Ποίηση, Λογοτεχνία, Μουσική, Θέατρο και Κινηματογράφος: τα πάντα θα τα βρείτε εδώ!
Ο Μιχαήλ Άγγελος, ήταν σπουδαίος καλλιτέχνης που έζησε στην Ιταλία την περίοδο της Αναγέννησης. Είναι γνωστός για πολλά έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής, με κυριότερο την εικονογράφηση της οροφής της Καπέλα Σιστίνα. Εξίσου μεγάλη σημασία, ωστόσο, είχε και η απεικόνιση της Δευτέρας Παρουσίας στον τοίχο πίσω από το ιερό του ίδιου ναού.
Continue reading ““Η Δευτέρα Παρουσία” του Μιχαήλ Αγγέλου”
Ο πρώτος καλοκαιρινός μήνας του χρόνου έφτασε και επίσημα και η έναρξη του καλοκαιριού είναι πλέον γεγονός! Η τέχνη της ζωγραφικής είναι έτοιμη να υποδεχθεί μέσα σε χρυσούς, πορτοκαλί και κίτρινους τόνους το φετινό καλοκαίρι με τον πίνακα «Φλεγόμενος Ιούνιος» (“Flaming June”) του Βρετανού καλλιτέχνη Sir Frederic Leighton. Πρόκειται για μια ελαιογραφία που εκτίθεται στο Museo de Arte de Ponce στο Puerto Rico και θεωρείται το πιο μεγαλειώδες έργο του καλλιτέχνη που καταδεικνύει τις κλασικιστικές του καλλιτεχνικές καταβολές! Ας του ρίψουμε λοιπόν μια πιο κοντινή ματιά!
Το υπέροχο άγαλμα του «Μωυσή», φιλοτεχνημένο το 1515, είναι ένα άριστο δείγμα των εκπληκτικών γλυπτικών δεξιοτήτων του Μιχαήλ Άγγελου (γνωστού και ως Μικελάντζελο). Παρόλο που έμεινε περισσότερο γνωστός για την οροφή της Καπέλα Σιστίνα, ο Μικελάντζελο ήταν κυρίως γλύπτης και μάλιστα τρανός, όπως αποδεικνύει και το αντικείμενο του σημερινού μας αφιερώματος!
Continue reading “Ο επιβλητικός «Μωυσής» του Μιχαήλ Άγγελου”
Ο Edvard Munch είχε πει ότι: «Ο φόβος για τη ζωή μου είναι απαραίτητος για μένα, όπως είναι και η ασθένειά μου. Χωρίς το άγχος και τις ασθένειες μου, είμαι ένα πλοίο χωρίς πηδάλιο. Τα βάσανα μου είναι μέρος του εαυτού μου και της τέχνης μου. Αυτά είναι δυσδιάκριτα από μένα και η απομόνωσή τους θα μπορούσε να ζημιώσει την τέχνη μου. Θέλω να διατηρήσω αυτά τα βάσανα. Η θεραπεία των μη ισορροπημένων μυαλών των καλλιτεχνών, θα σήμαινε την εξαφάνιση της επιτυχίας τους ως καλλιτέχνες».
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, που έχει καθιερωθεί, στις 10 Οκτωβρίου συγκεντρώσαμε 18 διάσημους καλλιτέχνες που έπασχαν από ψυχικές διαταραχές.
1.Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι
Ο Μικελάντζελο ντι Λοντοβίκο Μπουοναρότι Σιμόνι, γνωστός περισσότερο ως Μιχαήλ Άγγελος, ήταν Ιταλός γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και ποιητής της Αναγέννησης, που άσκησε απαράμιλλη επίδραση στην ανάπτυξη της δυτικής τέχνης. Σήμερα αναγνωρίζεται ως ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς στην ιστορία της τέχνης. Ένα από τα πιο διαδεδομένα έργα του, παγκοσμίως, είναι η οροφή της Καπέλα Σιστίνα που βρίσκεται στο Βατικανό. Πολλόι αναλυτές αποδίδουν τη μελαγχολία των έργων του σε πιθανή μανιοκατάθλιψη.
2. Χουάν Μιρό
Ο Ισπανός ζωγράφος και γλύπτης Joan Miró θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους υπερρεαλιστές του 20ού αιώνα.Ήταν γνωστό ότι ο Miró ταλαιπωρούνταν από χρόνια κατάθλιψη, η οποία μάλιστα τον οδήγησε σε μία ζωή με ψυχοπάθεια, εναλλαγές της διάθεσης του με περιόδους επιτυχημένης παραγωγικότητας αλλά και αμετάκλητης αδράνειας. Οι δύσκολες καταστάσεις που βίωσε όταν ήταν μικρός θεωρούνται ότι τον οδήγησαν σε ακραία θλίψη και απόγνωση, όπως για παράδειγμα το ότι ο πατέρας του τον ανάγκασε να εγκαταλείψει την τέχνη για να εργαστεί σε ένα φαρμακείο.Ο Miró διέθετε μία ξεχωριστή αντίληψη που του επέτρεπε να φεύγει απ’ την πραγματικότητα και να αιχμαλωτίζει μέσα στους πίνακες του τα συναισθήματά του, που σε πολλές περιπτώσεις, χαρακτηρίζονται έντονα από μία ατελείωτη αγωνία. Το έργο του «To Καρναβάλι του Αρλεκίνου» είναι μια σουρεαλιστική ελαιογραφία σε καμβά διαστάσεων 66×90.5 εκ. και θεωρείται από τα πιο σημαντικά έργα που δημιούργησε ο Miró. Τον συνέθεσε μεταξύ 1924 και 1925, σήμερα φυλάσσεται στην Πινακοθήκη Albright-Knox του Buffalo ενώ η λέκη «καρναβάλι» στον τίτλο του πίνακα παραπέμπει στο Mardi Gras, την γιορτή των Καθολικών που λαμβάνει χώρα πριν από την έναρξη της νηστείας της Σαρακοστής.
3. Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ
Η Θάλασσα από πάγο είναι ένας αριστουργηματικός πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Κάσπαρ Ντάβιντ Φρίντριχ ο οποίος φιλοξενείται στην Αίθουσα Τέχνης Αμβούργου. Ο πίνακας ζωγραφίστηκε το έτος 1823-1824, μετά από παραγγελία. Ο συλλέκτης Γιόχαν Γκόττλομπ φον Κβαντ ανάθεσε την σύνθεση δύο έργων με θέμα τον Νότο και τον Βορρά αντίστοιχα. Το πρώτο θέμα ανέλαβε ο ζωγράφος Γιόχαν Μάρτιν φον Ρόντεν, ενώ ο Φρίντριχ ζωγράφισε τον Βορρά. Βαθιά επηρεασμένος από τον θάνατο του μικρότερού του αδελφού (σε ηλικία 13 ετών τον είδε να πνίγεται όταν έσπασε ο πάγος σε μια παγωμένη λίμνη όπου είχαν πάει μαζί) ο Φρίντριχ ζωγραφίζει σπασμένους πάγους και κάπου στην άκρη τοποθετεί και το ναυάγιο. Μελετητές λένε ότι η τοποθέτηση των πάγων σε πρώτο πλάνο δείχνει ότι ο Φρίντριχ δεν έχει ξεπεράσει ακόμα την εικόνα που χάραξε την παιδική ψυχή του. Το 1835 μένει παράλυτος και δεν μπορεί να ζωγραφίσει μέχρι τον θάνατο του το 1840.
