητά, ενώ είναι σκληρά και ζωγραφισμένα με έντονα χρώματα και αυτά καθαρά και εύκαμπτα.

Έτσι, σε γενικές γραμμές, βλέπουμε το έργο του Ματίς να αποκτά μια ιδιαίτερη εκφραστική δύναμη μέσα από τα χρώματα που χρησιμοποιεί, εις βάρος της μορφής.

Το έργο του Ματίς γενικά έχει προβληματισμό γιατί εμπεριέχει και κοινωνικά θέματα, με τον δικό του τρόπο δοσμένα, μέσα από μια δεύτερη ματιά.

Ο πίνακας αυτός όμως, «Η χαρά της ζωής», παρόλη τη ζωή που δίνει και με τον τίτλο του, δίνει και την αίσθηση ότι πίσω από την παραδείσια βουκολική εικόνα, υπάρχει μια μελαγχολία.

Ίσως γιατί οι μορφές που είναι σχεδόν όλες γυναικείες στερούνται ολοκληρωμένων ανατομικών χαρακτηριστικών.
Οι θεωρητικοί, βρίσκουν σαν αποκορύφωμα της σαδιστικής επίθεσης τα σώματα του ζευγαριού που είναι σε πρώτο πλάνο στα δεξιά. Το ζευγάρι είναι δυο σώματα που δεν είναι εμφανές αν είναι του ιδίου φύλου, και που μοιάζουν σαν να έχουν ένα κεφάλι.

Όλη η σύνθεση μοιάζει με μοντάζ που αν κοιταχθεί με μια ψυχαναλυτική ματιά, ο πίνακας μοιάζει με μια φανταστική εικόνα με πολλά μηνύματα σεξουαλικών παρορμήσεων, δοσμένα με μια παιδικότητα που μας παραπέμπει στις θεωρίες του Φρόιντ, όπως τον ναρκισσισμό, τον σαδισμό από το περίεργο ζευγάρι κυρίως, ή την επιδειξιμανία.

Και που καταλήγει σύμφωνα με τις θεωρίες του Φρόιντ σαν μια αναφορά στο Οιδιπόδειο και στην αγωνιά του ευνουχισμού. Άρα στην πατροκτονία.

Πυρήνας των προθέσεων των εκπροσώπων του φοβισμού, ερχόταν σε σύγκρουση με το κοινωνικό και καλλιτεχνικό κατεστημένο.

Σε κάθε περίπτωση, ο πίνακας του Ματίς, αποτελεί ένα έργο τέχνης, με τα ζωηρά χρώματα του φωβισμού που εντυπωσιάζει τον θεατή και του προκαλεί τα θετικότερα συναισθήματα…

ΤετARTη: Η εμμονή του Ματίς με τα χρυσόψαρα μέσα από 10+1 πίνακες


Henri Matisse, Goldfish, 1912, oil on canvas, 146 x 97 cm (Pushkin Museum of Art, Moscow)
Henri Matisse, Le café Maure(Arab Coffeehouse), 1911-13, oil on canvas, 176 x 210 cm (Hermitage Museum)

Τα χρυσόψαρα εμφανίζονται σε τουλάχιστον δέκα πίνακές του Ανρί Ματίς.  Οι περισσότεροι ανήκουν σε μια σειρά που παράγει ο ζωγράφος την περίοδο 1912-1914. Σύμφωνα με μια ιστορία, το χρυσόψαρο έχει μια μαγική ικανότητα να κάνει τρεις επιθυμίες μας αληθινές. Αλλά είναι πραγματικά αυτή η μυστηριώδης αιτία που έκανε τον Matisse να τα ζωγραφίζει σθεναρά ξανά και ξανά;

Henri Matisse, 1914, Les poissons rouges (Interior with a Goldfish Bowl), oil on canvas, 147 x 97 cm, Centre Georges Pompidou,
Henri Matisse, Goldfish and sculpture, 1912, the Museum of modern art New York

Τα χρυσόψαρα “έφτασαν” στην Ευρώπη από την Ανατολική Ασία τον 17ο αιώνα, ενώ οι ΗΠΑ τα είδαν γύρω στο 1850, όπου κέρδισαν γρήγορα δημοτικότητα. Συμβόλιζαν καλή τύχη και ευημερία και έγινε μια παράδοση για τους παντρεμένους άνδρες να δίνουν στις γυναίκες τους ένα χρυσόψαρο κατά την πρώτη επέτειο του γάμου τους, ως υπόσχεση των ευημερούντων ετών που έρχονται. Ωστόσο, δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε με αυτόν τον τρόπο το χρυσόψαρο στο έργο του Matisse καθώς ήταν παντρεμένος με τον Amelie από το 1898.

