Αντί προλόγου
Μνήμην θ’ απάντων, μουσομήτορ’ εργάνην. Ο Αισχύλος βλέπει την μνήμη ως τη γενεσιουργό αιτία των πάντων, ιδίως της ίδιας της τέχνης. Η μνήμη δεν είναι απλώς η μούσα των μουσών, είναι και το στοιχείο εκείνο που προσδίδει στο άτομο την ταυτότητά του, που το διαχωρίζει από τα υπόλοιπα, που το προσωποποιεί. Ταυτόχρονα, όμως διαδραματίζει και ρόλο ενοποιητικό, συνεκτικό όταν αποκτά μια συλλογική διάσταση. Εκτός όλων αυτών συνιστά το αντίπαλον δέος της λήθης. Εγγύς μεν η ση περί πάντων λήθη, εγγύς δε η πάντων περί σου λήθη. Στο πέρασμα των χρόνων πολλοί καλλιτέχνες από τον Μαβίλη ως τον Νταλί και τον Ναμπόκοφ ως τον Μπαλζάκ πάλλονται μεταξύ των δύο αυτών δυνάμεων, καταλήγοντας πότε στην μία και πότε στην άλλη πλευρά.
Λίγα λόγια για την ουσία του έργου
Η μνήμη και η λήθη πρωταγωνιστούν και στην συλλογή της Δέσποινας Ντάση “Μνήμες μικρού μήκους” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Πράγματι ο τίτλος που μας παραπέμπει στις αντίστοιχες ταινίες είναι δηλωτικός του περιεχομένου. Κάθε στίχος, κάθε στροφή και κάθε ποίημα είναι μια χρονομηχανή που μας ταξιδεύει στο παρελθόν της γραφούσης, άλλοτε στο εγγύτερο και άλλοτε στο μακρύτερο. Ξεφυλλίζοντας την συλλογή ξεπροβάλλουν νοσταλγικές εικόνες από ανέφελα παιδικά χρόνια, αγαπημένα πρόσωπα που ντύνονται με έναν μανδύα ζεστασιάς και στοργής. Αναδύονται ιστορίες ερωτικές πότε με πικρό και πότε με γλυκό, αλλά πάντοτε αβέβαιο τέλος. Όλα τα πρόσωπα που έχουν εμφανιστεί στην ζωή τους διαβαίνουν στις σελίδες και στις λέξεις, κάνουν αισθητή την παρουσία τους την στιγμή που η ποιήτρια προσπαθεί να ξεχάσει. Το όπλο της λήθης της είναι το γράψιμο, αλλά μήπως αυτό συνάμα έχει την δύναμη να της θυμίζει όσα πασχίζει να ξεχάσει; Θα πετύχει τον σκοπό της; Θα κατορθώσει να θάψει στην λησμονιά όλα εκείνα που πέρασαν και δε θα ‘ρθουν ξανά;
Σε όλους μας η λήθη έχει λειτουργήσει σαν όπιο όλων εκείνων των αναμνήσεων που μας συνθλίβουν και μας πληγώνουν, είτε διότι υπήρξαν πολύ ευχάριστες και χάθηκαν για πάντα είτε διότι υπήρξαν εξαρχής δυσάρεστες. Η Δέσποινα Ντάση ακολουθώντας τα βήματα του Καβάφη αναγνωρίζει έστω και έμμεσα τον ιαματικό ρόλο της ποίησης χωρίς να αψηφά την σαρωτική της δύναμη. Βλέπει στην ποιητική δημιουργία μια γέφυρα ανάμεσα στο δίπολο της μνήμης και της λήθης. Επιχειρεί να την περάσει και το καταφέρνει με απόλυτη επιτυχία.
Λίγα λόγια για την ποιητική
Στις “Μνήμες μικρού μήκους” κυριαρχεί ο ελεύθερος στίχος. Τα ποιήματα που φιλοξενούνται δεν είναι μακροσκελή και εντάσσονται όλα στο δίπολο μνήμης- λήθης. Εμφορούνται όλα από έναν έντονο συναισθηματισμό που παραμένει γλαφυρός και γοητευτικός και δεν καταλήγει μελωδραματικός. Οι λέξεις έχουν ένταση, ειλικρίνεια αλλά μοιάζουν να διατυπώνονται από μια απόσταση. Το ποιητικό υποκείμενο έχει μια θέση εποπτική. Σαν να προέρχεται από το μέλλον και να επισκοπεί εν συντομία την ζωή της, όλα όσα έμειναν και όσα χάθηκαν, όλους όσους έμειναν και όσους χάθηκαν. Διαπιστώνει, συλλογιέται και όλα αυτά τα πράττει με μια γενναιότητα και μια αυτογνωσία που στον αναγνώστη δίνει μονάχα ελπίδα. Τα βιώματα δεν προσωποποιούνται αλλά παίρνουν μια διάσταση πανανθρώπινη που επιτρέπει στον αναγνώστη να ταυτιστεί, να δει ανάμεσα στις λέξεις και στα στοιχεία στίξης ή την έλλειψή τους να περνούν εικόνες της δικής του ζωής. Ίσως στο τέλος, να προσυπογράψει και εκείνος του Υστερόγραφο.
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Εκτός από το πανέμορφο σκληρό εξώφυλλο και την εξαιρετική του εικονογράφηση, η συλλογή χωρίζεται σε μέρη μεταξύ των οποίων εμφιλοχωρούν ποιήματα σύντομα εν είδει αποφθεγμάτων, εμπνευσμένα και προϊδεαστικά των ποιημάτων που ακολουθούν. Η γραμματοσειρά είναι ιδιαίτερη και η πλέον κατάλληλη για να πλαισιώσει τον επίσης ιδιαίτερο τρόπο γραφής της ποιήτριας. Πολλά ποιήματα συνοδεύονται από στίχους ή μερικά λόγια ομότεχνων που μας επιτρέπουν να διαβάσουμε περισσότερη ποίηση μέσα στην ποίηση, αλλά και μαρτυρούν τις πηγές έμπνευσης της γραφούσης. Δεν θα μπορούσαμε να αναμένουμε τίποτα λιγότερο από την ίδια ή τις εκδόσεις Κέδρος.
Αντί επιλόγου
Ο πλούτος της ζωής βρίσκεται στις αναμνήσεις που έχουμε ξεχάσει μπορεί να έχει σημειώσει ο Παβέζε. Η Δέσποινα Ντάση μας αποδεικνύει πως και ο πλούτος της ποίησης μπορεί να βρίσκεται σε όλα όσα θυμόμαστε, όσα ξεχνάμε, όσα δεν καταφέρνουμε ποτέ να θυμηθούμε ή να ξεχάσουμε. Η συλλογή μας συγκίνησε, μας ώθησε να συλλογιστούμε, να επαναφέρουμε στην μνήμη μας ή να θάψουμε για πάντα στην λήθη μας. Κυρίως, ωστόσο, μας επιβεβαίωσε πως σε όλα αυτά θα έχουμε πάντα την παρηγοριά και την συνδρομή της ποίησης.