4. Yayoi Kusama
Μια πιο σύγχρονη καλλιτέχνιδα είναι η Ιαπωνίδα Kusama. Μεγάλωσε σ’ ένα εξαιρετικά συντηρητικό περιβάλλον. Οι ψευδαισθήσεις την επισκέφτηκαν για πρώτη φορά στην εφηβική της ηλικία. Η ίδια περιγράφει τον εαυτό της ως “ψυχαναγκαστικό καλλιτέχνη”, αφού από νεαρή ηλικία και μέχρι σήμερα ζωγραφίζει το περιεχόμενο των παραισθήσεων της, που όπως φαίνεται και από τα έργα της, δεν είναι άλλο από τις βούλες. Επιπλέον, εκκεντρικές θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τις εκθέσεις της που περιλαμβάνουν καθρέφτες και ηλεκτρικούς λαμπτήρες.
5. Έντβαρτ Μουνκ
Το πιο διάσημο έργο του Νορβηγού καλλιτέχνη Edvard Munch είναι «Η Κραυγή» στο οποίο απεικονίζει μια αγωνιούσα μορφή με φόντο ουρανό σε χρώμα κόκκινο του αίματος. Θεωρείται από μερικούς πως συμβολίζει το ανθρώπινο είδος κάτω από τη συντριβή του υπαρξιακού τρόμου ενώ αρκετοί «βλέπουν» τα διάφορα συναισθήματα που μάστιζαν το μυαλό του καλλιτέχνη, όπως η ανεξέλεγκτη μελαγχολία, η αφόρητη κούραση και η απελπισία εξαιτίας του φόβου που βίωνε.Ο Edvard Munch πιθανολογείται ότι έπασχε από σχιζοφρένεια, αλλά στην πραγματικότητα έπασχε από κατάθλιψη που τροφοδοτούνταν από την εσωστρεφή φύση του, τον αλκοολισμό και την εμπειρία του με το θάνατο, καθώς υπήρξε μάρτυρας των θανάτων της μητέρας του και των αδελφών του.
6. Μαρκ Ρόθκο
Ο Mark Rothko ήταν γνωστός από την αρχή της καριέρας του ως αφηρημένος εξπρεσιονιστής. Ήταν ένας καλλιτέχνης, του οποίου η φήμη μεγάλωσε παράλληλα με την κατάθλιψη του, την έναρξη της οποίας πολλοί εντοπίζουν από το διαζύγιό του και το δεύτερο γάμο του. Μέσω της χειραγώγησης χρωμάτων σε μεγάλη κλίμακα, παίζει με ζωηρά χρώματα και απαλές ανοιχτόχρωμες βαφές και καθώς η καριέρα του άρχισε να απογειώνεται, τα έργα του άρχισαν αργότερα να κλίνουν προς ένα απύθμενο σκοτάδι. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 τα έργα του άρχισαν να γίνονται σκοτεινότερα, και η παρουσία του γκρι, του μπλε, του μαύρου και του καφέ ήταν παρούσα σχεδόν σε κάθε έργο του.
7. Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Ο Ολλανδός Vincent van Gogh είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς καλλιτέχνες σ’ όλο τον κόσμο το έργο του οποίου αναγνωρίστηκε μετά το θάνατό του. Η αγωνία μήπως μια «βίαιη κρίση του στερήσει για πάντα την ικανότητα να ζωγραφίζει» τον έκανε να εργάζεται μανιακά τις περιόδους της διαύγειάς του. Η ψυχική του νόσος δεν έχει διασαφηνιστεί απόλυτα μέχρι και σήμερα. Παρά το γεγονός ότι η επιληψία παραμένει η πιο πιθανή εκδοχή, η πολύ πιο αόριστη έννοια της τρέλας κυριαρχεί στην εικόνα που έχει το ευρύ κοινό για τον Van Gogh. Οι μεταθανάτιες διαγνώσεις συνεχίζονται και αναφέρουν διπολική διαταραχή που επιδεινωνόταν από καταχρήσεις ουσιών και συναισθηματική φόρτιση. Αξίζει να αναφερθεί ότι η γοητεία του καλλιτέχνη απεικονίζεται στα έργα που δημιούργησε στις οξείες φάσεις της ασθένειάς του, ενώ νοσηλευόταν στο ινστιτούτο ψυχικής υγείας του Saint-Rémy. Λόγω της ασταθούς ψυχικής του υγείας, ο βαν Γκογκ και μετά από μια έντονη διαφωνία με τον ζωγράφο Γκωγκέν κόβει μέρος του αριστερού του αυτιού καταλήγοντας στο νοσοκομείο της περιοχής. Υπάρχουν ισχυρισμοί πως ο βαν Γκογκ είχε απειλήσει να σκοτώσει τον Γκωγκέν και προέβη στο κόψιμο του αυτιού του αναζητώντας ένα είδος κάθαρσης από τις τύψεις του. Τον Ιούλιο του 1890, ο βαν Γκογκ εμφανίζει συμπτώματα έντονης κατάθλιψης και τελικά αυτοπυροβολείται στο στομάχι στις 27 Ιουλίου ενώ πεθαίνει δύο ημέρες αργότερα. Δεν είναι απολύτως βέβαιο ποιο ήταν το τελευταίο του έργο, αλλά πρόκειται πιθανά για το έργο με τον τίτλο «Ο κήπος του Ντωμπινύ» ή για τον πίνακα «Σιτοχώραφο» με κοράκια.
8. Γιαννούλης Χαλεπάς
Ο Χαλεπάς γεννήθηκε στον Πύργο της Τήνου το 1851 και μεγάλωσε σε οικογένεια φημισμένων Τηνίων μαρμαρογλυπτών. Ο ίδιος θα αγαπήσει το μάρμαρο, όχι σαν το μέσο που θα του αποφέρει χρήματα, αλλά σαν το υλικό που πάνω του θα λαξέψει τις ζωηρές εικόνες του μυαλού του. Τα έργα του είναι εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία και την αρχαιότητα και από εκεί εμπνέεται σπουδαία έργα όπως το «Παραμύθι της Πεντάμορφης» και «Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα». Το 1876 άνοιξε στην Αθήνα το δικό του εργαστήριο και σε πολύ λίγες μέρες είχε ήδη δεχθεί παραγγελίες για έργα, ένα από τα οποία ήταν «η Κοιμωμένη» που θα σκέπαζε τον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη, στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών (σήμερα βρίσκεται στην Γλυπτοθήκη της Εθνικής Πινακοθήκης, στο ‘Αλσος Στρατού). Εκείνη η εποχή ήταν κομβική για τον Γιαννούλη Χαλεπά, ο οποίος είχε γνωρίσει μια συγχωριανή του στην Τήνο, τη Μαριγώ Χριστοδούλου και τη ζήτησε σε γάμο από τους γονείς της. Αυτοί αρνήθηκαν και ο σπουδαίος γλύπτης άρχισε να κλονίζεται ψυχικά. Αρκετοί σήμερα πιστεύουν ότι αυτός ο ανεκπλήρωτος έρωτας ήταν η αρχή της κατάρρευσης του. Το 1878 αρχίζει να δείχνει σημάδια ψυχικής ασθένειας καταστρέφοντας τα γλυπτά που δημιουργούσε. Για ένα διάστημα και με την προτροπή της οικογένειάς του, θα βρεθεί στην Ιταλία. Η κατάστασή του όμως δεν θα βελτιωθεί και θα επιστρέψει στην Τήνο 10 χρόνια μετά. Το 1888 και μετά από αρκετές κρίσεις και απόπειρες αυτοκτονίας ο γλύπτης θα εγκλεισθεί στο Δημόσιο Ψυχιατρείο Κέρκυρας. Η διάγνωση ήταν άνοια.