Henri Matisse, goldfish and palette, 1914 ,the Museum of modern art, New York
Henri Matisse, Fish Tank in the Room, 1912, National Gallery of Denmark – Statens Museum for Kunst, Copenhagen

Είναι πιθανό ότι ο Matisse απέκτησε εμμονή με το χρυσόψαρο μετά το ταξίδι του στην Ταγγέρη, μια από τις σπουδαιότερες πόλεις και λιμένες του Μαρόκου, όπου είχε παρατηρήσει τον αργό και προσεγμένο τρόπο ζωής τους. Συχνά απεικόνιζε Μαροκινούς να αφηγούνται ή να διαλογίζονται, ενώ κοίταζαν ένα μπολ χρυσόψαρα, γοητευμένος από το πώς σκέφτοταν και απολάμβανε φαινομενικά τα κοσμικά στοιχεία της πραγματικότητάς τους.

Henri Matisse, Young Woman before an Aquarium (Jeune fille devant un aquarium), 1921-1922, The Barnes Foundation, Philadelphia
Henri Matisse, Zorah on the terrace, 1912, The Pushkin State Museum of Fine Arts, Moscow

Για τον Matisse, το ίδιο το χρυσόψαρο ήρθε να συμβολίσει τη γαλήνια κατάσταση του νου που τόσο θαύμαζε στους Μαροκινούς, ενώ η ζωγραφική του με χρυσόψαρα έγινε γι ‘αυτόν μια άσκηση με προσοχή όπως έγραφε κάποτε ότι ονειρευόταν:

“…μια τέχνη της ισορροπίας, της καθαρότητας και της γαλήνης, που στερείται ανησυχίας ή καταθλιπτικής υποκείμενης ύλης, μια τέχνη που θα μπορούσε να είναι μια χαλαρωτική, ηρεμιστική επιρροή στο μυαλό, κάτι σαν μια καλή πολυθρόνα που προσφέρει χαλάρωση από την κόπωση.”

Henri Matisse, Interior with Goldfish, 1914, Centre Pompidou, Musée National d’Art Moderne, Paris
Henri Matisse, Interior with Goldfish, 1912, The Barnes Foundation, Philadelphia

Δεν ζωγραφίζω πράγματα. Ζωγραφίζω μόνο τη διαφορά μεταξύ των πραγμάτων.

Henri Matisse, The Gold fish and the bowl winter, 1922,Museum of modern art New York City

Το αριστούργημα του Henri Matisse, “Ο ΧΟΡΟΣ”


Ο πίνακας “Ο Χορός”(1910) είναι μια ελαιογραφία σε καμβά (260 X 391 εκ.) του Henri Matisse, ο οποίος εκτίθεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) της Νέας Υόρκης.

Ο πίνακας αναπαριστά πέντε φιγούρες σε κυκλικό σχηματισμό μπροστά από επίπεδο φόντο. Η απόδοση είναι απλοποιημένη, με επίπεδα σχήματα και μορφές χωρίς λεπτομέρειες. Χρησιμοποιούνται σκούρες αποχρώσεις του μπλε και του πράσινου στο φόντο, ενώ το χρώμα των μορφών είναι βασισμένο στο κόκκινο. Αξιοποιείται η φόρμα, το περίγραμμα και η εκφραστική αξία χρωμάτων ομάδων (θερμά, αντίθετα) δημιουργώντας σχέσεις ισορροπίας και αρμονίας. Μέσα από τις επαναλήψεις της καμπύλης γραμμής και του κόκκινου χρώματος αντανακλάται ρυθμός και κίνηση, ενώ η απουσία προοπτικής δίνει ένα αίσθημα ακαθόριστου χώρου.

Ειδικότερα, οι γιγαντόσωμες φιγούρες χορεύουν ανάμεσα σε γη και ουρανό , παρασυρμένες σε ένα αέναο στροβιλισμό. Πίσω από την φαινομενική απλότητα της σύνθεσης και την αμεσότητα των μορφών και των χρωμάτων κρύβεται ένα σύνθετο πλέγμα από ιδέες και νοητικούς συνειρμούς. Ο χορός γίνεται το συμβολικό όραμα ενός συμπαντικού εναγκαλισμού , στο οποίο η ζωή ερμηνεύεται ως μια κυκλική αρμονία που επαναλαμβάνεται ασταμάτητα και ρυθμικά .

“Μουσική” (1910)

Το έργο “Ο Χορός” δημιουργήθηκε μαζί με ένα άλλο την “Μουσική” το 1910 για να κοσμήσουν τον χώρο της σκάλας στην μοσχοβίτικη κατοικία του Σεργκέι Σουκίν. Προηγείται ένας πρώτος πίνακας “Χορός Ι” του 1909, ο οποίος κατά τον καλλιτέχνη ήταν απλώς ένα προπαρασκευαστικό σχέδιο. Το 1911 ο Matisse ταξίδεψε στην Μόσχα για να επιβλέψει αυτοπροσώπως την εγκατάσταση των δύο μεγάλων έργων.

“Χορός Ι” (1909)

Πηγές: https://www.henrimatisse.org/the-dance.jsp , https://m.lifo.gr/team/sansimera/52648 , http://photodentro.edu.gr/lor/handle/8521/9316