Ο πίνακας «Μύθος» του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, γνωστού επίσης και με το ισπανικό προσωνύμιο El Greco, είναι ένα αινιγματικό έργο τέχνης , του οποίου η σημασία και η χρονολόγηση απασχόλησαν έντονα τους ιστορικούς τέχνης. Πρόκειται πάντως για μία ελαιογραφία φιλοτεχνημένη από τον El Greco μάλλον στην Ιταλία (γύρω στο 1580).
Ο ΠΙΝΑΚΑΣ
Στο κέντρο του πίνακα ένα νεαρό αγόρι (ή ίσως και κορίτσι) φυσάει μια φλόγα που συγκρατεί με το αριστερό του χέρι, ενώ προσπαθεί να ανάψει εκ νέου ένα μικρό κερί που κρατά στο δεξί του χέρι. Αριστερά, πίσω από το παιδί, ένας αλυσοδεμένος πίθηκος με έξυπνη έκφραση κοιτάζει προσεκτικά στη φωτιά και φαίνεται επίσης να φυσάει. Και στα δεξιά, ο πίνακας ολοκληρώνεται με το προφίλ ενός άνδρα που φοράει ένα λαμπερό κόκκινο καπέλο και ένα γελοίο χαμόγελο στο γενειοφόρο πρόσωπό του.
Ο Ελ Γκρέκο φαίνεται να ζωγράφισε περισσότερες από μία εκδοχές μορφών που φυσούν κάτι. Ένας προηγούμενος πίνακας απεικονίζει μόνο ένα νεαρό αγόρι που ανάβει ένα κερί, ενώ μια νεότερη έκδοση δείχνει τρεις μορφές (όπως φαίνεται εδώ).
ΠΙΘΑΝΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Ρώμη, ο Ελ Γκρέκο εντάχθηκε σε πνευματικούς κύκλους και μελέτησε λογοτεχνικές πηγές, μεταξύ των οποίων έργο του Πλίνιου του Πρεσβύτερου, Ρωμαίου συγγραφέα από τον 1ο αιώνα μ.Χ. που αναφερόταν σε έναν ζωγράφο της αρχαιότητας που απεικόνισε ένα παιδί να φυσά μια φωτιά, ενώ το φως έκανε αντανάκλαση από τη φωτιά στο πρόσωπο του αγοριού και στο δωμάτιο. Αυτό το κείμενο ίσως λειτούργησε ως πηγή έμπνευσης για τον El Greco.
Παρόλο που είναι πιθανό να υποκρύπτεται ένα απόκρυφο ανθρωπιστικό νόημα, η ερμηνεία της εκδοχής του πίνακα με μία μόνο κεντρική φιγούρα δεν αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Θα μπορούσε να είναι μια μελέτη του ζωγράφου για τις επιδράσεις του τεχνητού φωτός στα χρώματα. Από την άλλη πλευρά, στην εκδοχή με τις τρεις μορφές, οι εκφράσεις του ανθρώπου και του πιθήκου υποδηλώνουν ότι ο El Greco μπορεί να είχε σκοπό να απεικονίσει έναν μύθο ή αλληγορία, η έννοια του οποίου παραμένει αόριστη.
Είναι γεγονός όμως πως η μαϊμού στους πίνακες εκείνης της περιόδου είναι συνδεδεμένη με την κακία, τη μοχθηρία και την επιπολαιότητα, ενώ ο άνδρας που γελά ίσως συμβολίζει την τρέλα. Επιπλέον, η φλόγα και το κόκκινο χρώμα του καπέλου παραπέμπουν ίσως στην ερωτική επιθυμία, ενώ το κίτρινο χρώμα αντικατοπτρίζει την ζήλια ή το μίσος. Επομένως, ο τίτλος «Μύθος» του πίνακα υποκρύπτει ενδεχομένως ένα διδακτικό μήνυμα καταδικάζοντας το ευτελές και ανόητο συναίσθημα της επιθυμίας. Ακόμη, θεωρείται ότι ο γελαστός ή τρελός άντρας και η μαϊμού, ως ζώο που κατεξοχήν μιμείται τον άνθρωπο, υπογραμμίζουν τη σαρκαστική διάθεση του ζωγράφου να “μιμηθεί” ο ίδιος το αρχαίο κείμενο του Πλίνιου.
Διαβάστε εδώ ένα ευρύτερο αφιέρωμα στην ζωή και το έργο του El Greco και εδώ για έναν από τους διασημότερους πίνακές του ονόματι “Η εκδίωξη των εμπόρων από το ναό”.
ΠΗΓΕΣ: Fable – The Collection – Museo Nacional del Prado, Fable, c. 1600, https://www.facebook.com/lagiopoulou/photos/pcb.1365266273638296/1365265600305030/