Το 1901 πεθαίνει ο πατέρας του και η μητέρα του λίγο αργότερα τον έβγαλε από το ψυχιατρείο και ανέλαβε την κηδεμονία του. Θεωρώντας ότι όλα τα δεινά προήλθαν από την ενασχόλησή του με την τέχνη, έκρυβε τα υλικά ή κατέστρεφε καθε νέα προσπάθεια που ξεκινούσε ο γιός της. Για τους συγχωριανούς ο Γιαννούλης Χαλεπάς θα γίνει ο “τρελός του χωριού”. Καθημερινότητά του πλέον ήταν η βοσκή των ζώων και οι δουλειές στους αγρούς. Ο Γιαννούλης Χαλεπάς γίνεται μια απόκοσμη μορφή, ένας άνθρωπος σκιά του εαυτού του, εντελώς αποκομμένος από αυτό που αγαπούσε. Την γλυπτική. Με το θάνατο της μητέρας του το 1916, ο γλύπτης αφοσιώνεται και πάλι στην τέχνη, αλλά τίποτα δεν θυμίζει τα πρώτα του έργα. Το ύφος του εκείνη την εποχή, όπως αναφέρει η Εθνική Πινακοθήκη, εμφανίζεται ελεύθερο, αυθόρμητο και πηγαίο και επικεντρώνεται στην ουσία των συνθέσεων και όχι στη λεπτομερή επεξεργασία της επιφάνειας, την εκλέπτυνση ή την ωραιοποίηση. Το 1930, η ανιψιά του Ειρήνη Χαλεπά τον προτρέπει να εγκατασταθεί στο σπίτι της και ο ιδιοφυής γλύπτης θα βρεθεί στην Αθήνα όπου θα εργαστεί εντατικά. Aγαπημένα θέματα που επαναλαμβάνει είναι η ”Μήδεια”, ο ”Σάτυρος και ο Έρως”, το ”Παραμύθι της Πεντάμορφης”. Τα επόμενα 8 χρόνια έζησε τη δόξα και αναγνωρίστηκε ως ένας ιδιοφυής καλλιτέχνης. Μια ημιπληγία θα νεκρώσει το δεξί του χέρι και λίγο καιρό αργότερα, στις 15 Σεπτεμβρίου του 1938, ο Γιαννούλης Χαλεπάς θα αφήσει την τελευταία του πνοή.
9. Λέο Τολστόι
Ο Τολστόι έγραψε ένα βιβλίο στο οποίο διερευνά τη δική του τάση προς την κατάθλιψη που ονομάζεται “ομολογία”. Καθώς έφτασε στη μέση ηλικία, η κατάθλιψη του φαινόταν να επιδεινώνεται, άρχισε να ανησυχεί υπερβολικά για την επιτυχία του και έδινε τα προσωπικά του αντικείμενα. Αργότερα έγινε επικριτικός με τον εαυτό του μη έχοντας το θάρρος να αυτοκτονήσει.
10. Έρνεστ Χέμινγκγουεϊ
Ο Hemingway αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς που βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Λέγεται πως έπασχε από κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, ενώ είχε οριακή και ναρκισσιστικη συμπεριφορά και αργότερα στη ζωή του έπασχε από ψύχωση. Για αυτό το λόγο, κατέφυγε στο αλκοόλ και αυτοκτόνησε με ένα κυνηγετικό όπλο το 1961
11. Σύλβια Πλαθ
Ο θάνατος ήταν ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στα ποιήματά της Πλαθ. Μερικές φορές σηματοδοτούσε την αναγέννηση, άλλες πάλι φορές έγραψε το θάνατο ως τέλος, ενώ φοιτούσε ακόμα στο Κολλέγιο αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει αρκετές φορές. Το 1963 αυτοκτόνησε τοποθετώντας το κεφάλι της μέσα σε φούρνο.
12. Έζρα Πάουντ
Ο Τ.Σ Έλιοτ έγραψε για τον Pound, πως ήταν ο ποιητής που ήταν υπεύθυνος για την Επανάσταση του 20ού αιώνα στην ποίηση. Ήταν ένας λαμπρός ποιητής και ένας σφοδρός επικριτής της πολιτικής των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά τη σύλληψή του το 1945 για προδοσία, εισήχθη σε ένα νοσοκομείο για παράφρονες εγκληματίες. Κατά τη διάρκεια των δεκατριών χρόνων παραμονής του εκεί πίστευαν πως έπασχε από ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Σε άλλο σημείο στη ζωή του, είχε επίσης διαγνωστεί με σχιζοφρένεια.
13. Φραντς Κάφκα
Με τα έργα του ο Κάφκα εξερευνούσε υπαρξιακές ιδέες για τη ζωή. Η “Δίκη” και η “Μεταμόρφωση” είναι δύο τα γνωστότερα έργα του. Ήταν μοναχικός, μία ιδιοφυΐα που έπασχε από κοινωνικό άγχος και κατάθλιψη. Η κατάθλιψη του αποδίδεται στο γεγονός ότι πολύ λίγα από τα έργα του δημοσιεύτηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του. Επίσης υπέφερε από ημικρανίες και αϋπνία που προκαλούνταν από το άγχος της σκληρής δουλειάς.
14. Φίλιπ Ντικ
Ο Ντικ είναι ίσως ο πιο οραματιστής συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας του περασμένου αιώνα. Τα έργα του αποτελούν τα πιο κλασικά επιστημονικής φαντασίας και αγαπήθηκαν από την έβδομη τέχνη ως έφηβος. Ο Ντικ έπασχε από ίλιγγο και καθώς μεγάλωνε υπήρχαν σημάδια σχιζοφρένειας συμπεριλαμβανομένων οπτικών και ακουστικών ψευδαισθήσεων. Εισήχθη σε νοσοκομείο αλλά με κάποιο τρόπο κατάφερε να συνεχίσει να γράφει. Κάποια στιγμή σύμφωνα με τον ίδιο, ένιωθε να υπήρχε μία δέσμη από “ροζ φως”, που μεταδίδονται απευθείας στη συνείδηση του.
15. Βιρτζίνια Γουλφ
Η Βιρτζίνια Γουλφ ήταν επιρρεπής σε νευρικούς κλονισμούς στα 20 της χρόνια, κάτι για το οποίο πίστευαν πως είχε προέλθει από το τραύμα της σεξουαλικής κακοποίησης της στην παιδική της ηλικία. Αφού ολοκλήρωσε το τελευταίο μυθιστόρημα της, η Γουλφ έπεσε σε σοβαρή κατάθλιψη. Η απώλεια του σπιτιού της στο Λονδίνο κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου επιδείνωσε την κατάστασή της. Το 1941 γεμίσε τις τσέπες της με πέτρες και πνίγηκε σε ένα ποτάμι κοντά στο σπίτι της.
16. Τενεσί Ουίλιαμς
Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ θεατρικός συγγραφέας υπέφερε από κλινική κατάθλιψη πολύ πριν συμβούν τα δύο καθοριστικά γεγονότα που θα τον «έριχναν» ακόμα περισσότερο, ψάχνοντας παρηγοριά στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Η οικογένειά του είχε άλλωστε μεγάλο ιστορικό σε ψυχικές νόσους. Στα μέσα της δεκαετίας του ’40, η σχιζοφρενής αδερφή του υπέστη λοβοτομή, ενώ το 1961 ο μακροχρόνιος σύντροφός του πέθανε, βυθίζοντάς τον ακόμα περισσότερο στη νόσο. Παρά τις πολυάριθμες απόπειρες να «καθαρίσει», η χρόνια κατάθλιψη και η κατάχρηση ουσιών δεν θα τον εγκατέλειπαν ποτέ…
17. Έντγκαρ Άλαν Πόε
Γνωστός για τις ιστορίες τρόμου και τα «σκοτεινά» γραπτά του, ο Πόε είχε ανέκαθεν μια ιδιαίτερη έφεση στην ψυχολογία: η γοητεία που του ασκούσαν εξάλλου οι τρελοί και τα παιχνίδια του νου είναι έκδηλη στο έργο του. Ήταν ωστόσο και ο ίδιος τρελός; Ο φημισμένος αντίπαλός του Rufus Griswold ισχυριζόταν ότι πράγματι ήταν στους πολυάριθμους λιβέλους που δημοσίευσε για τον περίφημο συγγραφέα! Ακόμα κι αν δεν τον πιστέψουμε, ο Πόε πρέπει να έπασχε από διπολική διαταραχή, την ίδια στιγμή που παραδεχόταν στις επιστολές του τον αυτοκτονικό ιδεασμό του. Όσο για το πρόβλημα αλκοολισμού, ο ίδιος το απέδιδε στον δονούμενο ψυχισμό του
18. Μπετόβεν
Ο περίφημος συνθέτης έπασχε από διπολική διαταραχή. Και όπως πολλές από τις δημιουργικές μεγαλοφυΐες που χτυπήθηκαν από την ψυχική αυτή νόσο, τα σφοδρά ξεσπάσματα μανιακής ενέργειας και δημιουργικότητας εξισορροπούνταν από περιόδους «μαυρίλας», μοναξιάς και μελαγχολίας. Ο Μπετόβεν αναγνώριζε το πρόβλημά του και προσπαθούσε να αυτο-θεραπευτεί με ναρκωτικά (όπιο) και αλκοόλ…
Πηγές
Οι εκπληκτικοί «τρελοί» της Ιστορίας – iPaidia.gr
7 διάσημοι εικαστικοί που έπασχαν από ψυχικές διαταραχές (ανάμεσά τους κι ένας Έλληνας)
https://frapress.gr/2018/01/kallitechnes-ke-psychikes-diataraches/
Τι είναι ο «Δαβίδ» του Μιχαήλ-Άγγελου; Είναι ο «Γίγας», «ίl Gigante», όπως τον ονόμασαν αμέσως οι κάτοικοι της Φλωρεντίας. Αλλά πώς σκέφθηκε ο Μιχαήλ-Άγγελος ν’ αναστρέψει την πανάρχαια συμβολική σχέση του μικρόσωμου Δαβίδ προς τον γίγαντα Γολιάθ και να ορθώσει, όπως όρθωσε, τον Δαβίδ; Πολλοί -όχι τότε στη Φλωρεντία, όπου όλοι αρκέσθηκαν να θαυμάσουν το έργο, αλλά στην εποχή μας-παραξενεύθηκαν για το τόλμημα του νεαρού γλύπτη. Δεν θέλησαν να σκεφθούν ότι τον Δαβίδ, έτοιμο να ρίξει τη σφενδόνη και να νικήσει τον φοβερό γίγαντα Γολιάθ, τον είδε ο Μιχαήλ-Άγγελος όχι ως τον μικρόσωμο βοσκό αλλά ως το σύμβολο της ομορφιάς, της νεότητας και της νίκης. Η αποστολή που έθεσε στον εαυτό του ο γλύπτης δεν ήταν αφηγηματική και νατουραλιστική. Ήταν αποστολή εξιδανικευτικού ρεαλισμού.
Ελάχιστα γλυπτά σε όλο τον κόσμο είναι τόσο διάσημα όσο ο Δαβίδ του Μιχαήλ Αγγέλου, και να καταφέρετε ποτέ να το δείτε από κοντά, τότε θα καταλάβετε το γιατί. Το αριστούργημα της αναγεννησιακής περιόδου ολοκληρώθηκε το 1504, όταν ο Μιχαήλ Άγγελος ήταν μόλις 29 ετών και σήμερα πάνω από 8 εκατομμύρια άτομα επισκέπτονται την Πινακοθήκη της Ακαδημία της Φλωρεντίας, ώστε να μπορέσουν να θαυμάσουν το μαρμάρινο άγαλμα.
Ο Δαβίδ έχει ύψος πάνω από 5 μέτρα, ζυγίζει 5.660 κιλά και λαξεύτηκε από ένα τεράστιο κομμάτι ανεπιθύμητου μαρμάρου Carrara. Χρειάστηκε πάνω από δύο χρόνια για να ολοκληρωθεί και απεικονίζει τον βιβλικό Δαβίδ που νίκησε τον Γολιάθ ρίχνοντάς του μια πέτρα στο μέτωπο.
Το μοναδικό αυτό έργο δείχνει εξαιρετικό από απόσταση, αλλά αν θέλετε πραγματικά να εκτιμήσετε τη μαεστρία του Μιχαήλ Αγγέλου, τότε θα πρέπει να ρίξετε μια πιο προσεκτική ματιά στις απίστευτες λεπτομέρειες.
Βλέποντάς το ψηλό αυτό άγαλμα από κάτω, όπως σχεδόν όλοι κάνουν, φαίνεται να έχει μια ήρεμη έκφραση στο πρόσωπό του. Αλλά όταν τον δει κανείς πρόσωπο με πρόσωπο, έχει σαφώς έκφραση φόβου ή ίσως και οργής. Γιατροί που μελέτησαν το γλυπτό δήλωσαν πως στην πραγματικότητα ο Μιχαήλ Άγγελος άφησε κι άλλες ενδείξεις για την κατάσταση αναταραχής του Δαβίδ, όπως οι φλέβες στα χέρια του και το σφιγμένο φρύδι του.
Ο Μιχαήλ Άγγελος άρχισε να χαράζει το γλυπτό του σε ένα ενιαίο κομμάτι ανεπιθύμητου μαρμάρου το 1501. Δύο ακόμη γλύπτες είχαν προσπαθήσει να χαράξουν το έργο τους σε αυτό το κομμάτι μαρμάρου, αλλά εγκατέλειψαν τα έργα τους και το μάρμαρο έμεινε αχρησιμοποίητο για 10 χρόνια. Του πήρε δύο χρόνια και το αποτέλεσμα ήταν ένα εκπληκτικό γλυπτό ύψους πάνω από 5 μέτρα και βάρους 5.660 κιλών. Όταν ολοκλήρωσε το έργο του, στάθηκε απέναντι από τον Δαβίδ του και αναφώνησε: “Γιατί δε μιλάς;”
Όταν το άγαλμα αποκαλύφθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου του 1504 έμοιαζε να έχει συντελεστεί ένα θαύμα: ο παλιός βρόμικος γίγαντας είχε μεταμορφωθεί σε έναν λείο, τεράστιο γυμνό άντρα με λεπτό σώμα και υπερμεγέθη κεφάλι και χέρια. Το μέτωπό του παρέπεμπε περισσότερο σε Νεάντερνταλ παρά σε σύγχρονο άνθρωπο κι αυτό γιατί ο Μιχαήλ Άγγελος ήθελε να είναι ρεαλιστικό το αποτέλεσμα όταν έβλεπε κανείς το γλυπτό από το έδαφος. Το άγαλμα ήταν εξωπραγματικό, αλλά αληθινό, στυλιζαρισμένο, αλλά φυσικό και επρόκειτο να γίνει το σύμβολο της πόλης για αιώνες. Μετά από πολλές συζητήσεις αποφασίστηκε ο «Δαβίδ» να τοποθετηθεί στην Πιάτσα ντέλλα Σινιορία, ώστε να τον βλέπουν όλοι, καθώς ήταν τόσο εντυπωσιακός, που θεωρήθηκε «σπατάλη» να τοποθετηθεί πάνω στον καθεδρικό – ενδεχομένως κάτι τέτοιο να ήταν και τεχνικά αδύνατο.
Το ταξίδι του «Δαβίδ» μέχρι την πλατεία διήρκεσε τέσσερις μέρες και έκτοτε παρέμεινε στο ίδιο σημείο επί 369 χρόνια. Κατά την περίοδο αυτή θα πληγεί από κεραυνό, θα χτυπηθεί από κάρα, θα γεμίσει ακαθαρσίες πουλιών και, το κυριότερο, το 1527, κατά τη διάρκεια ταραχών στην πόλη, ένας πάγκος θα χτυπήσει το γλυπτό και θα του σπάσει το αριστερό χέρι στη μέση.
Σήμερα, τεσσερισήμισι αιώνες μετά, το σπουδαίο αριστούργημα του Μιχαήλ-Άγγελου κινδυνεύει. Η πηγή του προβλήματος είναι ένα μικρό ελάττωμα στον σχεδιασμό του αγάλματος: το κέντρο βάρους της βάσης δεν ευθυγραμμίζεται με το κέντρο βάρους του αγάλματος, όταν δηλαδή η βάση είναι επίπεδη, το σώμα του Δαβίδ είναι ελαφρώς εκτός ισορροπίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το στενότερο μέρος του «Δαβίδ», οι αστράγαλοί του εν προκειμένω, να δέχονται επιπλέον πίεση. Το ζήτημα είναι ότι το γλυπτό, για πάνω από 300 χρόνια –όσο βρισκόταν στην Πιάτσα ντέλλα Σινιορία–, έκλινε ελαφρώς. Το πιο πιθανό είναι αυτό να οφείλεται στη μετατόπιση του εδάφους – αγαπημένος αστικός μύθος, ωστόσο αποδίδεται σε μια ισχυρή βροντή κατά τη διάρκεια καταιγίδας που έπληξε την πόλη το 1511. Όπως και να ‘χει, ο γίγαντας είναι πληγωμένος, με το δεξί του πόδι να βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από το αριστερό. Το άγαλμα πλέον στέκει ευθυγραμμισμένο, ο μεγάλος φόβος των επιστημόνων όμως είναι οι δονήσεις – ιδιαίτερα ένας πιθανός σεισμός.
Ο Άντον Σπρίνγκερ (Anton Springer) λέει ότι «απ’ όλα τα αγάλματα της αρχαιότητας ή των νεότερων χρόνων, αυτό (ο «Δαβίδ» του Μιχαήλ-Άγγελου) είναι χωρίς άλλο το ωραιότερο».
Ο ίδιος ο καλλιτέχνης, ωστόσο, είχε πει ότι «αν οι άνθρωποι ήξεραν πόσο σκληρά δούλεψα γι’ αυτό, δεν θα το θεωρούσαν τόσο υπέροχο».
Ο Μιχαήλ-Άγγελος, πράγματι, έλυσε τα δεσμά του μαρμάρινου όγκου που του παραδόθηκε κι έπλασε ένα έργο ελευθερίας του πνεύματος, όπως μόνον οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δείξει ως τότε ότι μπορούσαν να πλάθουν. Αυτή ακριβώς είναι η μεγάλη τομή που σημείωσε με την παρουσία του και με το δημιουργικό του χέρι ο Μιχαήλ-Άγγελος. Ο ίδιος πέθανε το 1564 σε ηλικία 88 ετών, αλλά το έργο του θα ζει για πάντα.
ΠΗΓΕΣ: https://www.lifo.gr/articles/archaeology_articles/133806/i-istoria-toy-david-toy-aristoyrgimatikoy-glyptoy-toy-mixail-aggeloy , https://www.tilestwra.com/kontines-lipsis-tou-david-tou-michail-angelou-tha-sas-kanoun-na-ton-ektimisete-perissotero/ , https://www.lecturesbureau.gr/1/1693/ , https://www.iefimerida.gr/news/391935/ta-krymmena-minymata-se-diasimoys-pinakes-toy-van-gkogk-toy-nta-vintsi-kai-allon-eikones
Υπάρχουν σπουδαία έργα τέχνης που εδώ και αιώνες έχουν τεράστια απήχηση, επειδή μας μιλούν σε βαθύ, συναισθηματικό επίπεδο.
Πολλά από τα αριστουργήματα της τέχνης μας είναι ελκυστικά ακριβώς επειδή καταπιάνονται με καθολικά ανθρώπινα θέματα όπως η αγάπη, ο θάνατος, η γέννηση, η ευτυχία, η απελπισία και μία ποικιλία εμπειριών που έχουν να κάνουν με μεταβαλλόμενες καταστάσεις συνείδησης ή την κατανόηση της πραγματικότητας. Ας δούμε λοιπόν 15 έργα τέχνης που απαθανατίζουν σημαντικές ιδέες της ψυχολογίας.
Ο Εαυτός (η εικόνα του Εαυτού): Ρενέ Μαγκρίτ (1898-1967), The False Mirror, 1928
Πρόκειται για μια ισχυρή εικόνα ενός ματιού που κοιτάζει τον θεατή, με σύννεφα να διέρχονται από την ίριδα του ματιού. Θεωρούμε τα μάτια ως τα παράθυρα της ψυχής ή ότι μας παρέχουν πληροφορίες για την προσωπικότητα κάποιου. Η σουρεαλιστική εικόνα της εμφάνισης των σύννεφων αντί της ίριδας, μπορεί να σημαίνει ότι κοιτάζουμε τον εαυτό μας ή κοιτάζοντας προς τα έξω διερευνώντας το μάτι και το μυαλό κάποιου άλλου. Εναλλακτικά, αυτός ο πίνακας θα μπορούσε να είναι ένα ωραίο, εναλλακτικό ξεκίνημα σε μια διάλεξη ψυχολογίας σχετικά με την εικόνα του εαυτού. Και στις δύο περιπτώσεις, η εικόνα είναι μια συναρπαστική εικόνα που παίζει με την επιθυμία μας να κατανοήσουμε τους άλλους, αν όχι τους εαυτούς μας, κοιτάζοντας τα μάτια τους.
H ψυχική ασθένεια και ο εγκλεισμός σε ίδρυμα: Βίνσεντ βαν Γκογκ (1853-1890), Corridor in the Asylum, 1889
Οι εμπειρίες του Βαν Γκογκ κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του μοιάζουν να προωθούν μια προφανή σύνδεση ανάμεσα στην ψυχολογία και την τέχνη. Οι τελευταίοι πίνακες του Βαν Γκογκ φαίνεται να πληρούν τις προϋποθέσεις για την απεικόνιση των θεμάτων της «παραφροσύνης» και της δημιουργικότητας. Αυτός ο συγκεκριμένος πίνακας, που δείχνει ένα μακρύ διάδρομο που ξεθωριάζει, αιχμαλωτίζει τη μοναξιά και την αποδιοργάνωση της ζωής σε ένα ίδρυμα στα τέλη του 19ου αιώνα.
H θεωρία της προσκόλλησης: Μπερτ Μοριζό (1841-1895), The Craddle, 1872
Η μητέρα που κοιτάζει με αγάπη το μωρό της που κοιμάται στην κούνια του, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα γλυκανάλατο έργο, αλλά ο πίνακας αυτός (από μία από τις λίγες γυναίκες ιμπρεσιονίστριες ζωγράφους) επικεντρώνεται στο περιποιητικό πρόσωπο της μητέρας και όχι στο χαριτωμένο μωρό στην κούνια. Την βλέπουμε να κοιτάζει επιμελώς το παιδί, έχοντας ένα ελαφρύ χαμόγελο στο πρόσωπό της. Η θεωρία της προσκόλλησης στην ψυχολογία περιγράφει τη σύνδεση του παιδιού με τον γονέα, αλλά αυτός ο πίνακας δείχνει το αντίστροφο, δηλαδή, το δέσιμο που βιώνει και η μητέρα.
Όνειρα: Μαρκ Σαγκάλ (1887-1985), The Flying Carriage, 1913
Αυτός ο περίτεχνος πίνακας που απεικονίζει έναν άνδρα με ένα άλογο να απογειώνονται από το έδαφος δίπλα σε ένα μικρό σπίτι, όπως και πολλά από τα έργα του, έχει μια ονειρική ποιότητα τόσο στις αέρινες πινελιές του όσο και στο αντικείμενο που παρουσιάζει. Ο πίνακας Ο Βιολιστής του Σαγκάλ, ομοίως, που απεικονίζει το Βιολιστή στη Στέγη που ενσαρκώνει το ομώνυμο μιούζικαλ, αναδεικνύει επίσης μια εξέχουσα αλληλουχία ονείρων. Ο Σαγκάλ, αποτυπώνοντας στον καμβά εικόνες από τη νιότη του, μας περνάει μέσα από τις πρώτες αναμνήσεις του, οι οποίες μπορεί να συνέθεσαν και πολλά από τα όνειρά του.
Η γνωστική λειτουργία: Σαλβαδόρ Νταλί (1904-1989), The Persistence of Memory, 1931
Ο πίνακας αυτός του Νταλί που απεικονίζει μία έρημο γεμάτη με ρολόγια που λιώνουν, έχει αναφερθεί για τους συμβολισμούς του σε διάφορα βιβλία ψυχολογίας, όπως αναφορικά με την αδυναμία της ανθρώπινης μνήμης. Το γεγονός ότι ο Νταλί αναφέρθηκε απευθείας σε αυτή την ανθρώπινη αδυναμία στον τίτλο του έργου του, δείχνει ότι ήθελε να συλλογιστούμε την ειρωνεία ότι τα μυαλά μας δεν είναι σαν τα μηχανήματα και ότι χαλάνε όλο και περισσότερο όσο περνάει ο καιρός.
Το συναίσθημα: Έντβαρτ Μουνκ (1863-1944), The Scream, 1895
Η εικόνα ενός ανθρώπου που κρατάει το πρόσωπό του, καθώς κραυγάζει από αγωνία είναι η τέλεια εικόνα της νεύρωσης. Ο Μουνκ, του οποίου η δουλειά προηγήθηκε του εξπρεσιονιστικού κινήματος, απεικονίζει το συναίσθημα της αγωνίας ή του άγχους σε αυτόν τον πίνακα. Όσο και αν προσπαθούν οι ψυχολόγοι να περιγράψουν και να κατανοήσουν τα συναισθήματα με θεωρίες και δεδομένα, αυτός ο άνθρωπος που κραυγάζει, αιχμαλωτίζει την εμπειρία του με τρόπους που ούτε οι λέξεις ούτε οι αριθμοί δεν μπορούν να αποδώσουν.
Η νευροεπιστήμη: Μιχαήλ Άγγελος (1475-1564), The Creation of Adam, (στην οροφή της Καπέλλα Σιστίνα), 1508-1512
Παρόλο που αυτή η σκηνή της δημιουργίας του Αδάμ με το δάκτυλό του να δείχνει στο Θεό, συνήθως ερμηνεύεται με θρησκευτικούς όρους, από ψυχολογική άποψη υπάρχει και μια μεταφορά για τη«σύναψη». Οι νευρώνες επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα σε ένα κενό, δεν είναι άμεσα συνδεδεμένοι. Σε αυτό το κενό, πολλά μπορεί να πάνε στραβά. Μπορεί να υπάρχουν αρκετοί νευροδιαβιβαστές ή πολύ λίγοι. Ομοίως, στην περίπτωση του Θεού και του Αδάμ, εάν ο Θεός είχε δημιουργήσει κυριολεκτικά έναν κλώνο του, τότε ο Αδάμ θα ήταν «τέλειος». Στην περίπτωση της δημιουργίας και της συνάψεως, το κενό δημιουργεί μια σειρά από ενδιαφέρουσες δυνατότητες.
Η γήρανση: Ρέμπραντ (1606-1669), Αυτοπροσωπογραφία με μπερέ (1630) Αυτοπροσωπογραφία σε γεροντική ηλικία (1669)
Ανάμεσα σε πολλές από τις αριστουργηματικές δημιουργίες του Ρέμπραντ βρίσκεται μια σειρά αυτοπροσωπογραφιών που καταγράφουν τις αλλαγές καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του. Συγκρίνοντας την αρχή και το τέλος της ζωής, αυτοί οι δύο πίνακες δείχνουν την εξέλιξη του Ρέμπραντ από την δροσερή, γεμάτη αυτοπεποίθηση νιότη στονθαμπό και υποτονικό ηλικωμένο άνθρωπο. Η εναλλαγή των πινελιών από εξαιρετικά λεπτομερείς σε πιο ιμπρεσιονιστικές, θεωρείται από ορισμένους ψυχολόγους ως παράδειγμα «του στυλ μεγαλύτερης ηλικίας», όπου οι μεγαλύτερης ηλικίας καλλιτέχνες ενδιαφέρονται περισσότερο να απεικονίζουν τα συναισθήματα και τη διάθεση, παρά ακριβείς αναπαραστάσεις του αντικειμένου τους.
Η αντίληψη: Μαουρίτς Κορνέλις Έσερ (1898-1972) Ascending and Descending, 1960
Οι άκρως δημοφιλείς πίνακες που ο Έσερ δημιούργησε, «παίζουν» με τις διαδικασίες της αντίληψης μας «από την κορυφή προς τα κάτω», όπου αναμένουμε ότι ο τρισδιάστατος κόσμος θα έχει μία συγκεκριμένη όψη. Μόλις αρχίσετε να ακολουθείτε τις σκάλες και τα μπαλκόνια, ωστόσο, συνειδητοποιείτε ότι οι προσδοκίες σας έχουν πλέον διαψευσθεί. Τα παραπλανητικά σημάδια παρέχουν πληροφορίες για τους παράγοντες που συνήθως σας καθοδηγούν για να δείτε το βάθος και που στην πορεία γίνονται διασκεδαστικά.
Η αίσθηση: Τζόρτζια Ο’Κιφ (1887-1986) Shell # 1, 1928
Σε αυτόν τον πίνακα ενός κελύφους σαλιγκαριού να γεμίζει τον καμβά, η Τζόρτζια Ο’ Κιφ επικεντρώνει την προσοχή μας στις μικρές λεπτομέρειες ενός αντικειμένου που στην πραγματικότητα είναι πολύ μικρό. Αυτό το παιχνίδι με το μέγεθος είναι πληροφοριακό από μόνο του, αλλά το κέλυφος έχει το ίδιο σχήμα με τον κοχλία και επομένως αυτό παρέχει μια ωραία απεικόνιση της δομής που παίζει κρίσιμο ρόλο στην ακοή.
Η σεξουαλικότητα: Γκούσταφ Κλιμτ (1862-1918) The Kiss, 1907-08
Η οικειότητα αυτού του ζευγαριού αποτελεί το επίκεντρο αυτού του πολυτελή πίνακα με τις εντυπωσιακές αποχρώσεις του χρυσού, οι οποίες, στην πραγματικότητα, διακοσμούνται με φύλλα χρυσού. Εμφανίζονται συναισθηματικά καθώς και σωματικά τυλιγμένοι μεταξύ τους. Κλεισμένοι μέσα σε έναν κύκλο, αντιπροσωπεύουν την άποψη της οικειότητας ως μία μορφή συναισθηματικής σύνδεσης. Ο πίνακας δείχνει επίσης τη σωματική τους οικειότητα, αν και το συναισθηματικό κομμάτι σχεδόν εξουδετερώνει τη σωματική σύνδεση.
Το στρες: Πητ Μοντριάν (1872-1944), Broadway Boogie Woogie, 1942-43
Οι κίτρινες γραμμές που υπογραμμίζονται με μαύρες και κόκκινες κουκίδες δίνουν την εντύπωση ενός πολυσύχναστου δικτύου κυκλοφορίας της Νέας Υόρκης. Η ζωγραφική εμπνεύστηκε από την τζαζ μουσική (εξ ου και η ονομασία «boogie woogie») αλλά δείχνει επίσης την πίεση της σύγχρονης ζωής. Αντίθετα από ένα ειδυλλιακό τοπίο, αυτή η εικόνα όχι μόνο αντιπροσωπεύει, αλλά μπορεί να προκαλέσει, συναισθήματα στρες στον θεατή.
Κοινωνική Ψυχολογία 1 (Η πειθώ): Άντι Γουόρχολ (1930-1987) 100 Cans, 1962
Οι εικονικές κονσέρβες σούπας Campbell που φαίνονται σε αυτόν τον πίνακα είναι πολύ τυπικά του ποπ-καλλιτεχνικού κινήματος της δεκαετίας του ’60. Στην πραγματικότητα, ο Γουόρχολ βοήθησε στην εφεύρεση αυτού του κινήματος. Η ετικέτα της σούπας μπορεί να προκαλεί θετικά συναισθήματα, επειδή συνδέεται με ένα από τα φαγητά που ξυπνούν ευχάριστες αναμνήσεις. Το γεγονός ότι η εταιρεία Campbell εκμεταλλεύεται αναμφισβήτητα αυτή τη σύνδεση, την καθιστά ένα καλό παράδειγμα τακτικής στη διαφήμιση.
Κοινωνική Ψυχολογία 2 (Επιθετικότητα): Πάμπλο Πικάσο (1881-1973) Guernica, 1937
Το βασικό θέμα αυτής της αφηρημένης απεικόνισης μιας ένοπλης σύγκρουσης είναι αυτό της επιθετικότητας και της ομαδικής ψυχολογίας. Παρόλο που ο Picasso ζωγράφισε αυτόν τον πίνακα από μία πολιτικά πλεονεκτική θέση, ο πίνακας προκαλεί έντονα συναισθήματα και μας κάνει να σκεφτούμε αν είμαστε έμφυτα επιθετικοί ή αν θα μπορούσαμε ποτέ να υπερνικήσουμε αυτές τις δυνατές παρορμήσεις μας για να βλάψουμε τους συνανθρώπους μας.
Το κίνητρο: Κλωντ Μονέ (1840-1926) Water Lilies, 1915-1926
Στο άλλο άκρο του φάσματος, τα νούφαρα του Μονέ απεικονίζουν αιώνια ομορφιά και ηρεμία. Όμως, όσο όμορφα και αν είναι, η προσπάθεια που αντιπροσωπεύει αυτός ο πίνακας μπορεί να αποτελέσει έμπνευση. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Μονέ ανέπτυξε καταρράκτη που παρεμπόδισε την ικανότητά του να βλέπει αποχρώσεις του μπλε και του πράσινου. Υποβλήθηκε σε μία επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση καταρράκτη και όταν δημιούργησε αυτόν και άλλους πίνακες του, η έγχρωμη όρασή του είχε αποκατασταθεί. Για έναν άνθρωπο ηλικίας 80 ετών που έπρεπε να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση καταρράκτη, μια τεχνική που περιλάμβανε σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο και δυσφορία σε σχέση με σήμερα, απαιτούσε αξιοσημείωτα υψηλά επίπεδα κινήτρων.
Λίγα λόγια για τον ίδιο:
Ο Μιχαήλ Άγγελος απεβίωσε σαν σήμερα το 1564 στη Ρώμη. Ήταν γλύπτης, αρχιτέκτονας και ποιητής, ένας από τους πιο σπουδαίους και επιδραστικούς καλλιτέχνες της Αναγέννησης. Η σχεδόν υπεράνθρωπη φύση της δουλειάς του προκάλεσε δέος στους συγχρόνους του, που τον αποκαλούσαν «θεϊκό Μιχαήλ Άγγελο». Είχε έντονο και μελαγχολικό χαρακτήρα. Μαθήτευσε κοντά στο ζωγράφο Ντομένικο Γκιρλαντάιο και στη συνέχεια στράφηκε στη γλυπτική. Δημιούργησε ένα ηρωικό ύφος βασισμένο στις εκφραστικές ιδιαιτερότητες του αρσενικού γυμνού. Το μεγαλύτερο μέρος της πολυετούς καριέρας του, 70 περίπου χρόνια, τα πέρασε στη Φλωρεντία και τη Ρώμη. Τα ύστερά του έργα επηρέασαν τον Μανιερισμό.
Λίγα λόγια για την εποχή της αναγέννησης στην οποία έζησε:
Ο αναγεννησιακός καλλιτέχνης απέβαλε τη θεοκρατική αντίληψη του Μεσαίωνα για το ωραίο και την αντικατέστησε με την έννοια του εμπειρικά ωραίου. Ο ζωγραφικός πίνακας, σύμφωνα με τον Αλμπέρτι, γίνεται ένα παράθυρο μέσα από το οποίο ο θεατής παρατηρεί τον κόσμο που κατασκεύασε ο καλλιτέχνης με βάση την προοπτική. Η προοπτική είναι ένας μαθηματικός τρόπος για την ψευδαισθητική απόδοση του βάθους, της τρίτης δηλαδή διάστασης, που λείπει από τη δισδιάστατη ζωγραφική επιφάνεια. Για να το επιτύχει αυτό, ο ζωγράφος τοποθετεί το “σημείο φυγής” στο κέντρο του πίνακα, επάνω στη γραμμή του ορίζοντα, που αντιστοιχεί στο ύψος των ματιών του θεατή και προς το οποίο συγκλίνουν όλες οι παράλληλες ευθείες. Αυτή η οργάνωση ενός επιπέδου ονομάζεται κεντρική προοπτική. Έτσι, ένας νέος τρόπος κατανόησης του κόσμου εμφανίζεται και οδηγεί το χέρι και το μυαλό του καλλιτέχνη της Αναγέννησης. H αναφορά στην ελληνορωμαϊκή τέχνη και μελέτη της φύσης συμβαδίζει με την προοπτική, τη μελέτη του προτύπου και την επιλογή θεμάτων από τη μυθολογία. Ας σημειωθεί ότι οι πληροφορίες που είχαν οι αναγεννησιακοί καλλιτέχνες για τη ζωγραφική της ρωμαϊκής εποχής προέρχονταν μόνο από φιλολογικές πηγές, μια που μέχρι το τέλος περίπου του 15ου αιώνα δεν είχαν βρεθεί ακόμα δείγματα ζωγραφικών έργων. ). Από νεαρή ηλικία παρουσίασε μια ιδιαίτερη έφεση στις τέχνες, ενώ παράλληλα με την καλλιτεχνική του εκπαίδευση ήρθε σε επαφή με το περιεχόμενο των νεοπλατωνικών θεωριών στην Αυλή του Λορέντσο των Μεδίκων. Αντιλαμβανόταν την τέχνη ως μια εσωτερική δύναμη, η οποία πηγάζει από την ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος. Στη Φλωρεντία, καθώς μελετούσε την κλασική τέχνη, αλλά και εκείνη του Ντονατέλο, του Τζιότο και του Μαζάτσιο, αποκτούσε σταδιακά μια εντυπωσιακή τεχνική, συνοδευόμενη από μεγάλη γνώση της ανατομίας και μια πλούσια συνθετική ικανότητα. ‘Οταν το 1496 πήγε στη Ρώμη, είχε ήδη αποκτήσει τη φήμη ενός από τους καλύτερους καλλιτέχνες της εποχής του. Στη διαμάχη του με το Λεονάρντο ντα Βίντσι υπερασπιζόταν τα πρωτεία της γλυπτικής έναντι της ζωγραφικής, την έμπνευση που βασίζεται σε μια πνευματική αναζήτηση και όχι στη μίμηση της φύσης. ‘Ετσι, στη ζωγραφική του επιδίωξε να φανερώσει το κάλλος της δύναμης και όχι την απεικόνιση των φυσικών λεπτομερειών. Επηρεασμένος από τις νεοπλατωνικές θεωρίες, προσπάθησε να συνδυάσει την κλασική αρχαιότητα με τη χριστιανική πνευματικότητα. Από τη Φλωρεντία έως τους πνευματικούς κύκλους της Ρώμης εδραίωσε το ουμανιστικό ιδανικό για τον ελεύθερο άνθρωπο, δημιουργό της ίδιας του της τύχης.
Λίγα δείγματα του έργου του:
Το έργο που δημιούργησε ο Μιχαήλ Άγγελος στην οροφή της Καπέλα Σιστίνα (που είχε πάρει το όνομά της από τον Πάπα Σίστο Δ’) ολοκληρώθηκε σε τέσσερα χρόνια. Τριακόσιες σαράντα τρεις ανθρώπινες μορφές αποτελούν το μεγαλειώδες αυτό έργο, στο οποίο απεικονίζονται τα οράματα, η οδύνη, οι ελπίδες, οι προσδοκίες όλης της ανθρωπότητας. Φιλοτεχνήθηκαν δέκα βασικές σκηνές της Παλαιάς Διαθήκης, από τη Γένεση μέχρι και τον Κατακλυσμό. Οι σκηνές αυτές οργανώνονται σε ορθογώνια τμήματα πλαισιωμένα από ζωγραφιστές παραστάδες, μπροστά από τις οποίες βρίσκονται, γυμνοί, νέοι άνδρες πλαισιωμένοι από Προφήτες και Σίβυλλες. Οι εννέα Σίβυλλες, που προφήτευαν το μέλλον στην ελληνική μυθολογία, απεικονίζονται μαζί με τους Προφήτες ως προάγγελοι της έλευσης του Χριστού, συνδέοντας την κλασική αρχαιότητα με το Χριστιανισμό. Παρ’ ότι οι Σίβυλλες σπάνια απεικονίζονταν μεμονωμένες, ο Μιχαήλ ‘Αγγελος το αποτολμά, δίνοντάς τους υπερφυσικές διαστάσεις και μνημειακότητα, που χαρακτηρίζουν άλλωστε και όλο το έργο του, αποκαλύπτοντας τον τιτάνιο τρόπο, όπως φαίνεται εδώ, με τον οποίο ο καλλιτέχνης αποδίδει τις ανθρώπινες μορφές (terribilita).
Ο μεγάλος καθεδρικός ναός του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη αποτέλεσε αντικείμενο πολλών αρχιτεκτονικών προτάσεων την περίοδο της Αναγέννησης. Οι σπουδαιότεροι αρχιτέκτονες της εποχής, όπως ο Μπραμάντε, ο Ραφαήλ και άλλοι, ασχολήθηκαν με τη μελέτη του. Το 1547 ο Μιχαήλ Άγγελος ορίστηκε αρχιτέκτονας της εκκλησίας. Πρότεινε για τη νέα Βασιλική μια περίκεντρη κάτοψη, όπως είχε κάνει και ο Μπραμάντε. Ωστόσο, το πιο δυναμικό στοιχείο της σύνθεσης αποτελεί ο τρούλος, για την κατασκευή του οποίου ο Μιχαήλ Άγγελος εμπνεύστηκε από τον τρούλο του Μπρουνελέσκι. Η στεφάνη στη Βάση του τρούλου, με τα ζεύγη των κιόνων, δίνει στο σύνολο την εντύπωση ότι μπορεί να κινηθεί μέσα στο χώρο. Τα νεύρα συγκλίνουν προς την κορυφή, όπου συγκρατιούνται από ένα φανό, από όπου διεισδύει το φως στο εσωτερικό του ναού. Οι μεγάλες διαστάσεις, η μεγαλόπρεπη αρχιτεκτονική μορφή, αλλά και η τέλεια σφαιρικότητα του τρούλου στο εσωτερικό δίνουν την εντύπωση ενός ανθρώπινου έργου που κατασκευάστηκε για να “κλείσει μέσα του” τις ψυχές και το πνεύμα των χριστιανών όλης της οικουμένης. Είναι σίγουρα ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ιστορίας της τέχνης. Το ολοκλήρωσε δίχως καμία βοήθεια, αφού έδιωξε τους βοηθούς του και αρνήθηκε να δεχθεί οποιοδήποτε άλλο. Υπάρχει μάλιστα η φήμη ότι ο ίδιος απέκτησε προβλήματα όρασης σοβαρά, που θα οδηγούσαν σε τύφλωση, λόγω της πολύωρης στάσης για την ολοκλήρωση της ζωγραφικής της θολωτής οροφής.
Σ’ αυτό το έργο ο καλλιτέχνης αναβιώνει τη στάση χιαστί ή κοντραπόστο της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής. Οι μάζες του σώματος οργανώνονται έτσι, ώστε να είναι αντίθετες μεταξύ τους, αλλά συγχρόνως και να ισορροπούν δημιουργώντας την αίσθηση της κίνησης. Η ανάπτυξη του έργου ακολουθεί τον κατακόρυφο άξονα από το κεφάλι προς το ένα πόδι που στηρίζει το σώμα. Από τον άξονα αποκλίνει το άλλο πόδι και το διπλωμένο προς τα επάνω χέρι, ενώ την αίσθηση της δύναμης συμπληρώνει η κίνηση του κεφαλιού και ο σφιγμένος προς τα μέσα καρπός. ‘Ολη η δυναμική του σώματος συγκρατείται από τα μέλη, ενώ η έκφραση του προσώπου φανερώνει την πνευματική συγκέντρωση πριν από τη βίαιη κίνηση. Ο καλλιτέχνης εδώ αποδίδει τη μορφή του Δαβίδ (ενόσω αυτός είναι έτοιμος να καταφέρει στο Γολιάθ τη χαριστική Βολή) με υπερφυσικές διαστάσεις, επιβεβαιώνοντας και ενισχύοντας για άλλη μια φορά την ανθρώπινη δύναμη.
H δύναμη των μυών, η κίνηση του σώματος, η έκφραση του προσώπου δε στοχεύουν στην απόδοση της ομορφιάς, αλλά στην προσπάθεια να εκφραστεί η αίσθηση της απελευθέρωσης από τα δεσμά που αιχμαλωτίζουν την ψυχή στην “επίγεια φυλακή”. Το σώμα του δούλου περιελίσσεται γύρω από έναν ιδεατό κατακόρυφο άξονα.